YENİ REYTİNQ PREPARATLAR ARASINDA BÖYÜK FƏRQLƏRİ GÖSTƏRİB

İlk dəfə olaraq müxtəlif antidepressantların fiziki sağlamlığa təsirini müqayisə edən beynəlxalq reytinq tərtib edilib. London Kral Kolleci və Oksford Universitetinin alimləri 30 növ dərman üzrə 58 mindən çox xəstənin iştirak etdiyi 151 elmi işi təhlil ediblər. Nəticələr göstərib ki, preparatlar arasında bədən çəkisi, ürək döyüntüsü və qan təzyiqinə təsir baxımından ciddi fərqlər var. Nəticələr “The Lancet”də dərc edilib.
Bəzi dərmanlar səkkiz həftəlik qəbul zamanı orta hesabla 2,4 kiloqram arıqlama ilə nəticələnib, digəriləri isə əksinə, çəkini 2 kilo artırıb. Müəyən preparatlar ürək döyüntüsünü yavaşladarkən, başqaları onu 21 zərbə sürətləndirib. Qan təzyiqi fərqi isə bəzi hallarda 11 mm civə sütununa çatıb.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu dəyişikliklər bəzən klinik əhəmiyyət daşıyır və ürək-damar xəstəlikləri riskini artıra bilər. Buna görə də, həkimlər xəstənin sağlamlıq vəziyyəti, təzyiq və çəkisinə uyğun fərdi seçim etməlidirlər.
Tədqiqatın müəlliflərindən professor Oliver Hous qeyd edib ki, bu fərqlər kiçik görünsə də, milyonlarla insan üçün ciddi nəticələr doğura bilər. O deyib ki, xəstələr mütəxəssis məsləhəti olmadan dərman qəbulunu dayandırmalı və həkimlər də doğru seçim etməyi bacarmalıdır.

Ağız boşluğunun mikroflorası və onun qorunması

Ağız boşluğu mikroflora ilə son dərəcə zəngindir — burada təxminən 500-700-dən çox bakteriya növü yaşayır. Bu orqanizmlər iki əsas qrupa bölünür: normal flora və patogen flora.

Normal şəraitdə bu iki qrup arasında tarazlıq mövcuddur. Normal flora orqanizmlə “dost” kimi yaşayır, patogen mikroorqanizmlərin çoxalmasının qarşısını alır.

Məsələn, Streptococcus salivarius, St. mitis, Veillonella parvula kimi bakteriyalar normal floraya aiddir.

Lakin şəxsi gigiyenaya əməl olunmadıqda, mmunitet zəiflədikdə və ya ağız boşluğunun mühiti dəyişdikdə, bu tarazlıq pozulur və patogen flora aktivləşir.

Məsələn, Porphyromonas gingivalis bakteriyası çoxaldıqda parodontit və ağız qoxusu yaranır. Bu bakteriya əsasən gecə saatlarında aktivləşir.
Streptococcus mutans, St. sobrinus və Lactobacillus acidophilus kimi bakteriyaların çoxalması isə kariesin yaranmasına səbəb olur.

Ağız boşluğunun sağlamlığı üçün əsas qaydalar:

1. Gündə iki dəfə dişləri fırçalamaq, dili (xüsusilə arxa hissəni) təmizləmək və diş ipindən istifadə etmək;
2. Şəkərli qidaları məhdudlaşdırmaq – çünki şəkər patogen bakteriyalar üçün qida mənbəyidir, nəticədə turşuluq artır və diş minasına zərər dəyir;
3. Altı aydan bir stomatoloq müayinəsində olmaq;
4. Düzgün və balanslı qidalanmaq;
5. Antibakterial ağız yaxalayıcılarından istifadə etmək.

Viburgel – gündəlik ağız baxımında optimal seçim

Sonuncu qaydaya əməl etmək üçün Viburgel preparatı ən optimal variantlardan biridir. O, təbii tərkibli, iltihabəleyhinə, antibakterial, antiseptik və regenerasiyaedici təsirə malik gellir.

Axşamlar dişlər fırçalandıqdan sonra az miqdarda Viburgel diş ətinə çəkildikdə, iltihabı azaldır, regenerasiyanı sürətləndirir, antibakterial təsir göstərir və ağız boşluğunu nəm saxlayaraq mikrofloranın təbii tarazlığını qoruyur.

Beləliklə, Viburgel diş əti iltihabının, ağız qoxusunun və kariesin qarşısının alınmasında effektiv vasitə kimi gündəlik qulluq rutininə daxil edilə bilər.

Yeni sistematik baxış və meta-analiz nəticəsində məlum olub ki, sağlam, xüsusilə də iltihabəleyhinə təsirə malik “Aralıq dənizi” pəhrizi çanaq dibi disfunksiyası və seksual pozuntuların qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır. “Frontiers in Nutrition” jurnalında dərc olunmuş tədqiqatda 31 elmi işin nəticələri təhlil olunub.

Tədqiqat nəticələri göstərib ki, Aralıq dənizi və digər iltihabəleyhinə pəhrizlər seksual funksiyanın yaxşılaşması və sidik qaçırma əlamətlərinin azalması ilə əlaqəlidir.

Həmçinin bildirilib ki, sağlam pəhrizlərin təsiri, xüsusilə metabolik sindromu olan şəxslərdə daha güclü olur. Əldə olunan nəticələr həkimlərin çanaq dibi disfunksiyasından əziyyət çəkən insanlara dietoloji məsləhətlər verməsini zəruri

YENİ PROQRAM

İsveçin Milli Turizm Agentliyi sağlamlıq və xoş əhvalı təşviq etmək məqsədilə “Isveç resepti” adlı yeni proqram həyata keçirib. Bu təşəbbüs imkan verir ki, həkimlər öz pasientlərinə dərman yerinə səyahət tövsiyə etsin.

Proqram Karolinska İnstitutunun araşdırmalarına əsaslanır və təbiət vasitəsilə terapiya üsullarını əhatə edir. Bunlara meşə gəzintiləri, soyuq suda çimmək, saunaya getmək və ulduzları izləmək kimi fəaliyyətlər daxildir. Məqsəd – insanın təbiətlə təmasda olaraq stress, depressiya və ümumi yorğunluq kimi problemlərin qarşısını almaqdır.

İstifadəçilər “resepti” proqramın rəsmi saytından yükləyərək həkimlərinə imzalatdıra bilər. Bu səyahətlər sığorta tərəfindən ödənilmir. Layihənin əsas ideyası – müalicədən əvvəl sağlamlığın qorunması, yəni profilaktikadır. İsveç hökuməti bu yolla təbiəti sağlam həyat tərzinin ayrılmaz hissəsinə çevirməyi hədəfləyir.

