YENİ SAĞLAMLIQ XİDMƏTİ
Arı pətəklərinin havası ilə müalicəyə başlanılıb.
Türkiyənin Egey dənizi sahillərində qeyri-adi sağlamlıq xidməti istifadəyə verilib — arı pətəklərinin havasıyla nəfəs alma yolu ilə aparılan apiterapiya. Təşkilatçıların sözlərinə görə, bu üsul miqren, allergiya kimi problemlərlə mübarizədə və ümumi sağlamlığın yaxşılaşdırılmasında kömək edir, xüsusilə də ənənəvi müalicə ilə birlikdə tətbiq edildikdə. Qonaqlar birbaşa arı təsərrüfatında yerləşən rahat taxta evlərdə yerləşdirilir. Seanslar gündə 3 saat davam edir və 45 dəqiqəlik intervallara bölünür. Hər 15 dəqiqədən bir pətək dəyişdirilir. Hər pətəyin özünəməxsus arı qoxusu və mikroflorası olur.
Qeyd edək ki, terapiya zamanı arılarla birbaşa təmas olmur — onlar xüsusi divar arxasındadır. Pətəklər xüsusi filtrlərlə təchiz olunub və bu filtrlər yalnız pətəkdən gələn zəngin hava axınını buraxır, arıların özünü isə kənarda saxlayır.
Türkiyə rəsmiləri bu müalicə üsulunun sadəcə marketinq olmadığını, alternativ tibbin ciddi bir hissəsi olduğunu bildirirlər.

NƏYƏ DİQQƏT ETMƏLİYİK?
Meteoroloqların fikrincə, iyun ayında Günəşdə çoxsaylı maqnit qasırğaları olacaq. Bu qasırğalar ayın əvvəlində, ortasında və sonunda müxtəlif intensivlikdə olacaq. Ölkəmizdə güclü maqnit qasırğası: 18-21 iyun tarixlərində olacaq.
Maqnit qasırğalarının təsirini minimuma endirmək üçün yuxu rejiminə riayət etmək gərəkdir. Adekvat istirahət bədənə stresin öhdəsindən gəlməyə kömək edəcək; Daha çox su içmək: Bu maddələr mübadiləsini normallaşdırmağa kömək edəcək; Stresi məhdudlaşdırmaq: Həddindən artıq emosional yükdən qaçmaq vacibdir; Spirt və kofeindən imtina etmək: Onlar baş ağrılarını və təzyiqi artıra bilər; Təmiz havada daha çox gəzmək: Fiziki fəaliyyət həm də emosional vəziyyəti sabitləşdirməyə kömək edir.

 YENİ ARAŞDIRMA

Səhər saat yeddidən əvvəl oyananlar, gecələr gec yatıb, günorta oynanlara nisbətən daha yüksək əhvalda və enerjili olur. 

“Biss və Hasher” tərəfindən gənclər və yaşlılar arasında aparılan tədqiqatda, səhər tezdən oyananların gün ərzində müsbət emosiyalar yaşama ehtimalının əhəmiyyətli dərəcədə daha çox olduğunu göstərib. 

Erkən oyananlar məşq edir, əhval pozğunluqlarından daha az əziyyət çəkir və ürək-damar xəstəlikləri riski daha azdır, gec duranlar isə daha çox oturaq, passivdirlər. Onların əksəriyyəti depressiyadan əziyyət çəkir və erkən yaşda diabet xəstəsinə çevrilir.

30 YAŞLI QADINLARDA
Yeni genişmiqyaslı təhlil göstərir ki, qadın sonsuzluğunun yükü son üç onillikdə kəskin şəkildə artıb, yaşa görə standartlaşdırılmış göstəricilər artıb və 30 yaşlarında olan qadınlar bütün dünyada ən böyük risk altındadır.
“Scientific Reports” jurnalında dərc olunmuş son məqalədə tədqiqatçılar 1990-2021-ci illər arasında sosiodemoqrafik səviyyələr, regionlar və yaşlar üzrə yayılma dəyişikliklərini təhlil edərək və gələcək illər üçün proqnozlar verməklə qadın sonsuzluğundakı qlobal tendensiyaları qiymətləndiriblər.
Tədqiqatın nəticələri göstərir ki, 2021-ci ildə 110 milyondan çox qadın qadın sonsuzluğundan əziyyət çəkir ki, bu da 1990-cı ildən bu yana 84% artım deməkdir. Üstəlik, 35-39 yaş arası qadınlar daha çox bu xəstəlikdən əziyyət çəkirlər.
Təhlil Sosial-Demoqrafik İndeksin (SDI) beş kateqoriyasında qruplaşdırılan 204 ölkə və ərazini əhatə edib.

YENİ TƏDQİQAT
Dəniz sahilində yaşamaq ömrü uzadır. “Environmental Research” jurnalında dərc olunan tədqiqatda amerikalı alimlər sahil və daxili su hövzələrinin insan ömrünə təsirini araşdırıb. 66 000-dən çox bölgəni əhatə edən araşdırma 15 il aparılıb.
Nəticələrə görə, dəniz sahilinə yaxın ərazilərdə yaşamaq ömrü orta hesabla 0,32% artırır, daxili su hövzələrinin yaxınlığında isə 0,14% azaldır. Maraqlıdır ki, daxili su hövzələrinin təsiri şəhər və kənd ərazilərində fərqli olub. Sahil əraziləri daha təmiz hava, xoş iqlimlə seçildiyi halda, daxili su hövzələri əsasən isti, çirklənmiş və daşqın riskli şəhərlərə mənfi təsir göstərir.
Tədqiqat müəllifləri qeyd edir ki, su ilə bağlı ərazilərin insan sağlamlığına təsiri hər yerdə eyni deyil – şəhərdə və kənddə, sahildə və daxildə fərqli təsirlər göstərir. Ona görə də şəhərsalma və ictimai səhiyyə rəsmiləri bu fərqləri nəzərə almalıdır.