“NEURALİNK” ŞİRKƏTİNİN YENİ MƏRHƏLƏSİ

ABŞ-da İlon Maskın sahibi olduğu “Neuralink” şirkəti yeni mərhələyə keçir. Oktyabr ayında insan beyninə implant edilən çiplərin klinik sınaqları başlayır. Bu çiplər danışmaq qabiliyyətini itirən insanlara — insult keçirənlərə və ya neyrodegenerativ xəstəliklərdən əziyyət çəkənlərə, düşüncələrini mətnə çevirmək imkanı verəcək.

İnsan beyin siqnalları süni intellekt tərəfindən oxunaraq xarici qurğulara ötürüləcək. Şirkət bildirir ki, gələcəkdə bu texnologiya insan fikrini hələ səsləndirilməmişdən öncə belə ötürə biləcək.

İlon Mask daha əvvəl qeyd edib ki, artıq bəzi iştirakçılar düşüncə gücü ilə kompüter idarə edir, oyun oynayır və ünsiyyət qurur. Növbəti mərhələdə bu insanlar Tesla Optimus robotlarına qoşula bilər. Bu isə onlara fiziki imkanlarını qismən geri qaytara bilər.

YENİ İNYEKSİYA TƏTBİQ OLUNACAQ

Böyük Britaniyada HIV (İnsan İmmunçatışmazlığı Virusu) infeksiyasının qarşısını almaq üçün yeni profilaktik inyeksiya istifadəyə verilir.

İngiltərə və Uelsdə tətbiq ediləcək bu üsul, hazırda gündəlik qəbul edilən PrEP dərmanlarının yerini ala bilər.

Hər iki ayda bir vurulan inyeksiya HIV virusunun orqanizmə keçməsinin qarşısını yüksək effektivliklə alır.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu yenilik virusun yayılmasına qarşı mübarizədə mühüm addımdır.

Tabletlərin hər gün qəbul edilməsinin çətin olduğu insanlar üçün inyeksiya daha rahat və davamlı qorunma təmin edəcək.

Səhiyyə rəsmiləri ümid edirlər ki, bu üsul xüsusilə risk qrupuna daxil olan şəxslərdə yoluxma hallarını xeyli azaldacaq.

Pilot layihə uğurlu nəticə verərsə, inyeksiya gələcəkdə bütün ölkə üzrə geniş tətbiq oluna bilər.

Ekspertlərin fikrincə, bu addım HIV-lə mübarizədə yeni mərhələ açır və qlobal səhiyyə strategiyalarına da təsir göstərə bilər.

YENİ ARAŞDIRMA

İstanbulda 500 nəfərin iştirakı ilə keçirilən “Yuxu Tədqiqatı” maraqlı nəticələr ortaya qoyub.

Moodist Psixiatriya və Nevrologiya Xəstəxanasının həyata keçirdiyi araşdırmaya əsasən, evli şəxslər subaylara nisbətən daha asan yuxuya gedir.

Araşdırmada iştirak edənlərin 57,7%-i yuxuya getməkdə ciddi çətinlik çəkdiyini bildirib, hər beş nəfərdən biri isə tez-tez bu problemlə üzləşdiyini deyib.

Psixiatr Dr. Melis Dağtekinin sözlərinə görə, sağlam münasibətlərdə yaranan emosional bağ və oksitosin hormonunun artması yuxunun keyfiyyətini artırır.

Qadınlar kişilərə nisbətən yuxuya getməkdə 2 dəfə daha çox çətinlik çəkir. Əvvəllər psixoloji problem yaşayan şəxslərdə isə yuxuya getmək problemi 3 dəfə daha çox müşahidə olunur.

Mütəxəssislər yuxu pozuntularının təkcə bir problem deyil, bir sıra fiziki və psixoloji xəstəliklərin əlaməti ola biləcəyini bildirir.

Davamlı yuxusuzluq hallarında isə mütləq mütəxəssis yardımı tövsiyə olunur.

Saxta məhsullar saç sağlamlığına təhlükə yaradır – Trixoloq Aytəkin Quliyeva ilə müsahibə

Trixoloq Aytəkin Quliyeva: Qoxu, qablaşdırma və qiymət şampunun orijinallığını müəyyən edən əsas göstəricilərdir.

ÜST-nin son məlumatına görə, kosmetik bazarda saxta məhsulların payı artır və bu, təkcə istehlakçıların büdcəsinə deyil, sağlamlığa da ciddi zərər vurur. Saxta şampunlar allergiya, saç tökülməsi və dəridə iltihab riskini yüksəldir. Məsələ ilə bağlı sağlamolun.az-a danışan trixoloq Aytəkin Quliyeva saxta və orijinal şampunları ayırd etməyin yollarını açıqlayıb.

Aytəkin xanım, şampunun orijinal olub-olmadığını necə bilək?

İlk növbədə qablaşdırmaya diqqət edin. Orijinal məhsulda yazılar dəqiq, çap keyfiyyəti yüksək olur. Əgər etiketdə orforafik səhvlər, solğun rəng və ya fərqli şriftlər varsa, bu artıq xəbərdarlıq siqnalıdır. Qapağın keyfiyyəti və barkodun oxunaqlı olması da vacibdir. Hər orijinal məhsulda partiya nömrəsi və istehsal tarixi mütləq qeyd edilir.

Qoxu və tərkib baxımından nəyi nəzərə almaq lazımdır?

 Orijinal şampunlarda qoxu sabit və markaya xas olur. Saxta məhsullarda isə kəskin, kimyəvi və ya qəribə qoxu duyulur. Konsistensiya da vacib göstəricidir – çox duru və ya çox qatı olmamalıdır. Əgər şampun maye kimi axırsa, çox güman ki, seyrəldilib.

Bəzi hallarda tanınan brendlər çox ucuz olur. Bunun keyfiyyətə təsiri varmı?

Əlbəttə. Normaldan 40-50 faiz ucuz satılan məhsul demək olar ki, saxtadır. Brendlər endirim edirlər, amma heç vaxt bu qədər aşağı qiymətə satmırlar.

Şampunu haradan almaq daha təhlükəsizdir?

Rəsmi mağaza, aptek və ya brendin öz satış nöqtələri etibarlıdır. Sosial şəbəkələrdə, tanınmayan səhifələrdə və ya “ucuz orijinal” adı altında satılan məhsullardan uzaq durmaq lazımdır. Onlayn alış zamanı satıcının reytinqini və rəyləri mütləq yoxlayın.

 QR və seriya kodlarının rolu nədir?

Bu, çox effektiv üsuldur. İstehsalçının təqdim etdiyi QR və ya seriya kodunu brendin saytında yoxlayaraq məhsulun orijinal olub-olmadığını öyrənmək mümkündür. Kod səhv çıxırsa, məhsul saxtadır.

 Oxucularımıza əsas tövsiyəniz nədir?