YENİ TƏDQİQAT
Qara kələm, fermentasiya olunduqda, yəni təbii mikroblar vasitəsilə mayalandıqda daha faydalıdır. “Food Science and Technology” jurnalında dərc olunan yeni araşdırmada alimlər qara kələmin nəzarət olunmuş fermentasiya ilə qida dəyərinin və sağlamlığa olan faydalarının artırıla biləcəyini sübut edib.
İtaliyada aparılan tədqiqat zamanı qara kələm xüsusi seçilmiş bakteriya (Lactiplantibacillus plantarum) və maya göbələkləri (Saccharomyces cerevisiae) ilə fermentasiya olunub. Nəticədə antioksidant aktivlik və polifenol tərkibi artıb, qısa zəncirli yağ turşuları və sinir sisteminə təsir edən maddə səviyyəsi yüksəlib, acılıq azalıb, şirin dad isə artıb, bağırsaq üçün faydalı bakteriyaların artımına şərait yaranıb. Xüsusilə maya ilə fermentasiya olunan nümunələr ən yüksək antioksidant və dad keyfiyyətlərini göstərib. Həm bakteriya, həm də maya ilə fermentasiya olunmuş nümunələr təhlükəsiz hesab olunub və zərərli mikroblar aşkar edilməyib.
Araşdırma nəticəsində fermentasiya olunmuş qara kələmin həm dad, həm də sağlamlıq baxımından zəngin məhsula çevrildiyi və bu üsulun davamlı qida istehsalında böyük potensiala sahib olduğu vurğulanır. Hazırda bu metodun sənaye miqyasında tətbiqi və insan sağlamlığına təsiri ilə bağlı klinik sınaqlar planlaşdırılır.

MÜTƏXƏSSİS AÇIQLAYIR
Rusiyalı kulinariya tarixçisi və brend-şef Anton Prokofyev yayda susuzluğu ən yaxşı aradan qaldıran içkilər barədə açıqlama verib. Onun sözlərinə görə, isti havalarda yaşıl çay, kvas və sitrus meyvələrindən hazırlanmış sulara üstübnlük verilməlidir.
Prokofyev bildirib ki, soyuq içkilər yayda orqanizm üçün daha əlverişlidir:
“Ən yaxşı seçimlərdən biri ‘lemon ice tea’ – yəni limonlu soyuq çaydır. Bundan əlavə, yayda müxtəlif soyuq qəhvə kokteylləri də faydalıdır. Kvas isə həm sərinlədir, həm də susuzluğu yaxşı yatırır. Ancaq şirin qazlı içkilər həm susuzluğa çarə deyil, həm də sağlamlıq üçün zərərlidir.”, deyə mütəxəssis qeyd edib.

TİBBDƏ YENİ TƏCRÜBƏ

İngiltərədə NHS xəstəxanası xəstəni virtual olaraq izləyərkən antipsikotik dərmanlarla müalicə edən ilk qurum olduğunu bəyan edib.
həkimləri 24 saat xəstənin vəziyyətini nəzarətdə saxlayır.
"Əgər bu ilkin layihə uğurla davam edərsə, daha çox pasient online izləmə sisteminə daxil olunacaq və ehtiyac duyduqları yardım və dəstəyi ala biləcək" deyə mütəxəssislər açıqlayıb.
Virtual palatada kameralardan əlavə, geyilə bilən cihazlar kimi texnologiyalardan istifadə edir.
“Sağlamlıq Fondu”xeyriyyə təşkilatının açıqlamasında isə virtual palataların texnologiya ilə təchiz edilməyən ərazilərdə əlçatlığının təmin edilməsinin çətinliyini vurğulyaıb. Bundan əlavə bu cür palataların adilərindən iki dəfə daha baha olduğuna diqqət çəkib.

ARAŞDIRMA
Acı yeməklər iştahanı azaldır və çox yeməyin qarşısını alır.
Pensi¬l¬vaniya Ştat Universitetinin alimləri yeməklərin acılıq səviyyəsinin artırılmasının artıq yemək vərdişini azaltmaqda faydalı olduğunu bildirib. Tədqiqatda 130 nəfər iştirak edib, onlara acı və neytral yeməklər təqdim olunub. Təcrübə zamanı iştirakçılar videomüşahidə altında olub. Alimlər yalnız nə qədər yemək yeyildiyini deyil, həm də yemə sürətini, içilən suyun miqdarını və digər göstəriciləri qeydə alıb.
Nəticələr göstərib ki, acı yeməkləri yeyənlər daha az qidalanır və ümumi qəbul edilən qida və kalori miqdarı azalır, lakin doyma hissi və dad zövqü dəyişmir. Su içmə miqdarında isə heç bir fərq olmayıb. Alimlər bildirib ki, acı qidalar - yemək sürətini azaldaraq doyma mexanizmlərini aktivləşdirir. Həmçinin, çili bibərindəki kapsaisin maddəsi maddələr mübadiləsini sürətləndirir və iştahanı azalda bilər.

ALUDƏÇİ: “40 ƏDƏD ALMIŞAM”

Vape aludəçiləri qadağa qüvvədəyə minmədən çoxsayda birdəfəlik buxarlı siqaret alır. İngiltərədə iyunun 1-dən etibarən bu cihazların satışı və alışı qeyri-qanuni olacaq. Yalnız təkrar istifadə edilə bilən, doldurulan cihazlar hələ ki, qanuni sayılacaq.
Hökumət birdəfəlik siqaretlərin təbiətə və ölkə iqtisadiyytına zərər vurduğunu əsas gətirərək bu qanunu qəbul edib.
Bundan əlavə, “vape” siqaretə daha sağlam alternativ hesab edilsə də, birdəfəlik olanlar meyvəli dadı, ucuz qiyməti ilə uşaqları və gəncləri cəlb edir, deyə rəsmilər açıqlayır.
Vape Club-ın sifarişi ilə keçirilən Censuswide sorğusu Böyük Britaniyada 2000 vaperdən gələn ay qadağanın tətbiqindən sonra vərdişlərinin necə dəyişəcəyini soruşub.
49%-i digər növ təkrar doldurulan cihazlara keçmək niyyətində olduqlarını, 16%-i isə siqareti tərgitməyi planladığını, 11% ehtiyat yığacaqlarını – veyplərin qanuni olaraq satıldığı ölkələrdən mal alıb gətirəcəyini, 18% isə siqaret çəkməyə qayıdacaqlarını deyib.