Saç və saç dərisi sağlamlığı birbaşa istifadə etdiyiniz məhsullardan asılıdır. Saxta şampunlar saç tökülməsi, qaşınma və allergiyaya səbəb ola bilər. Hər zaman qablaşdırma, qoxu, qiymət və satış mənbəyinə diqqət edin. Şübhə yarandıqda istehsalçı ilə əlaqə saxlamaq ən düzgün addımdır.

ÜMUMDÜNYA SƏHİYYƏ SAMMİTİNİN İCLASI KEÇİRİLİB

Berlin şəhərində keçirilən Ümumdünya Səhiyyə Sammitində həkimlərin artan iş yükü və psixoloji yorğunluğu müzakirə olunub. Ekspertlər bildirir ki, süni intellekt  səhiyyə işçilərinə dəstək ola bilər. Lakin əgər sistemlər çox mürəkkəb qurularsa, bu, həkimlərin işini daha da çətinləşdirə bilər.

Sammitin direktoru Aksel Prays qeyd edib ki, bir çox həkimlər pasiyentlərlə işləmək əvəzinə, vaxtlarını sənədləşməyə sərf edir. Almaniyada aparılan bir araşdırmaya görə, həkimlər gündə orta hesabla 3 saat bürokratik işlərə vaxt ayırır.

Sİ-nin potensialı böyükdür, lakin keyfiyyətsiz və qeyri-obyektiv məlumatlarla öyrədilmiş sistemlər səhv qərarlar verə bilər. Eyni zamanda, ekspertlər Sİ sistemlərinin istifadəsində fərdi məlumatların qorunmasının vacibliyini vurğulayıb.

Mütəxəssislər bildirir ki, düzgün tətbiq olunan Sİ texnologiyaları həkimləri yüklənmədən qoruya və səhiyyə sistemini təkmilləşdirə bilər.

İNTERVAL ACLIQ, AZ KARBOHİDRATLI DİYETA, YOXSA VEQANLIQ?!

Almaniya Diaqnostika Mərkəzi (DDZ) hansı pəhrizin tip‑2 diabet xəstələrində qan şəkərinin nəzarətinə, çəki azalmasına və insulin həssaslığının artmasına kömək edə biləcəyi tədqiq edilib.

Araşdırma “Deutsches Gesundheitsportal” saytında dərc olunub.

İnterval aclıq müəyyən saatlarda qidalanmanı məhdudlaşdırır (məsələn, 16, 8 saat yemək orucu tutulur).

Tip‑2 diabet xəstələrində bu, HbA1c səviyyəsinin azalmasına, çəkinin kəskin itməsinə və insulin həssaslığının yaxşılaşmasına səbəb olur.

Az karbohidratlı pəhrizdə karbohidratlar minimuma endirilir, bu da qan şəkərinin stabilləşməsinə, çəkidə azalmasına və enerji üçün yağların istifadəsinin artmasına imkan yaradır.

Lakin yüksək heyvani yağ və zülal qəbulu ürək‑damar xəstəlikləri riskini yüksəldir.

Vegan pəhrizində isə tərəvəz, meyvə, taxıllar və paxlalılar üstünlük təşkil edir, tip‑2 diabetdə çəkini azaltmağa, qan şəkərini və lipidləri normallaşdırmağa kömək edir.

Lakin bu pəhrizdə B12 vitamini, D vitamini, dəmir, kalsium və omega‑3 çatışmazlığı riski artır, buna görə düzgün planlaşdırma vacibdir.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, heç bir pəhriz hər kəs üçün sağlam olan deyil.

Hər bir xəstə üçün pəhriz seçimi onun xəstəlik tipi, dərman qəbulu, həyat tərzi və digər sağlamlıq göstəricilərinə uyğun olmalı, həkim nəzarəti ilə aparılmalıdır.

YENİ TEXNOLOGİYALAR
Müasir dövrdə neyroelm və texnologiyaların birləşməsi ilə formalaşan

neyroerqonomika sahəsi insanların iş şəraitində beyin fəaliyyətini öyrənməklə məhsuldarlıq və təhlükəsizliyi artırmağa yönəlib.

Artıq laboratoriya şəraitinə ehtiyac olmadan, daşına bilən cihazlar – elektroensefaloqrafiya (EEQ) və

funksional yaxın infraqırmızı spektroskopiya (fNIRS) vasitəsilə beyin aktivliyini real vaxtda izləmək mümkündür.
Bu texnologiyalar işçilərin yorğunluğunu vaxtında aşkar etməyə, təlim proseslərini optimallaşdırmağa və zehni funksiyaları inkişaf etdirməyə kömək edir.

Bundan əlavə, transkranial elektrik və ya maqnit stimulyasiyası kimi neyromodulyasiya üsulları insan beyninin fəaliyyətini birbaşa gücləndirərək mürəkkəb vəzifələrin öhdəsindən daha yaxşı gəlməyə şərait yaradır.
Lakin bu imkanlarla yanaşı, ciddi etik məsələlər də ortaya çıxır:

şəxsi məlumatların qorunması, işəgötürənlərin bu məlumatlara çıxış hüququ və

fərqliliyə görə ayrı-seçkiliyin qarşısının alınması kimi problemlər diqqət tələb edir.

Bu səbəbdən, neyrotexnologiyaların tətbiqində mütəxəssislər, hüquqşünaslar və əməkdaşların birgə iştirakı vacibdir.

Məqsəd – texnologiyaların insanlara xidmət etdiyi, təhlükəsiz və ədalətli iş mühitinin təmin olunmasıdır, deyə istehsalçılar vurğulayır.

SOSİAL TƏCRİD  ÖLÜM RİSKİNİ ARTIRIR

“BMJ Oncology” jurnalında dərc olunan yeni araşdırma göstərib ki, tənhalıq və

sosial təcrid xərçəngdən ölüm riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.

1,6 milyon insanın məlumatları əsasında aparılan meta-analizə görə, özünü tənha hiss edən xəstələrdə ümumi ölüm riski 34 faiz,

xərçəngdən ölüm ehtimalı isə 11 faiz daha yüksək olub.
Alimlər hesab edirlər ki, bu əlaqə yalnız psixoloji deyil, həm də bioloji mexanizmlərlə bağlı ola bilər.

Uzunmüddətli stress immun sistemini zəiflədir, orqanizmdə iltihab proseslərini gücləndirir və bədxassəli hüceyrələrin çoxaldır.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, tənha insanlar çox vaxt müalicəyə gec müraciət edir,

həkim göstərişlərinə az əməl edir və sosial dəstək çatışmazlığı səbəbindən xəstəliyi daha ağır keçirirlər.
Araşdırma müəllifləri xəbərdarlıq edirlər ki, xərçənglə mübarizə üçün yalnız dərman və əməliyyatlar deyil,

psixososial dəstək və sosial əlaqələrin gücləndirilməsi də həyati əhəmiyyət daşıyır.