ELMİ ARAŞDIRMA
Yeni elmi araşdırmalara görə, pizzanın ətri insanın emosional vəziyyətinə müsbət təsir göstərir.
Şərqi Ingiltərə Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, təzə bişmiş pizzanın ətri insanlarda stressi azaldır və əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır.
Tədqiqat zamanı iştirakçıların ürək döyüntüsü, dərinin elektrik keçiriciliyi kimi biometrik göstəriciləri ölçülüb. Məlum olub ki, isti, pendirli pizzanın ətrinə məruz qalmaq insanlarda sakitləşdirici fizioloji reaksiya yaradır. Alimlər bildirir ki, bu təsir sadəcə aclıq hissindən irəli gəlmir — tanış və rahatlaşdırıcı qoxular insanın emosional vəziyyətinə birbaşa təsir göstərir. Bu isə bizim beynimizin emosiyalar və yaddaşla əlaqəli hissəsi olan limbik sistemlə əlaqəlidir. Həmçinin, qoxu, beyində serotonin və dopamin kimi “xoşbəxtlik hormonları”nın ifrazını stimullaşdırır.
Qeyd edək ki, pizza, yüksək kalori və yağ tərkibinə görə tez-tez istehlak edildikdə sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Buna görə də, pizzanı vaxtaşırı istehlak etmək məsləhət görülür.

QAYĞI, ÜNSİYYƏT, SEVGİ
ABŞ-li psixiatr Robert Valdinqer elmi araşdırmalar nəticəsində aşkarlanan uzunömürlülüyün gözlənilməz amilindən danışıb.
Valdinqer bildirib ki, uzunömürlülüyü təmin edən əsas amil fiziki hərəkətlər və düzgün qidalanma deyil, sosial əlaqələrdir. Sosial əlaqələr bədənə mənfi təsir göstərən stresi aradan qaldırır.
Həkimin sözlərinə görə, uzunömürlülük üçün böyük jestlər etmək vacib deyil. Sadəcə ailə və dostlara qayğı göstərmək kifayətdir. Bu səbəbdən smartfonu bir müddət kənara qoyub yaxınlarla vaxt keçirmək faydalıdır.
"Bundan əlavə, darıxdırıcı əlaqələri canlandırmaq üçün ümumi fəaliyyət növləri tapmaq mümkündür", - deyə Robert Valdinqer vurğulayıb.

MÜTƏXƏSSİS XƏBƏRDARLIĞI

Mösümündən əvvəl yetişən çiyələklərdə pestisidlər və antibiotiklər var. Mütəxəssislər bütün meyvələri zamanında istehlak etməyin tərəfdarıdır. Çiyələk “askaridoz, trixuriyaz, toksokarioz, strontiloidoz” kimi infeksiyalara yoluxdura bilər.
Buna görə də, giləmeyvə yeməzdən əvvəl onu axar suyun altında bir neçə dəfə yumaq vacibdir.
Son zamanlar sosial şəbəkələrdə meyvənin sirkə, soda ilə və yaxud digər qabyuyan vasitələrlə yuyulması tövsiyyə edildiyi videolar izləyirik. Ancaq bu doğru hal deyil. Bu barədə rusiyalı tibb elmləri namizədi, pediatr-neanotoloq Anna Levadnaya danışıb. O, bildirib ki, giləmeyvə, meyvə və tərəvəzləri, hətta öz bağınızdan da toplamış olsanız belə, bir neçə dəfə yumaq vacibdir.
Soda, sirkə və digər məhsulları məsaməli giləmeyvələrdən yumaq, çox çətindir, bu isə yalnız dada deyil, qəbul edəcəyiniz orqanizm üçün faydalı vitaminlərin də tərkibinə təsir edir, deyə mütəxəssis bildirib.

Kron Xəstəliyi Nədir?
Kron xəstəliyi həzm sisteminin istənilən hissəsində – ağızdan anal nahiyəyə qədər – xroniki iltihabla müşayiət olunan İltihabi Bağırsaq Xəstəliyidir (İBX). Ən çox nazik bağırsağın son hissəsi (ileum) və qalın bağırsaq zədələnir. Xəstəlik remissiya və kəskinləşmə dövrləri ilə keçə bilər. Kron xəstəliyi ilk dəfə 1932-ci ildə həkim Burrill B. Crohn tərəfindən aşkar olunub.

Səbəbləri və Risk Faktorları
Kron xəstəliyinin konkret səbəbi məlum deyil, lakin aşağıdakı faktorlar risk yaradır:
• İmmun sistem: Bədən normal bakteriyalara qarşı həddindən artıq reaksiya verir.
• Genetik meyl: Xəstələrin təxminən 20%-nin ailə üzvlərində də bu xəstəlik olur.
• Siqaret çəkmək: Xəstəliyin gedişini ağırlaşdırır.
• Stres və bəzi dərmanlar: Qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar, antibiotiklər və qeyri-sağlam qidalanma riski artırır.
• Yaş: Ən çox 15–35 yaş arasında başlayır.

Əlamətləri
Kron xəstəliyinin simptomları iltihabın yerindən asılı olaraq dəyişir, lakin ümumi əlamətlər bunlardır:
• Davamlı və bəzən qanlı ishal
• Qarın ağrısı və sancı
• İştahsızlıq və çəki itkisi
• Ağızda yaralar
• Yorğunluq və halsızlıq
• Dəri və göz iltihabı, artrit
• Uşaqlarda inkişaf geriliyi

Diaqnostika
Tək bir testlə diaqnoz qoyulmur. Ən çox istifadə olunan üsullar:
• Qan analizləri – iltihab və anemiya göstəriciləri
• Nəcis testləri – kalprotektin və digər markerlərlə iltihab dərəcəsi müəyyən edilir.
• Endoskopiya (kolonoskopiya) – birbaşa müşahidə və biopsiya
• Görüntüləmə – KT və MRT enteroqrafiya ilə daralma, fistula və s. aşkar edilir.