ALİMLƏR XƏBƏRDARLIQ EDİR
Qadınların kişilərlə müqayisədə 2 dəfə daha çox depressiyaya düşdüyü artıq elmi cəhətdən sübut edilib. Əvvəllər bu fərq daha çox stres, çoxsaylı gündəlik öhdəliklər və yüksək narahatlıq səviyyəsi ilə izah olunub. Lakin son araşdırmalar genetik amillərin də ciddi rol oynadığını göstərir.
Avstraliyadakı Kvinslend Tibb Araşdırmaları İnstitutunun beynəlxalq alimlər qrupu tərəfindən “Nature” jurnalında dərc edilən genişmiqyaslı araşdırma göstərib ki, qadınlar depressiyaya genetik olaraq daha həssasdır. Onların orqanizmi kişilərlə müqayisədə 2 dəfə çox genetik risk daşıyır.
Tədqiqatda həm depressiya keçirmiş, həm də sağlam yarım milyona yaxın insanın DNT-si analiz olunub. Nəticədə depressiya ilə əlaqəli ümumilikdə 7 000 genetik dəyişiklik hər iki cinsdə aşkar edilib. Lakin yalnız qadınlara məxsus əlavə 6 000 unikal risk faktoru da tapılıb. Bu da qadınlarda ümumi genetik risk göstəricisini 13 minə çatdırır.
Alimlər qeyd edir ki, qadınlarda bu genlər metabolizmlə daha sıx əlaqəlidir. Bu isə depressiya zamanı çəki və enerji səviyyəsindəki dəyişiklikləri izah edir.

İLK ŞİKAYƏT DEYİL
Türkiyədə yaşayan “seelmakc” adı ilə tanınan sosial media bloggeri onlayn alış-veriş platforması Temudan aldığı kosmetik məhsul səbəbilə sağlamlıq problemi yaşayıb.
Bloggerin sözlərinə görə, Temudan sifariş etdiyi süni kirpik yapışdırıcısı göz nahiyəsində ciddi infeksiyaya səbəb olub. İnfeksiya əvvəlcə sadə bir apse kimi, yəni bədənin hər hansı bir yerində toplanan irinli boşluqla başlayıb, lakin istifadə etdiyi dərmanlara baxmayaraq sağalmayıb və nəticədə infeksiyaya çevrilib. Daha sonra, irinli nahiyə həkim müdaxiləsi ilə götürülüb.
Blogger yaşadığı bu çətin təcrübəni izləyiciləri ilə bölüşərək Temudan alınan məhsulların təhlükəli ola biləcəyinə diqqət çəkib.
Qeyd edək ki, bu, Temu platformasında satılan məhsulların keyfiyyətsizliyi ilə bağlı yayılan ilk şikayət deyil. Sosial şəbəkələrdə bir çox istifadəçi platformadan aldıqları məhsulların sağlamlıq və təhlükəsizlik baxımından uyğun olmadığını bildirir.

SAĞLAM HƏYAT TƏRZİNİN TƏBLİĞİ ÜÇÜN YENİ QAYDA
Sağlam həyat tərzini təşviq etmək məqsədilə Moskva metropolitenində maraqlı və qeyri-adi təşəbbüs həyata keçirilib. Sərnişinlər metro biletini pulla deyil, fiziki hərəkətlə, yəni cəmi 30 dəfə oturub qalxmaqla (squat) əldə edə bilər. Bu təşəbbüs Rusiya Olimpiya Komitəsi tərəfindən həyata keçirilir.
Fiziki hərəkətləri stimullaşdırmaq üçün quraşdırılmış xüsusi aparat videokamera və hərəkət sensorları ilə təchiz olunub. Sistem insanın hərəkətlərini dəqiq şəkildə qeydə alır və yalnız düzgün icra olunmuş 30 hərəkət müqabilində metro bileti təqdim edir. Aparatın aldatmaq mümkün deyil, texnologiya bədən hərəkətlərini dəqiq analiz edir.
Mütəxəssislər 30 dəfə oturub qalxmaq hərəkətinin qan dövranını artırdığını, əzələ tonusunu yaxşılaşdırdığını, bədən metabolizmini aktivləşdirdiyini və stress səviyyəsini azaltdığını vurğulayıb. Həmçinin, bu cür hərəkətlər aşağı hərəkətli həyat tərzinin fəsadlarının qarşısını almağa kömək edir.
Layihə çərçivəsində hər ehtimala qarşı aparatın yanında tibb işçiləri və təhlükəsizlik əməkdaşları fəaliyyət göstərir. Bu, bədənində hərəkət məhdudiyyəti olan və ya sağlamlıq problemi yaşayan şəxslərin risklərdən qorunmasına yönəlib.

https://www.youtube.com/watch?v=2eoeSVX4Ek4&t=4s

ÇİNLİ ALİMLƏRDƏN ARAŞDIRMA
Ningşia Tibb Universitetinin (Çin) alimləri müəyyən ediblər ki, müntəzəm olaraq səhər yeməyindən imtina etmək metabolik sindromun yaranma riskini artırır. Bu sindrom piylənmə, yüksək təzyiq, qanda şəkər və xolesterin səviyyəsinin artması kimi bir sıra pozuntuları əhatə edir. Tədqiqatın nəticələri “Nutrients” jurnalında dərc olunub.
Araşdırmaya on minlərlə insanın iştirak etdiyi doqquz elmi işin məlumatları daxil edilib. Analiz göstərib ki, səhər yeməmək
metabolik sindromun yaranma ehtimalını 10–26 faiz artırır.
Ən güclü əlaqələr qarın boşluğunda piy toplanması (abdominal piylənmə) və qanda artıq qlükoza ilə müşahidə olunub. Alimlərin fikrincə, səhər yeməyi metabolizmin sabitliyini qorumağa kömək edir. Əvvəlki araşdırmalar da göstərib ki, səhər yeməyi yeyən insanlar gün ərzində qida qəbulunu daha yaxşı idarə edir və duzlu, şəkərli, yağlı qidalara meyilləri azalır.