Qidalanma
Kron xəstələri üçün fərdi pəhriz vacibdir. Ümumi olaraq tövsiyə edilmir:
• Yüksək lifli və çiy tərəvəzlər
• Qızardılmış, yağlı və fast-food qidalar
• Süd və laktozalı məhsullar (əgər laktoz dözümsüzlüyü varsa)
• Kafein və alkoqol
• Şirin və qazlı içkilər
• Qoz-fındıq, paxlalılar və toxumlar
Az-az və tez-tez, yaxşı çeynənmiş, sadə tərkibli yeməklər tövsiyə olunur. Fərdi pəhriz dietoloqla hazırlanmalıdır.

Müalicə
Kron xəstəliyinin tam müalicəsi yoxdur, lakin simptomları nəzarətdə saxlamaq mümkündür:
• Dərmanlar: Kortikosteroidlər, immunosupressantlar, bioloji preparatlar
• Simptomatik dəstək: Anti-diareya, dəmir və vitamin əlavələri
• Qidalanma dəstəyi: Lazım olduqda enteral (boru ilə) qidalanma
• Cərrahiyyə: Daralma, fistula və ya abses olduqda tətbiq edilir
• İnteqrativ tibbi yanaşma: Klassik və alternativ metodların birgə tətbiqi xəstənin həyat keyfiyyətini artırır
• Həyat tərzi: Siqaretdən imtina, stresin idarəsi, nizamlı və sağlam qidalanma
• Psixoloji dəstək: Stresin və depressiyanın idarə olunması üçün psixoloqun dəstəyi

Tez-tez Verilən Suallar
Kron xəstəliyi genetikdirmi?
Genetik meyl var, lakin tək səbəb deyil.
Tam müalicəsi varmı?
Xeyr, lakin uzunmüddətli remissiya mümkündür.
Yoluxucudurmu?
Xeyr, infeksion deyil.
Xoralı kolitlə fərqi nədir?
Kron bütün həzm traktını, xoralı kolit yalnız qalın bağırsağı zədələyir.
Hamiləlikdə problem yaradırmı?
Aktiv dövrdə bəzi risklər olsa da, remissiya zamanı normal hamiləlik mümkündür.
Stres təsir edirmi?
Birbaşa səbəb olmasa da, simptomları şiddətləndirə bilər.
Ağrı harada olur?
Ən çox sağ aşağı qarın hissəsində.
Nəzarət necə olmalıdır?
Müntəzəm analizlər, kolonoskopiya və həkim nəzarəti vacibdir.
Həmişə ağır keçir?
Xeyr, bəzi hallarda yüngül simptomlarla gedə bilər.
Nə zaman şübhələnmək lazımdır?
Uzunmüddətli ishal, qarın ağrısı, çəki itkisi, qanlı nəcis hallarında dərhal həkimə müraciət edilməlidir.

SÜNİ İNTELLEKT TİBBDƏ
Hazırlanmış yeni süni intellekt proqramı Parkinson xəstəliyinin diaqnozunu bir neçə saniyə içərisində təsbt edir.
Florida Universitetindən olan alim süni intellektə əsaslanan yeni texnologiya – VisionMD proqramını təqdim edib. Bu proqram Parkinson xəstəliyi də daxil olmaqla, müxtəlif motor pozuntularını video görüntülər vasitəsilə avtomatik təhlil etməyə imkan verir. Proqramın müəllifi, doktor Dieqo Quarin bildirir ki, VisionMD aləti xəstənin hərəkətlərindəki incə dəyişiklikləri izləyərək, obyektiv və dəqiq diaqnostika imkanı yaradır. Beləliklə, həkimlərin subyektiv müşahidələrinə ehtiyac azalır.
Qeyd edək ki, VisionMD artıq Almaniya, İspaniya və İtaliya klinikalarında tətbiq olunur. Tətbiq həmçinin elmi-tədqiqat və tibbi müəssisələrdə geniş istifadə olunmağa başlanıb. Alimlər gələcəkdə proqramın funksiyalarını daha da genişləndirərək nevroloji praktikada istifadə edilən əlavə motor testlərini də sistemə daxil etməyi planlaşdırır.

ZƏİF EŞİDƏN PASİYENTLƏR ÜÇÜN UYĞUNDUR
Zəif eşidənlər üçün elastik beyin implantı hazırlanıb.
Massaçusets Ümumi Xəstəxanası və Brigham xəstəxanasının alimləri eşitmə problemləri olan insanlar üçün yeni nəsil elastik beyin implantı hazırlayıb. Bu cihaz, eşitmə siniri zədələnmiş və ya neyrofibromatozun 2-ci tipindən əziyyət çəkən pasiyentlər üçün nəzərdə tutulub. Yeni texnologiya, beynin eşitmə funksiyasına cavabdeh olan hissəsi — koklear nüvəni birbaşa stimullaşdırmaqla işləyir. Bu isə eşitmə siniri işləmədiyi hallarda belə insanın səsləri qəbul etməsinə imkan verir və ənənəvi koxlear implantlardan fayda görməyən xəstələr üçün alternativdir.
Yeni implantın ilkin sınaqları meymunlar üzərində aparılıb və cihazın aylarla sabit işlədiyini və müxtəlif siqnallara stabil reaksiya verdiyini göstərib. Alimlər yaxın illərdə bu cihazın insanlar üzərində klinik sınaqlarını keçirməyi planlaşdırır.

ALİMLƏRDƏN XƏBƏRDARLIQ

Çinli alimlərin apardığı yeni tədqiqat sink mineralının normadan artıq qəbulunun insan orqanizmində bioloji yaşlanma prosesini sürətləndirə biləcəyini göstərib. Tədqiqat 300 mindən çox insanın məlumatları əsasında aparılıb və sink səviyyəsi ilə yaşlanma arasındakı əlaqə təhlil olunub.

Araşdırmaya görə, gündə 40 milliqramdan çox sink qəbul edən şəxslərdə bioloji yaşın orta hesabla 6,9 il daha tez artdığı müşahidə edilib. Əksinə, tövsiyə olunan gündəlik miqdar — kişilər üçün 11 milliqram, qadınlar üçün isə 8 milliqram — yaşlanmanı təxminən 0,11 il yavaşlada bilir.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, sink DNT sintezi, immun sistemi və hüceyrə yenilənməsi kimi vacib bioloji proseslərdə mühüm rol oynayır. Lakin bu elementin orqanizmdə həddindən artıq miqdarda toplanması hüceyrə səviyyəsində zərərli təsirlərə səbəb ola və yaşlanmanı sürətləndirə bilər.

Alimlər xəbərdarlıq edir ki, sink və digər mineral əlavələr yalnız həkim məsləhəti ilə qəbul olunmalıdır. Özbaşına və nəzarətsiz istifadənin sağlamlıq üçün risk daşıdığı bildirilir.

ALİMLƏR AÇIQLAYIR
Baş dərisində yaşayan mikroorqanizmlər — bakteriyalar, göbələklər və mayalar — saç sağlamlığında mühüm rol oynayır. Baş dərisinin mikrobiomu, Malassezia göbələyi, Cutibacterium acnes və Staphylococcus epidermidis kimi mikroorqanizmləri əhatə edir. Bu mikroorqanizmlər, baş dərisinin pH səviyyəsini tənzimləyir, sebum istehsalını idarə edir və zərərli patogenlərin artmasını maneə törədir. Balanslı bir mikrobiom, baş dərisini sağlam və saçları güclü saxlayır. Bu barədə Dr. Vijay Kumar Malesu Neüs Medicala verdiyi elmi məqalədə bəhs edib.
Əgər bu mikrobiom balansı pozularsa, kəpək, qaşınma və saç tökülməsi kimi problemlər yarana bilər. Mikrobiomun qorunması üçün mütəxəssislər hər gün saç yumağın ziyan olduğunu qeyd edirlər. Bundan əlavə həddindən artıq gec saç yumanın da kifayət qədər fəsadları sadalanır.
Həftədə iki dəfə yumaq, prebiotik və probiotiklərlə zəngin qidaları istehlak etmək, ən əsası isə stresdən uzaq durmaq saçalarınızı qoruyan, bəsləyən ən vacib şərtlərdir, deyə həkim bildirib.
Mütəxəssis düzgün saç baxımı məhsulları seçməyi, saçı həddindən artıq tez və ya nadir yumamağı, səviyyəsini tənzimləməyi məsləhət görür.

GÖZƏLLİK NAMİNƏ TƏHLÜKƏ
Son günlərdə sosial şəbəkələrdə yayılan yeni gözəllik trendləri həkimlərin ciddi narahatlığına səbəb olub. Rusiyada bəzi gözəllik salonlarında başlayan və sürətlə populyarlaşan qeyri-adi prosedur — dişlərə gel-lak çəkilməsi artıq təhlükəyə çevrilir.
Cəmi 200–300 rubl, təxminən 5 – 6 manat qarşılığında müştərilərə "Hollivud gülümsəməsi", diş üzərində bəzəkli şəkillər, parıltılar və hətta vampir dişlərinin imitasiya forması təklif olunur. Lakin bu "yaradıcılıq" sağlamlıq üçün ciddi risk yaradır.
Stomatoloqlar xəbərdarlıq edir ki, gel-lakın tərkibindəki kimyəvi maddələr ağız boşluğuna düşməməlidir. Onlar diş minasını zədələyə, allergik reaksiyalar, ağız içi yanıq və xroniki iltihablar törədə bilər. Mütəxəssislər bildirir ki, “Diş – dırnaq deyil, nəticələri aradan qaldırmaq daha çətin və bahalı ola bilər.”

PROQNOZ VƏ TƏKLİF
Qlobal miqyasda qızılcaya yoluxma halları artdıqca, peyvəndlə bağlı tərəddüd və dezinformasiya onilliklər ərzində əldə edilmiş tərəqqiyə xələl gətirir, həssas əhalini və səhiyyə sistemlərini risk altında qoyur. Bu qarşısı alına bilən ictimai sağlamlıq böhranının səbəbləri, nəticələri və həlli yolları haqqında təkamül biologiyası üzrə fəlsəfə doktoru Dr. Chinta Sidharthan News Medical nəşrində yayımladığı məqləadə bildirir.
Alim bildirir ki, qızılca və digər peyvəndlərlə qarşısı alına bilən xəstəliklərə nəzarəti bərpa etmək üçün kompleks və multifaktorial yanaşma lazımdır. Səhiyyə müəssisələrinə ictimai etimadın bərpası əsas prioritet olaraq qalır və şəffaf, həssas və ardıcıl ünsiyyət tələb edir. Peyvənd təhlükəsizliyi və qarşısı alına bilən xəstəliklərin ciddi fəsadları barədə mütəmadi olaraq tibbi maarifləndirmənin vacibliyini vurğulayan Dr. Sidharta texnoloji yeniliklər həmçinin iynə əsaslı çatdırılma sistemləri ilə bağlı maneələri aradan qaldırmağı təklif edir.
Qızılcanın yüksək yoluxucu təbiətini nəzərə alaraq, xəstəliklərlə effektiv mübarizəyə nəzarəti yaxşılaşdırmaq, sağlamlığın qorunması üçün immunizasiya proqramlarının vacibliyini əhaliyə çatdırmaq qlobal səhiyyə qurumlarının əsas prioriteti olmalıdır deyə, fəlsəfə doktoru vurğulayır.

Ağciyər xərçənginin erkən əlamətlərindən biri barmaq uclarında müşahidə edilə bilən dəyişiklikdir. Xüsusilə bu, dırnaqların və onların ətrafındakı dərinin vəziyyəti ilə bağlıdır. Əgər dırnaq lövhəsinin ətrafındakı dəri parıldamağa başlayıbsa, qızarıbsa, bu, narahatedici əlamət ola bilər. Bundan əlavə, bəzi hallarda xərçəng zamanı barmaq uclarındakı yumşaq toxumalar şişir və dırnaqların forması dəyişir.

Belə bir vəziyyətlə qarşılaşan şotlandiyalı fitnes təlimatçısı Brayan Cemmell yaşadıqlarını bölüşüb.

Onun sözlərinə görə, bu problemi müşahidə etmək üçün baş və ya işarə barmaqlarının dırnaqlarını bir-birinə sıxıb, aralarında romb şəkilli boşluğun olub-olmadığını yoxlamaq lazımdır. Əgər belə boşluq yoxdursa, bu, ağciyər bölgəsində maye toplanmasının mümkün əlaməti ola bilər.