ALİMLƏR: SUYU DƏYİŞ, MEYVƏNI ARTIR, SAĞLAM OL

London Kral Kollecinin (King’s College London) alimləri tərəfindən hazırlanan və “Journal of Human Nutrition & Dietetics” jurnalında dərc edilən yeni araşdırma göstərib ki, gündə bir neçə kivi yemək qəbizliyin qarşısını almağın ən sadə və təsirli yollarından biridir.
Tədqiqat rəhbəri Dr. Eirini Dimidinin sözlərinə görə, qəbizliyə qarşı mübarizədə ilk addım pəhrizdə lifli qidaları artırmaqdan çox, meyvə və minerallı su qəbulunu gücləndirməkdir. O, gündə 2-3 kivi və ya 8-10 gavalı yeməyi tövsiyə edir. Kivinin tərkibindəki lif nəcis həcmini artırır, bağırsaq hərəkətlərini aktivləşdirir və orqanizmdə su balansını tənzimləyərək nəcisi yumşaldır.
Alimlər bildirirlər ki, minerallarla zəngin su, xüsusilə maqnezium tərkibli sular, adi kran suyundan daha effektlidir. Maqnezium oksid əlavələri isə qarın ağrısı, köp və tualetdə gərginlik kimi simptomları azaldır.
Layihəni maliyyələşdirən Britaniya Dietoloqlar Assosiasiyası yeni təlimatları “dərmansız və elmi əsaslı qidalanma yanaşmasının mühüm addımı” kimi qiymətləndirib.

İNQİLABİ KƏŞF
Yaponiyanın Kobe Universitetindən olan alimlər göz xəstəliklərinin, xüsusilə diabetik retinopatiyanın erkən mərhələdə diaqnostikasında yeni texnologiya hazırlayıb. Yeni metod immun hüceyrələrin, yəni mikroqliyanın retina daxilindəki aktivliyini görməyə imkan verir. Bu isə xəstəlik əlamətləri hələ aşkarlanmazdan əvvəl baş verən dəyişikliklərdir.
Tədqiqat zamanı alimlər siçanlar üzərində xüsusi baş fiksatoru, kontakt linzalar və xüsusi obyektivdən istifadə edərək canlı retina görüntüləri əldə edib. Nəticələr göstərib ki, diabet zamanı mikroqliya hüceyrələri hiperaktiv hala gəlir. Bu da iltihabi proseslərin damarların zədələnməsindən əvvəl baş verdiyini göstərir.
Araşdırma çərçivəsində sınaqdan keçirilmiş Liraglutid adlı dərman vasitəsi mikroqliyanın aktivliyini normallaşdırıb. Maraqlısı odur ki, bu təsir qan şəkəri səviyyəsinə təsir etmədən əldə olunub. Bu isə yeni müalicə və diaqnostika üsullarının inkişafına yol açır.

TİBBDƏ YENİ MƏRHƏLƏ
Roçester Universitetinin alimləri iltihabın beynin qoruyucu baryerini necə pozduğunu öyrənmək üçün insan toxumasından istifadə edərək “çipdə beyin” texnologiyası yaradıblar.
Bu miniatür sistem qan-beyin baryerini təkrarlayır və sitokin fırtınalarının və qan zülallarının neyronlara necə zərər verdiyini ortaya qoyur. İkinci bir araşdırma, perisit adlanan xüsusi hüceyrələrin damar divarlarını bərpa etmək və gücləndirmək, toksin sızması və iltihabın qarşısını almaq qabiliyyətinə malik olduğunu ortaya çıxarıb.
Bu çiplər həkimlərə neyroprotektiv dərmanları hər bir xəstəyə uyğunlaşdırmağa kömək edəcək, əməliyyatdan, sepsisdən və ya kimyaterapiyadan sonra beyin zədələnməsi riskini azaldacaq. Bu texnologiya fərdiləşdirilmiş profilaktika və heyvan testlərinin aradan qaldırılması üçün yol açır, təbabəti insan beynindəki prosesləri dəqiq modelləşdirməyə yaxınlaşdırır.

SALLY İNSTA -
(@sally_therapist)

15 DƏQİQƏYƏ TƏŞVİŞDƏN QURTUL
MÜTƏXƏSSİS FƏNDİ
İngiltərəli psixoterapevt Sally Baker 15 dəqiqə ərzində narahat düşüncələrdən qurtulmaq üçün texnika təklif edib. Dünyanın bir çox tanınmış nəşrləri bu fəndi yayımlayıb.
Beyker qeyd edib ki, təşviş gətirən fikirlər haqqında çox düşünəndə onlar daha da çoxalır və ağırlaşır. Buna görə də, onlara nəzarət etməyi öyrənmək vacibdir.
Mütəxəssis effektiv üsullardan biri kimi “Üç addım” fəndini hazırlayıb. Bu texnika 3 mərhələdən ibarətdir: identifikasiya, sakitlik və paylaşma.
Narahat düşüncələr üstələdikdə və ya panik atak yaxınlaşdıqda, psixoterapevt bu hala nəyin səbəb olduğunu yada salmağı, təşvişin bədənin harasında fiziki hiss olunduğunu müəyyən etməyi məsləhət görür. "Özünüzdən narahatlığı harada hiss etdiyinizi soruşun: başınızda, çənənizdə, boynunuzda, çiyininizdə, və başqa orqanda", - deyə Beyker ilk mərhələni izah edir.
Mütəxəssis tövsiyə edir ki, narahatlığın mənbəyini müəyyən etdikdən sonra, ikinci mərhələdə göz səviyyəsində yerləşən iki nöqtə seçməli və bir dəqiqə ərzində əvvəlcə birinci nöqtəyə, sonra ikinciyə, sonra isə nöqtələr arasındakı boşluğa fokuslanmalısınız.
"Bu, sizin beyninizin kimyasını dəyişir. Əvvəlcə narahatlığın mövcud olmasına icazə verdiniz və onu tam hiss etdiniz, sonra diqqətinizi sadə bir şeyə çevirdiniz. Beləliklə, bədəninizin reaksiyasını dəyişdiniz", - deyə Sally Baker izah edir.
Psixoterapevtin fikrincə, son addım, narahatlığa səbəb olan düşüncəni yenidən nəzərdən keçirməkdir. O iddia edir ki, bu dəfə beyniniz sakitləşib və stimullara fərqli reaksiya verməyə başladığı üçün sizdə narahatlıq yaradan fikirləri təkrar düşnəndə tamamilə fərqli, daha sakit hal yaranacaq.

NYU YORK RƏSMİLƏRİ SOSİAL ŞƏBƏKƏLƏRİ MƏHKƏMƏYƏ VERİB
Nyu York rəsmiləri, sosial media nəhənglərini gənclərdə bilərəkdən psixi sağlamlıq böhranı yatarmaqda ittiham edir.
İddia olunur ki, texnologiya nəhəngləri gənclərin asılılıq yaradan sosial media xüsusiyyətlərinə qarşı həssas olduğunu bilsələr də, onlardan istifadə edirlər.
Nyu-York şəhərinin rəsmiləri 327 səhifəlik iddiada bildirir ki, Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, Google və YouTube-un əsas şirkətləri gənlərin psixi sağlamlığına təhlükədir. Gənclərdə depressiya, narahatlıq, tənhalıq və özünə hörmsizlik kimi xüsusiyyətlər yayılır.
Şəhər rəsmiləri, texnologiya nəhənglərinin alqoritmik şəkildə idarə olunan məzmunun "sonsuz ötürülməsi" və istifadəçiləri öz hesablarını dəfələrlə yoxlamağa sövq edən "daimi bildirişlər" kimi xüsusiyyətlərin asılılıq təsirlərinə qarşı xüsusilə həssas olduqlarını bilsələr də, mənfəət üçün uşaqları və yeniyetmələri hədəf aldıqlarını iddia edirlər.
Hazırda iddia ilə bağlı araşdırma başlanılıb.