"Mənim vəziyyətimdə yeganə simptom barmaqların bir növ qalınlaşması idi. Onlar sanki bir az şişmişdi. Barmaqlarımı birləşdirəndə həmin rombşəkilli boşluq yox idi", - deyə Cemmell qeyd edib.

Həkimlərin qiymətləndirməsinə görə, bu cür dəyişikliklər ağciyər xərçəngi olan xəstələrin təqribən 10 faizində müşahidə olunur. Bildirilir ki, xərçəng zamanı barmaq uclarındakı dəyişikliklər adətən həm sol, həm də sağ əllərdə baş verir.

Həkimlər əlavə ediblər ki, ağciyər xərçənginin ən çox rast gəlinən simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

- İki-üç həftə ərzində keçməyən uzunmüddətli öskürək (çox vaxt gecə və ya səhər yuxudan oyananda müşahidə olunur);

- Sinədə ağrı;

- Təngnəfəslik;

- Apatiya (ümumi ruh düşkünlüyü);

- Sürətli çəki itkisi.

HƏKİMLƏRİN GEYİMİ DEZİNFEKSİYA EDİLMƏLİDİR
De Montfort Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, paltaryuyan maşınlar parçadan antibiotiklərə davamlı təhlükəli mikrobları təmizləmir.
Bundan əlavə alimlər paltaryuyan maşınlarda super mikrobların olduğunu deyir.
Tibb işçilərinin geyimlərindəki bu cür “mikroblar” xəstəxana infeksiyalarının mənbəyinə çevrilə bilər. Bu barədə PLOS One jurnalında dərc olunan araşdırmada deyilir.
Eksperiment zamanı mütəxəssislər məişət paltaryuyan maşınlarının altı modelini sınaqdan keçiriblər. Məlum oldu ki, maşınların yarısı sürətli, standart və extra rejimdə də dezinfeksiyanın öhdəsindən gələ bilmir,
Tədqiqatçılar həmçinin müəyyən ediblər ki, bəzi bakteriyalar təkcə dərmanlara deyil, həm də məişət təmizləyici vasitələrin tərkib hissələrinə qarşı müqavimət inkişaf etdirə bilər ki, bu da onları aradan qaldırmağı daha da çətinləşdirir.
Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, dezinfeksiya edilməmiş forma geyinmək tibb müəssisələrində infeksiyaların yayılmasına səbəb ola bilər. Nəticə etibarilə, onlar evdə geyimlərin yuyulması ilə bağlı tövsiyələri nəzərdən keçirməyi və təhlükəsizliyi artırmaq üçün xəstəxanalarda sənaye maşınlarının istifadəsini nəzərdən keçirməyi təklif edirlər.

ÜRƏYİNİZİ QORUYUN
Ürək bütün orqanizmin fəaliyyətindən cavabdeh olan əsas orqandır. Stress, aktiv həyat tərzi və fiziki yüklənmələr ürəyə təsir edir. Mütəxəssislər, heç bir əlamət olmasa belə, ildə 1 dəfə ürək müayinəsindən keçməyi məsləhət görür.
Ürək müayinəsi – ürəyin və damarların fəaliyyətini yoxlamaq üçün aparılan müxtəlif analiz və aparat müayinələrinin toplusudur. Bu müayinələr ürək xəstəliklərini erkən aşkar etməyə, risk faktorlarını müəyyənləşdirməyə və vaxtında müalicəyə başlamağa kömək edir. Əgər təngnəfəslik, yorğunluq, ürəkdöyünmə, döş nahiyəsində ağrı və ya təzyiqdə dəyişiklik hiss edirsinizsə – dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır!
Bəs ürək müayinəsinə nə daxildir?
1. EKQ (Elektrokardioqramma) – ürək ritmini və fəaliyyətini qiymətləndirir.
2. ExoKQ (Exokardioqramma) – ürəyin strukturu və qan dövranını göstərir.
3. Qan analizləri: Ümumi qan analizi və biokimyəvi analiz (şəkər, xolesterin, trigliseridlər və s.).
4. Təzyiq ölçülməsi
5. Holter monitorinqi (sutkalıq EKQ – ritm pozuntuları üçün)
6. Stress testi (velotest və ya qaçış yolu ilə) – ürəyin fiziki yükləməyə reaksiyasını yoxlayır.

YENİ SÜNİ İNTELLEKT ALƏTİ – FACE AGE
Alimlər selfi ilə bioloji yaşı və xərçəngdən sağ qalma ehtimalını təyin edən süni intellekt aləti yaradıb. Bu texnologiya haqqında tədqiqat nüfuzlu The Lancet Digital Health jurnalında dərc olunub.
ABŞ-ın Mass General Brigham tibb təşkilatının alimləri insanların yalnız selfi vasitəsilə bioloji yaşını və xərçəng xəstələrinin sağ qalma ehtimalını proqnozlaşdıran yeni süni intellekt aləti – FaceAge adlı sistemi hazırlayıb. Süni intellekt alqoritmi fərdin üz cizgilərini analiz edərək onun bioloji yaşını müəyyən edir. Alqoritm dərinin vəziyyəti, əzələlərin tonusu və üz cizgilərindəki digər dəyişiklikləri nəzərə alaraq fərdin bioloji yaşını təxmin edir. Bu yaş, insanların pasportdakı xronoloji yaşından fərqli olaraq, orqanizmin faktiki yaşlanma səviyyəsini göstərir və sağlamlıq vəziyyəti haqqında daha real məlumat verir.
Tədqiqat nəticələrinə əsasən, xronoloji yaşına nisbətən daha yaşlı görünən xərçəng xəstələrinin sağ qalma ehtimalı aşağı olub. Bu nəticə, xəstəliyin növü və cins fərqi kimi digər amillər nəzərə alınsa belə, dəyişməyib.
Bu texnologiya gələcəkdə fərdi müalicə planlarının hazırlanmasında, xüsusən də xərçəng kimi ciddi xəstəliklər zamanı pasiyentin ümumi sağlamlıq vəziyyətinin daha düzgün qiymətləndirilməsində mühüm rol oynaya bilər.