AĞIRLAŞMALAR 38-Cİ GÜNDƏ BAŞLAYIB
Dünyada ilk dəfə donuzdan insana qaraciyər transplantasiyası xəstənin ömrünü 171 gün uzatdı.
“Hepatology” jurnalında dərc edilən əmqalədə 70 yaşlı xəstənin Hepatit B və qaraciyər xərçəngi olduğu bildirilir.
Həkimlər xüsusi yetişdirilmiş Diannan adlı donuzunun qaraciyərini ona implantasiya ediblər. İmmunitet sisteminin rədd edilməsini azaltmaq və qanın laxtalanma təhlükəsizliyini yaxşılaşdırmaq üçün donuz qaraciyərinə on gen modifikasiyası tətbiq edilib.
Transplantasiya ilk ayda olduqca yaxşı nəticələr verib. Qaraciyər safra və mühüm qan laxtalanma zülalları istehsal edib və orqanizm yeni orqanı rədd etməyib.
Bununla belə, 38-ci gündə ağırlaşmalar başlayıb.
Aparılan müalicə vəziyyəti idarə etməyə kömək edib, lakin sonradan xəstə təkrar daxili qanaxma keçirib 171-ci gündə ölüb.

"JOHNSON&JOHNSON" MƏHKƏMƏDƏ UDUZDU
ABŞ-də məşhur şirkət pensiyaçı qadının ölümünə görə 966 milyon dollar təzminat ödəməli olacaq.
ABŞ-də məhkəmə "Johnson&Johnson" (J&J) korporasiyasının üzərinə talk əsaslı toz pudranın istifadəsindən sonra ölən pensiyaçı qadının ailəsinə 966 milyon dollar məbləğində təzminat ödəmək öhdəliyi qoyub. Kaliforniyadan olan qadının 88 yaşı vardı.
Məhkəmə "Johnson&Johnson"u (J&J) 2021-ci ildə nadir xərçəng növündən ölən qadının ailəsinə 966 milyon dollar ödəmək öhdəliyi qoyub. Mərhum Mey Murun qohumları iddia edirlər ki, onda mezotelioma "J&J"nin tərkibində asbest olan talkəsaslı uşaq pudrasını istifadə etdikdən sonra inkişaf edib.
Korporasiya dəymiş ziyan müqabilində 16 milyon dollar təzminat və 950 milyon dollar cərimə ödəməlidir. Bununla belə, "Johnson&Johnson"un vitse-prezidenti Erik Haas məhkəmənin qərarı ilə razılaşmadığını bildirərək, apellyasiya məhkəməsinə şikayət etmək niyyətində olduğunu deyib.
Şirkətin nümayəndələri uşaq pudrasının tərkibində asbest olduğunu inkar edirlər. Buna baxmayaraq, "Johnson&Johnson" talkəsaslı məhsulun satışını dayandırıb, çünki Mey Murun işi ilk belə hadisə deyil.

YENI NEYROŞƏKİL TEXNIKALARI

Yeni aparılmış tədqiqat göstərib ki, şizofreniya xəstələrində beyin nahiyələrində dəmir və mayelin səviyyəsi aşağıdır. Araşdırma London Universitetləri — King’s College, Hammersmith Xəstəxanası və Imperial College — tərəfindən həyata keçirilib və nəticələr “Molecular Psychiatry” jurnalında nəşr olunub.
Tədqiqatçılar 85 şizofreniya xəstəsi və 86 sağlam nəzarət qrupunu maqnetik rezonans görüntüləmə üsulları ilə analiz ediblər. Onlar miqnetik həssaslıq xəritələşdirilməsi (magnetic susceptibility mapping) və difuziya MRI-si kimi metodlardan istifadə ediblər ki, bu metodlar dəmir və mayelin miqdarını ölçməyə imkan verir.
Nəticələr göstərib ki, xəstə qruplarda maqnetik həssaslıq daha aşağı, orta diffusivlik daha yüksək, və həssaslıq aniostropiyası (susceptibility anisotropy) daha azdır. Bu göstəricilər mayelin və dəmirin eyni zamanda çatışmazlığına işarə edir. Ən çox dəyişikliklər kaudat, putamen və globus pallidus bölgələrində müşahidə olunub — bu zonalar oligodendrosit hüceyrələri ilə zəngindir.

QEYRİ-ADİ XƏSTƏLİK TARİXÇƏSİ
İngiltərənin Derbişir əyalətindən olan 20 yaşlı gənc ağır infeksiyanın ilk xəbərdaredici əlamətlərini qrip simptomu zənn edib.
Levi özünü reseptsiz dərmanlarla müalicə edib. Vəziyyəti kəskin pisləşəndə , qızdırma düşməyəndə, daimi yorğunluq və iştahsızlıq kimi əlamətlər də özünü biruzə verəndə valideynlər onu xəstəxanaya aparıb.
Həkimlər ona sepsisə və çoxlu orqan çatışmazlığına səbəb olan pnevmokok pnevmoniyası diaqnozu qoyublar. Gənc adam induksiya olunmuş komaya yerləşdirilib və ekstrakorporeal membran oksigenləşdirmə (ECMO) aparatına - müvəqqəti olaraq ağciyər və ürək kimi fəaliyyət göstərən sistemə qoşulub. Bir neçə gün sonra həkimlər onun hər iki ayağını dizdən aşağı kəsmək qərarına gəliblər.
Həkimlərin səyinə baxmayaraq, onun vəziyyəti ağır olaraq qalır və sağ qalma şansı cəmi 30 faizdir.

YENI TƏDQİQAT

Uzunmüddətli araşdırma göstərir ki, gündəlik fermentasiya edilmiş soya qəbul edən yaşlı insanlar yaddaş performansında müəyyən irəliləyişlərə nail olurlar. Bu tədqiqat sağlam yaşlılarda apardılıb və nəticələr, əsasən 70 yaşdan yuxarı qadınlarda yaddaşın daha aydın inkişaf etdiyini göstərib.
Tədqiqatçılar 12 həftəlik, üçqat kor, plasebo-nəzarətli bir sınaq keçiriblər. Araşdırmaya 65 və üzəri yaşı olan sağlam kişi və menopoz dövrünü keçmiş qadınlar daxil edilib. Soya allergiyası və neyrodegenerativ xəstəlikləri olanlar istisna edilib. İştirakçılar fermentasiya edilmiş soya tozu (Q-Can Plus®) və ya plasebo tozunu tərzi dəyişdirmədən gündə iki ölçülü qablaşdırmada qəbul ediblər.
Tədqiqatın sonuna qədər yaddaş üzrə testlərdə fermentasiya edilmiş soya qrupunda plasebo qrupu ilə müqayisədə statistik olaraq əhəmiyyətli yanaşma müşahidə olunub (p = 0,041). Yaddaş göstəricilərində orta hesabla 8,47 % artım qeydə alınıb, plasebo qrupunda isə 2,05 % artım olub. Digər kognitiv sahələrdə əhəmiyyətli fərq olmayıb. Belə irəliləyişlər xüsusilə 70 yaşdan böyük qadınlarda daha qabarıq olub; onların həm yaddaşlarında, həm də ümumi zehni qabiliyyət göstəricilərində artım müşahidə edilib.

 ƏZƏLƏLƏRƏ DÜŞƏN GÜCÜ YÜNGÜLLƏŞDİRİR

Çinli startap Hypershell “X Ultra” adlı yeni yüngül ekzoskeletini təqdim edib. Bu cihaz uzun yürüşlər, dağa dırmanma və ağır yük daşıma üçün nəzərdə tutulub. Quruluşun elektrik mühərriki 1000 vatt gücdədir və əzələlərə düşən yükü təxminən 63 faiz azalda bilər. Cihaz həmçinin ürək ritmini 42 faiz qədər azaltmağa kömək edə bilər.
X Ultra bir batareya ilə 65 kilometr məsafəyə qədər enerji təmin edir, əlavə batareya ilə isə məsafə 130 kilometrə çatdırıla bilər. Quruluşun özü batareyasız 1,8 kiloqram çəkiyə malikdir.
Cihazın satışı 1999 ABŞ dollarından başlayır.
X Ultra, ekzoskelet sahəsində SGS sertifikatına malik ilk açıq hava modelidir. Bu sertifikat cihazın iddia olunan performans parametrlərini müstəqil şəkildə təsdiqləyir.
Ümumi olaraq, Hypershell X Ultra yürüyüş, velosiped sürmə və dağ yürüşləri üçün iddia olunan performans üstünlükləri ilə texnologiya həvəskarlarının diqqətini çəkir. Gələcəkdə bu tip qurğuların gündəlik həyat və idman sahələrində necə təkmilləşəcəyi maraq doğurur.

14 SAAT FASİLƏSİZ DƏRS EDİB
Çinin Hunan əyalətində yaşayan 11 yaşlı məktəbli Lyanlyan yay tapşırıqlarını 1 gündə bitirmək üçün 14 saat fasiləsiz dərs etdikdən sonra xəstəxanaya yerləşdirilib. Bu barədə South China Morning Post məlumat yayıb.
Uşaqda sürətli nəfəsalma, başgicəllənmə, baş ağrıları və ətraflarda keyimə kimi ciddi simptomlar müşahidə olunub. Hadisə günü o, səhər saat 8:00-dan axşam 22:00-a qədər fasilə vermədən ev tapşırıqları ilə məşğul olub. Saat 23:00 radələrində vəziyyəti daha da ağırlaşdığından valideynləri onu təcili olaraq xəstəxanaya aparıb. Həkimlər onun emosional gərginlik nəticəsində yaranan hiperventilyasiya, yəni çox sürətli və dərin nəfəsalma sindromu yaşadığını bildirib.
Lyanlyanın nəfəsalma ritmi tənzimləndikdən və oksigen maskası ilə yardım göstərildikdən sonra vəziyyəti sabitləşib.
Qeyd edək ki, Çanşa Mərkəzi Xəstəxanasından bildirilib ki, uşaq təcili yardım şöbəsinə bənzər simptomlarla 30-dan çox məktəbli gətirilib. Bu, digər aylardakı göstəricidən 10 dəfə çoxdur.

REANİMASİYAYA DÜŞDÜ
Britaniyada qəribə hadisə baş verib. Natan Riminqton adlı şəxs 3 gün ərzində, 3 kiloqram jelibon yeyib və nəticədə reanimasiyaya yerləşdirilib. Məlumata görə, Natan Amazon platformasından 3 kq-lıq marmelad ayısı konteyneri sifariş edib və onu qısa müddət ərzində təkbaşına yeyib. Bu miqdarda şirniyyat təxminən 10 min kilokalori təşkil edir. Bir müddət sonra kişidə şiddətli qarın ağrıları, tərləmə və zəiflik müşahidə olunub.
Nəticədə o, xəstəxanaya aparılıb. Əvvəlcə həkimlər qida zəhərlənməsindən şübhələnib. Lakin aparılan testlər onun həddindən artıq jelatin qəbul etdiyini göstərib. Əlavə müayinələr nəticəsində isə Natan Riminqtonda kəskin divertikulit, yəni yoğun bağırsağın divarlarında olan çıxıntıların iltihabı diaqnozu qoyulub.
Həkimlər bildirib ki, jelatin və digər sıx maddələrin həddən artıq qəbulu bağırsaqda iltihab riskini artırır.
Qeyd edək ki, Natan 6 gün reanimasiyada saxlanılıb. Ona damar yolu ilə müalicə və tam aclıq rejimi təyin edilib.

15 MİLYONU 13-15 YAŞLI YENİYETMƏLƏRDİR

Dünyada 100 milyondan çox insan veyp (elektron siqaret) istifadəçisidir və onların ən azı 15 milyonu 13-15 yaşlı yeniyetmələrdir.

Bu rəqəmlər Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) 2000-2024-cü illəri əhatə edən tütün istehlakı tendensiyalarına dair yeni hesabatında təqdim olunub.

Hesabatda qeyd edilir ki, elektron siqaret istifadəçilərinin böyük əksəriyyəti yüksəkgəlirli ölkələrdə yaşayır.

Tədqiqat fərqli əhali kateqoriyaları arasında keçirilmiş 2 000-dən çox sorğunun nəticələrinə əsaslanır.

Britaniyada qəribə hadisə baş verib. Natan Riminqton adlı şəxs 3 gün ərzində, 3 kiloqram jelibon yeyib və nəticədə reanimasiyaya yerləşdirilib. Məlumata görə, Natan Amazon platformasından 3 kq-lıq marmelad ayısı konteyneri sifariş edib və onu qısa müddət ərzində təkbaşına yeyib. Bu miqdarda şirniyyat təxminən 10 min kilokalori təşkil edir. Bir müddət sonra kişidə şiddətli qarın ağrıları, tərləmə və zəiflik müşahidə olunub.