MƏSULİYYƏTSİZLİK, YOXSA CAHİLLİK?!
50 yaşlı qadın, kontakt linzaları səhv istifadə etdiyi üçün korluq təhlükəsi ilə üzləşib.
Məlum olub ki, Rusiyanın Rostov vilayətində yaşayan qadın, linzalarını hətta gecələr belə çıxarmayıb. Zamanla onun bir gözündə yara (yazva) əmələ gəlib və bu da əməliyyata səbəb olub. Həkimlər dərhal əməliyyat edərək, pasiyentə buynuz qişası donoru köçürüb. 1 il sonra isə, iltihab səbəbilə zədələnmiş göz büllurunun dəyişdirilməsi aparılıb. Bununla da görmə tamamilə bərpa edilib. Həkimlər həmçinin, kontakt linzaların düzgün istifadə edilməməsinin ciddi nəticələrə səbəb ola biləcəyini vurğulayıb.
Göz sağlamlığını qorumaq üçün linzaların təlimatlara uyğun istifadə edilməsi tövsiyə olunur.

YENİ ARAŞDIRMA
Columbia Business School tərəfindən aparılan və Journal of Organizational Behavior jurnalında dərc olunan yeni araşdırmaya görə, ildə ən azı 3 yeni ölkəyə səyahət edən insanlar iş yerində yanma (tükənmişlik) sindromundan 50% daha az əziyyət çəkirlər.
Tədqiqat göstərir ki, beynəlxalq səyahətlər insanın yaradıcılığını artırır, stres səviyyəsini azaldır və ümumi iş məmnuniyyətini yüksəldir. Fərqli mədəniyyətləri öyrənmək və yeni mühitlərdə olmaq insanlara gündəlik iş təzyiqlərindən zehni olaraq uzaqlaşmaq imkanı verir. Bu isə onların emosional dayanıqlığını artırır və psixoloji tükənmənin qarşısını alır.
Aparıcı tədqiqatçı doktor Adam Galinsky qeyd edir ki, tanımadığımız mühitlərdə olmaq beynin “yenidən yüklənməsi” üçün şərait yaradır və bu da səyahətləri zehni sağlamlıq üçün güclü vasitəyə çevirir.
Yeni ölkələrə səyahət etməyin həm şəxsi inkişaf, həm də peşəkar fəaliyyət baxımından önəmi bir daha təsdiqlənib.
Siz sonuncu dəfə hansı ölkəyə səyahət etmisiniz?

YAPONİYADA STRES ATMA XİDMƏTİ
Yaponiyada maraqlı bir xidmət populyarlaşıb: insanlar, xüsusilə qadınlar, emosional gərginliklərini azaltmaq üçün “ikemeso danshi” adlanan yaraşıqlı kişiləri kirayə götürə bilirlər. Bu ifadə “yaraşıqlı” (ikemen) və “ağlama” (meso) sözlərinin birləşməsindən yaranıb.
Bu kişilər təkcə göz yaşı silmək və təsəlli verməklə kifayətlənmir, həm də xüsusi emosional dəstək verirlər. Onlar bu sahədə xüsusi təlim keçiblər və məqsədləri insanlara - xüsusən qadınlara - göz yaşı vasitəsilə rahatlamağa kömək etməkdir.
Yaponlar inanır ki, anlayışlı və yaraşıqlı insanın yanında ağlamaq daxili təzyiqi azaltmaq və psixoloji balansı bərpa etmək üçün ən təsirli üsullardan biridir. Bu xidmətin getdikcə daha çox insan tərəfindən istifadə olunması, cəmiyyətin emosional dəstəyə və anlayışa olan ehtiyacını da göstərir.

YENİ METOD 

Amerikanın Massaçusets Texnologiya İnstitutunun alimləri “Mycobacterium tuberculosis” törədici bakteriyasının əsas komponentlərinin etiketlənməsi üçün yeni metod işləyib hazırlamaqla vərəm xəstəliyi ilə mübarizədə irəliləyiş əldə ediblər.

Araşdırma "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS) elmi jurnalında dərc olunub.

Komanda patogenin hüceyrə divarının mühüm komponenti olan "ManLAM" qlükanının etiketlənməsi üçün yeni üsul hazırlayıb. Alimlər oksaziridinin üzvi molekulundan istifadə edərək ilk dəfə bu qlükanı seçici şəkildə vizuallaşdıra və immun hüceyrələri yoluxdurarkən onun davranışını izləyə biliblər.

Metod infeksiyadan sonra bir neçə gün ərzində bakteriyaları müşahidə etməyə imkan verib. Əvvəlki fərziyələrin əksinə olaraq, qlükanlar bakteriyanın hüceyrə divarında qalır. Texnologiya infeksiya mexanizmlərini öyrənmək üçün yeni imkanlar açır.

Vərəmin diaqnozu üçün mövcud üsullar - rentgen şüaları və molekulyar testlər – bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə mövcud deyil.

Yeni yanaşma sürətli sidik testlərinin, xəstəliyin aşkarlanması üçün daha həssas üsulların əsasını təşkil edə və uzunmüddətli bakteriya becərməsinə alternativ ola bilər.

YENİ ARAŞDIRMA

Aparılan araşdırmalar göstərir ki, körpələr yeriməyə başlayanda bu, sadəcə olaraq inkişaf deyil, onların DNT-sində olur. Genetik variantlar təkcə motor sinxronluğunu formalaşdırmır, həm də koqnitiv xüsusiyyətlər və beyin strukturu ilə də əlaqədədir.
Nature Human Behavior jurnalında dərc olunan son araşdırma, yeriməyə başlama yaşı (AOW) ilə bağlı genom boyu assosiasiya tədqiqatının (GWAS) meta-analizini aparıb.
Erkən uşaqlıqda gəzinti beyin və davranış inkişafının etibarlı klinik göstəricisidir. Üstəlik, gəzinti atipik və tipik inkişaf üçün müstəsna, məlumatlandırıcı bir mərhələdir. 18 aya qədər müstəqil gəzə bilməmək əlavə qiymətləndirmə üçün pediatra müraciət etmək üçün skrininq meyarıdır, çünki yerimə gecikməsi motora xas və ya ümumiləşdirilmiş problemi göstərə bilər.