Nəticədə o, xəstəxanaya aparılıb. Əvvəlcə həkimlər qida zəhərlənməsindən şübhələnib. Lakin aparılan testlər onun həddindən artıq jelatin qəbul etdiyini göstərib. Əlavə müayinələr nəticəsində isə Natan Riminqtonda kəskin divertikulit, yəni yoğun bağırsağın divarlarında olan çıxıntıların iltihabı diaqnozu qoyulub.

Həkimlər bildirib ki, jelatin və digər sıx maddələrin həddən artıq qəbulu bağırsaqda iltihab riskini artırır.

Qeyd edək ki, Natan 6 gün reanimasiyada saxlanılıb. Ona damar yolu ilə müalicə və tam aclıq rejimi təyin edilib.

Epilepsiya, beynin elektrik aktivliyində baş verən qəfil və nəzarətsiz dəyişikliklər nəticəsində yaranan xroniki nevroloji xəstəlikdir. Bu vəziyyət əsasən təkrarlanan qıcolma tutmaları ilə özünü göstərir və uşaqlarda olduqca geniş yayılıb. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə planı uşağın həyat keyfiyyətini qorumaq üçün çox vacibdir. Uşaq nevroloqu olaraq Dr. Ülkər Mürsəlova epilepsiyanın hər uşağa görə fərqli yanaşma tələb etdiyini vurğulayır.

• Uşaqlarda epilepsiyanın səbəbləri

Epilepsiya uşaqlarda müxtəlif səbəblərə görə yarana bilər. Bəzən bu, doğuşdan gələn genetik meyllərlə bağlı olur, bəzən də hamiləlik və doğuş zamanı baş verən oksigen çatışmazlığı ilə əlaqələnir. Sinir sisteminin iltihabi xəstəlikləri, beyin travmaları, metabolik pozğunluqlar da risk faktorları arasında yer alır. Bəzi hallarda isə epilepsiyanın səbəbi heç bir müayinədə aşkar olunmur və bu, “idiopatik epilepsiya” adlanır.

• Əlamətləri vaxtında tanımaq çox vacibdir

Valideynlər çox zaman epilepsiyanı yalnız güclü qıcolmalarla əlaqələndirirlər, amma xəstəlik fərqli şəkildə də özünü göstərə bilər. Uşaq qəfil dayanaraq bir nöqtəyə baxa bilər, şüuru bir neçə saniyəlik itə bilər və ya əllərində, ayaqlarında ani titrəmələr baş verə bilər. Tutmadan sonra yuxululuq və halsızlıq da tez-tez rast gəlinən hallardandır. Bu əlamətlərdən hər hansı biri təkrarlanırsa, vaxt itirmədən uşaq nevroloquna müraciət etmək çox önəmlidir.

• Diaqnostika və düzgün müalicə

Epilepsiyanın müalicəsi yalnız dərman təyin etməkdən ibarət deyil; əsas məsələ xəstəliyin düzgün diaqnozudur. Dr. Ülkər Mürsəlova hər bir uşağı fərdi şəkildə qiymətləndirir. Diaqnostika mərhələsində EEG müayinəsi, MRT görüntüləmə və zəruri hallarda genetik testlər tətbiq olunur. Bu, epilepsiya növünü və yaranma səbəbini daha dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan verir.

Müalicə adətən antiepileptik dərmanlarla başlayır və çox hallarda qıcolmalar nəzarət altına alınır. Bəzi uşaqlar üçün xüsusi pəhriz — ketogenik dieta — qıcolmaların tezliyini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Dərmanlara cavab verməyən nadir hallarda cərrahi müdaxilə və ya vagus sinir stimulyasiyası kimi müasir üsullar da nəzərdən keçirilir. Müalicənin uğuru müntəzəm izləmə, dozaların düzgün tənzimlənməsi və valideynlərlə sıx əməkdaşlıqdan asılıdır.

• Valideynlər üçün vacib məsləhət

Epilepsiya diaqnozu valideynlər üçün qorxulu görünə bilər, amma vaxtında düzgün həkimə müraciət edildikdə bu xəstəliyə nəzarət etmək mümkündür. Qıcolma zamanı uşağı təhlükəsiz vəziyyətə gətirmək, başını yana çevirmək və ağzına heç nə qoymamaq lazımdır. Tutma 5 dəqiqədən çox davam edirsə və ya uşağın şüuru uzun müddət bərpa olunmursa, dərhal təcili yardım çağırmaq vacibdir. Eyni zamanda, uşağın mütəmadi olaraq nevroloji müayinədə olması və Dr. Ülkər Mürsəlovanın tövsiyələrinə əməl etməsi müalicənin uğurunu artırır.

Epilepsiya uşaqlarda vaxtında aşkarlanarsa, müalicə ilə çox vaxt uğurla idarə oluna bilər. Əgər övladınızda yuxarıda qeyd olunan əlamətləri müşahidə edirsinizsə, gecikmədən Dr. Ülkər Mürsəlovaya müraciət edin və uşağınız üçün düzgün diaqnostika və fərdi müalicə planı əldə edin.

• Düzgün mütəxəssis seçimi uşağın həyat keyfiyyətini qorumaqda ən önəmli addımdır.

RİSK ETMƏYƏ DƏYƏRMİ?

Dietoloq və biokimya üzrə elmlər doktoru Maks Goulend sosial şəbəkələrdə yayılan “mümkün qədər çox lif qəbul etmək” trendinin bəzi insanlar üçün zərərindən danışıb.
O qeyd edir ki, yetkin insanlar üçün gündəlik lif norması təxminən 30 qramdır, lakin yeni trend bu rəqəmi 40–50 qrama qaldırmağa təşviq edir.
Çox miqdarda lif qəbulu qarnın şişməsi, spazm, ağrı və qaz yaranmasına səbəb ola bilər. Həmçinin lifin həddindən artıq olması və kifayət qədər maye qəbul etməmək sərt nəcis və qəbizliyə gətirib çıxara bilər.
Lif sağlamlıq üçün vacib olsa da, orqanizmin həddindən artıq yükə məruz qalması qaraciyər və bağırsaq sistemini yükləyə, bəzi mineral maddələrin (kalsium, dəmir, maqnezium, sink) sorulmasını azalda bilər.
Bu trend xüsusilə mədə-bağırsaq xəstəlikləri olan insanlar, məsələn Crohn xəstəliyi və ya irritabl bağırsaq sindromu (İBS) olanlar üçün risklidir və xəstəliyi pisləşdirə bilər.
Belə pəhriz dəyişiklikləri etməzdən əvvəl həkim məsləhəti almaq vacibdir.
Xatırladaq ki, buğda məhsulları - çörək, yulaf, makaron), paxlalılar- lobya, noxud, mərcimək, meyvə, tərəzvəz və qoz-fındıq, badam, günəbaxan tumu lif tərkibli əzaqlardır.