Tədqiqat göstərib ki, yeriməyə başlama yaşı (AOW) sonrakı sağlamlıq nəticələri ilə əhəmiyyətli etioloji əlaqələri olan irsi poligenik xüsusiyyətdir.

3 HƏFTƏ NƏ SU İÇƏ, NƏ DƏ YEMƏK YEYƏ BİLİB
İspaniyada Pablo Qonsales adlı 42 yaşlı kişi dostları ilə restoranda nahar edərkən bir qurtum qazlı su içib və nəticədə mədə və qida borusunda ciddi yanıq xəsarətləri alıb.
Hadisə zamanı şüşənin möhürlü və normal göründüyünü bildirən Qonsales ilk qurtumdan sonra ağzında kəskin yanma hiss etdiyini deyib. Daha sonra suyun rənginin sarımtıl olduğunu görüb və ağzını yaxalamağa çalışsa da, vəziyyəti daha da pisləşib. Qonsales 3 həftə ərzində nə su içə, nə də qida qəbul edə bilib. Həkimlərin sözlərinə görə, o yalnız uzun müalicədən sonra tədricən qida qəbul etməyə başlayıb. Lakin tam sağalacağı hələ də dəqiq bilinmir.
İlkin ehtimala görə, suya və ya stəkana təsadüfən təmizləyici vasitə qarışıb. Restoranın sahibi isə bu ehtimalı inkar edir. Faktla bağlı araşdırma davam edir.

ALİMLƏR XƏBƏRDARLIQ EDİR
Rusiya və Finlandiya alimlərinin apardığı birgə araşdırma Yer kürəsinin yaxın onilliklərdə əhəmiyyətli dərəcədə soyuyacağını və bu prosesin yeni kiçik buz dövrünə səbəb ola biləcəyini göstərir. Bu barədə "Geosciences" elmi jurnalında dərc olunan məqalədə məlumat verilib.
Araşdırma Rusiya Elmlər Akademiyasının Kola Elmi Mərkəzi və Finlandiyanın Təbii Sərvətlər İnstitutunun alimləri tərəfindən aparılıb. Onlar son 7 600 ilə aid ağac halqalarının xronologiyasını təhlil edərək süni intellektin köməyi ilə Yer kürəsində növbəti ciddi soyuma dövrünün 2063-2073-cü illər arasında baş verə biləcəyini ehtimal edib.
Alimlər qeyd edir ki, bu cür iqlim dəyişiklikləri əsasən günəş aktivliyinin azalması və böyük vulkan püskürmələri ilə əlaqələndirilir. Günəşin zəifləyən aktivliyi hazırda müşahidə edilən qlobal istiləşməni bir müddət ləngidə bilər, lakin uzunmüddətli perspektivdə bu, bəşəriyyət üçün ciddi fəsadlara yol aça bilər.
Tədqiqatın nəticələrinə görə, belə iqlim dəyişiklikləri 300-400 ildən bir təkrarlanır.

ARAŞDIRMA

Keçmiş sevgilini unutmaq 8 il vaxt aparır. Bu barədə "Social Psychological and Personality Science" nəşrində dərc edilmiş araşdırmada qeyd olunur.
İnsanın keçmiş sevgilisinə bağlılığın keçməsi üçün nə qədər vaxt tələb olunduğunu öyrənmək məqsədilə aparılan araşdırmaya 300-dən çox insan cəlb edilib.
Tədqiqatın nəticələrinə görə, iştirakçıların keçmiş sevgililərinə bağlılığı orta hesabla 4.18 ildən sonra iki dəfə azalır. Başqa sözlə, keçmiş sevgilini tamamilə unutmaq təxminən səkkiz il çəkə bilər.
Əksər hallarda bu səkkizillik müddət əsasən iki amillə bağlı olur: bağlılıq tərzi və keçmiş sevgili ilə davamlı ünsiyyət.

AYAQ SAĞLAMLIĞINIZ TƏHLÜKƏDƏDİR

Makasin corabları geyinmək ayaq sağlamlığınız üçün təhlükəlidir.
Dəbə çevrilmiş, idman ayaqqabılarından görünməyən “makasin” adlanan corabların sağlamlığa ciddi zərər vurduğu ortaya çıxıb. Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir: bu tip corablar ayaq quruluşunda deformasiya yaradır!
Bu corablar barmaq ucuna və daban hissəsinə geyilir. Bu isə o deməkdir ki, corablar ayaqda durmaq üçün barmaqlar və daban nahiyəsində gərginlik yaradır. Nəticədə isə ayaq barmaqlarında və formasında dəyişiklik – yəni deformasiya olur.
Mütəxəssislər corab seçərkən təbii parçalardan hazırlanmış, dabanın üstünü örtən uzunluqda modellərə üstünlük vermeyə məsləhət görür.

EKSPERT RƏYİ
Görmə qabiliyyətinə əslində zərər verə bilən giləmeyvələrin adı açıqlanıb.
Mütəxəssislər supermarketlərdən alınan dondurulmuş giləmeyvələri istehlak etməyi məsləhət görmür. Bu giləmeyvələrdə olan pestisidlər çox vaxt gözün torlu qişasında yığılıb qalır. Aşağı keyfiyyətli dondurulmuş qaragilə xüsusilə təhlükəlidir, çünki düzgün dondurulmadıqda faydalı antosianların 70 faizədək hissəsini itirirlər, deyə ekspertlər bildirir.
Həmçinin giləmeyvəli az yağlı süd məhsulları da tövsiyə edilmir. Yağ olmadıqda (xama, qaymaq) A vitamini giləmeyvələrdən udulmur və bu da gecə korluğuna (toyuq korluğu) səbəb ola bilər, deyə qeyd edilir.
Yüksək şəkər tərkibli giləmeyvələr (üzüm, albalı). Qlükozanın kəskin sıçrayışları gözlərin mikrodamarlarını zədələyir. Onları qədərində yemək məsləhət görülür.
Həkimlər, həmçinin xatırladırlar ki, sağlam giləmeyvələr belə həddindən artıq qəbul edildikdə torlu qişada allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Optimal doza gündə 100-150 qram təşkil edir. Hər hansı bir sağlamlıq problemi yarandıqda isə həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur.