ƏHALİYƏ XƏBƏRDARLIQ EDİLİB

Fevral ayında Yer kürəsi müxtəlif intensivliyə malik bir sıra maqnit qasırğalarının təsiri altında olacaq ki, bu da meteohəssas insanların rifahına təsir göstərə bilər. Geomaqnit aktivliyinin kifayət qədər yüksək olacağı proqnozlaşdırılır.

Proqnozu ABŞ Milli okeanoqrafiya və atmosfer agentliyinin (NOAA) kosmik hava proqnozları mərkəzi açıqlayıb.

Fevral ayı üçün maqnit qasırğası təqvimi:

* Fevralın 7 və 8-də zəif maqnit qasırğaları gözlənilir. Onların təsiri minimal ola bilər, lakin həssas insanlar dərhal bunu hiss edəcək.

* Fevralın 1, 2, 17 və 20-də mülayim maqnit qasırğası gözlənilir. Bu günlərdə meteohəssas və xroniki xəstəlikləri olan insanlar özlərini pis hiss edə bilər.

* Güclü maqnit qasırğaları fevralın 4, 5-də (pik aktivlik fevralın 4-ü axşam saatlarında gözlənilir), 18, 19 və 24-də baş verəcək. Bu günlər xüsusi diqqət tələb edir, belə ki, Yerin maqnit sahəsində güclü dalğalanmalar baş ağrılarına, yorğunluğa, qan təzyiqində problemlərə, hətta xroniki xəstəliklərin kəskinləşməsinə səbəb ola bilər.

Bəs maqnit qasırğaları niyə təhlükəlidir?

Əksər insanlar üçün maqnit qasırğaları təsir olmadan keçir, lakin meteohəssas insanlar və ürək-damar xəstəlikləri olanlarda baş ağrıları, qan təzyiqində dəyişikliklər, artan yorğunluq, əsəbilik, yuxu pozuntuları kimi simptomlar yaranır.

Endokrinoloq cavablayir

Yaşlılarda demensiyanı gecikdirən 2 sadə üsul açıqlanıb.

Endokrinoloq və tibb elmləri doktoru Zuxra Pavlova bildirib ki, qocalıqda zehni təmiz saxlamaq, demensiyanın qarşısını almaq üçün daha çox ünsiyyət qurmaq və sosial aktiv həyat yaşamaq lazımdır. O, bunun 2 sadə yol olduğunu bildirib.

«Dostlarınız və yaxınlarınızla görüşün, konsertlərə və idman tədbirlərinə qatılın, könüllü işlərlə məşğul olun, səyahət edin, hadisələrin mərkəzində olun! Sosial aktivlik neyron əlaqələrini gücləndirir və onları yaşla bağlı dəyişikliklərə qarşı davamlı edir. Üstəlik, insan arasında olduğunuzda, beyində yaddaş və düşünmə ilə bağlı olan sahələr aktivləşir», — deyə endokrinoloq izah edib.

Pavlovanın sözlərinə görə, elmi olaraq sübut edilib ki, aktiv sosial həyat yaşayan insanlarda yaşla bağlı demensiya riski 38%, yüngül koqnitiv pozuntuların yaranma ehtimalı isə 21% azalır.

İSRAİLLİ PROFESSOR AÇIQLADI

Tik tok sosial şəbəkə platformasında 2-ci tip diabetdən tamamilə sağaldığını iddia edən istifadəci izləyicilərinə İsraildə bunun mümkün olduğunu deyib. Dediklərini sübut etmək üçün o, Professor Şmuel Levitin çıxışını paylaşıb. Levit İsrailin aparıcı endokrinoloqlarındandır. Diabet və metabolik pozuntular üzrə ən qabaqcıl mütəxəssislərindən biridir. Təl-Əvivdə Endokrinologiya, Metabolizm və Diabet İnstitutunun təsisçisidir.

Professor çıxışında deyir ki, biz 2-ci tip şəkərli diabeti orqanizmin xroniki kalorili zəhərlənməyə qoruyucu reaksiyası kimi qəbul edirik. Beləliklə, xroniki kalorili zəhərlənməni və bədənin toksik vəziyyətini saxlayan və onlarla zəhər istehsal edən yağ toxumasını aradan qaldıraraq, diabeti remissiyaya gətirə bilirik.

Xatırldaq ki, 2-ci Tip  diabet və ya insulindən asılı olmayan diabet Əsasən 35 yaşından yuxarı, çox yağlı yeyən, artıq çəkili, az hərəkət edən insanlarda və genetikasında şəkər xəstəliyi olanlarda rast gəlinir. Ən geniş yayılmış diabet tipidir. Bu xəstələrdə əsasən insulin normal ifraz olunur. Xəstəlik yeni başlayanda aktiv hərəkət, pəhriz və antidiabetik həblərlə müalicə edilir. Ancaq bir müddət sonra mədəaltı vəzin insulin ifraz edən hüceyrələrinin funksiyaları pozulur və insulin müalicəsinə başlamağa ehtiyac olur.

ƏLAQƏ DÜŞÜNDÜYÜNÜZDƏN DƏ SIXDIR

Nə qədər yaxşı yatmağınız bədəninizin piy qatına və həzm sisteminizə təsir edir.

Aparılan son araşdırma göstərib ki, yuxu rejiminiz ürək xəstəliyi, həzm problemləri, diabet və hətta osteoporoz riski formalaşdıra bilər.

Nature Medicine jurnalında dərc olunan araşdırmanın nəticələri göstərib ki, yuxu keyfiyyətinin aşağı olması, ürək-damar xəstəlikləri ilə yanaşı metabolik pozuntular, həzm problemi və psixoloji narahatlıqlar yaradır.

Tədqiqatçılar İnsan Fenotipi Layihəsində (HPP) iştirak edən 40-75 yaş arasında olan 6366 nəfərin (3043 kişi və 3323 qadın) məlumatlarını təhlil ediblər.

Araşdırmada bağırsaq mikrobiomunun yuxu sağlamlığında gözlənilməz rolu ortaya çıxıb. Xüsusilə pəhriz saxlayan, sağlam qidalanan xanımların yuxu rejiminin daha stabil olduğu məlum olub.

PROFESSOR NEUMIVAKİNDƏN ƏFSANƏVİ İZAH

Sovet dönəmində tanınan və qəribə açılamaları və emosional çıxışları ilə tanınan Professor Neumivakinin bir videosu sosial şəbəkələrdə viral olub. Videoda həkim “Mən cərraham və əməliyyatda qarın boşluğundan gələn üfunətli qoxunun səbəbi məhz ətlə bərabər su içməkdə görürəm.”, deyir. 

Yemək zamanı və ya yeməkdən dərhal sonra bir qurtum belə su içsəniz, heç vaxt sağlam olmayacaqsınız. Siz mədə şirəsini, həzm şirəsini və konsentrasiyaları həll edirsiniz. Bu zaman orqanizmə düşən ət həzm olmur və çürüməyə başlayır. Sonra bu çürümüş, həzm olunmayan qalıqlar şlaklara çevrilir.  Vəssalam, daha sizə kimsə kömək edə bilməz. Heç bir həkim bunu nəzərə almır. Ayaq yolundan gələn bütün üfunət qoxularının səbəbi ətlə suyu qarışdırmağınızdır. Bir daha təkrarlayıram. Ət yediyiniz zaman, ondan 30 dəqiqə əvvəl və ya sonra maye içməyin. İmkan verin bədən əti həzm etsin, deyə məşhur professor Neumıvakin israrla təkrarlayır.

FDA “Lays” və “Coca-cola”ya meydan oxuyur

“Lay’s” kartof çipsləri ölümcül allergik reaksiya riski səbəbindən piştaxtalardan yığışdırılıb.
Bu barədə ABŞ Qida və Dərman İdarəsindən (FDA) bəyan edilib.
Bildirilib ki, məhsulun etiketində göstərilməyən süd tərkibli komponentlərin olması səbəbindən ən yüksək - “I sinif” risk səviyyəsi elan edib. Bu kateqoriya o deməkdir ki, marka məhsulları həyati təhlükə yaradan allergik reaksiyalara səbəb ola bilər.
Bildirilib ki, əslində geriçağırma prosesi 2024-cü ilin dekabrından başlayıb. “Lay’s”in ana şirkəti “Frito-Lay” Oreqon və Vaşinqton ştatlarında satışa çıxarılan 6 000-dən çox çips paketində süd komponenti aşkar edildiyini bildirib. Bu səhv isə südə allergiyası olan insanların sağlamlığı üçün ciddi risk daşıyır. Ona görə də FDA hazırkı geriçağırma səviyyəsini “I sinif” kateqoriyasına yüksəldib.
“Frito-Lay”dən isə baş verənlərlə bağlı bildirilib ki, hazırda geri çağırılan məhsullarla bağlı heç bir allergik reaksiya şikayəti alınmayıb. Lakin məhsullar mümkün sağlamlıq riskləri səbəbindən ehtiyat tədbiri olaraq bazarlardan yığışdırılır.

Xatırladaq ki, bir neçə gün öncə “The Coca-Cola” qida nəhənginin törəmə şirkəti olan “Coca-Cola Europacific Partners Belgium” Belçika, Böyük Britaniya, Lüksemburq, Niderland, Fransa və Almaniya bazarlarından məhsullarını kütləvi şəkildə geri çağırdığını elan edib. Buna səbəb məhsulların tərkibində xloratların miqdarının yüksək olması göstərilib.

Uşaqlarda tez-tez rastlanana və valideynlərdə narahatlığa səbəb olan boğaz ağrısı, xəstəliyin özü
deyil, simptomdur və yüngül viral infeksiyalardan tutmuş daha ciddi bakterial xəstəliklərə qədər
müxtəlif əsas problemlərin göstəricisidir. 
Boğaz ağrısının simptomlarını valideynlərin bilməsi onu vaxtında müdaxilə etmək üçün vacibdir.
Yazımızda düzgün diaqnozun əhəmiyyətinə, profilaktik tədbirlərinə və peşəkar həkim
məsləhətinə müraciət etməyin uşaqlardakı boğaz ağrısını aradan qaldırmaqda nə vaxt
 məqsədəuyğun olduğuna toxunacağıq.

 Uşaqlarda boğaz ağrısının səbəbləri

Boğaz ağrısı yüngül qıcıqlandırıcılardan daha ciddi infeksiyalara qədər müxtəlif səbəblərdən
qaynaqlanır. Bu səbəbləri bilmək valideynlərin uşaqlara müvafiq qayğı göstərməsi üçün
önəmlidir:

 Virus infeksiyaları

Soyuqdəymə və ya qrip kimi tənəffüs yoluxucu viruslar uşaqlarda bu ağrı kimi simptomlarla
özünü göstərir. Bu infeksiyalar çox yoluxucudur və uşaqlar arasında, xüsusən də məktəblər və
uşaq baxçaları kimi uşaqların bir biriləri ilə daha çox təmasda olduqları yerlərdə asanlıqla yayılır.

  Bakterial infeksiyalar

Strep boğaz şiddətli boğaz ağrısına səbəb ola bilən bakterial infeksiyadır. Onu viral
infeksiyalardan ayırmaq vaxtında müalicəsi üçün vacibdir, çünki bu ağırlaşmaların qarşısını

 almaq üçün xüsusi antibiotik müalicəsi tələb olunur və viral infeksiyalar kimi öz özünə aradan
qalxmaya bilər.

 Allergiya

Toz və ya ev heyvanlarının tükünə qarşı allergiya boğazda qıcıqlanma və narahatlığa səbəb olur.
Uşaqlar bu kimi allergenlərə məruz qaldıqda boğazları qıcıqlanmaları səbəbilə boğaz ağrısı
yaşayırlar.

 Ətraf mühit faktorları

Aşağı rütubət səviyyələri, xüsusilə soyuq aylarda uşağın boğazının qurumasına və
qıcıqlanmasına səbəb olur. 

 Qıcıqlandırıcılar

Tüstü və ya hava çirkləndiricilərinə məruz qalmaq boğazın selikli qişasını qıcıqlandıraraq, uşağın
boğazında narahatlığa səbəb olur. 

 Qastroezofageal reflüks xəstəliyi (GERD)

Mədə turşusunun boğaza axması boğazda qıcıqlanmaya səbəb olur. Bəzi hallarda GERD olan
uşaqlar xroniki boğaz ağrısı ilə qarşılaşır. Bu zaman həkim tərəfindən uşağın qidasında
dəyişiklərin olması tövsiyə oluna bilər.

 Tonzillit

Çox vaxt viral və ya bakterial infeksiyalar nəticəsində uşaqda badamcıqların iltihabı boğaz ağrısı
ilə nəticələnə bilər. Xroniki və ya təkrarlanan tonzillit uşağı davamlı narahat etdiyi və öz özünə
həll olmadığı üçün həkim müalicəsi mütləqdir.

 İnfeksiyalar

Bəzən uşağın qulaqları və ya sinusları kimi yaxın bölgələrdə infeksiyalar olur ki, onlar da
boğazdakı bu ağrıya səbəb olur. 

 Səs telinin gərginliyi

Uşağın həddindən artıq qışqırması və ya küylü danışması onun səs tellərinin həddindən artıq
gərginliyinə və boğaz ağrısına səbəb olur. 

Uşaqlarda boğaz ağrısı simptomları

Boğaz ağrısının simptomlarını müəyyən etmək, əsas səbəbi anlamaq və müvafiq müalicə
kursunu təyin etməyə imkan yaradır. Uşaqlarda bu ağrının simptomları fərqli olsa da, onun
ümumi simptomlarına bunlar daxildir:

 Boğaz ağrısı və ya narahatlığı

Ən çox diqqət çəkən simptom adətən boğazda ağrı və ya narahatlıqdır. Kiçik uşaqlar bunu təsvir
edə bilmədikləri üçün normada çox ağlayırlar və narahat olurlar, böyük uşaqlar isə boğaz
ağrısını boğazda qıcıqlanma hissi kimi təsvir edə bilərlər.

Udmaqda çətinlik

Uşaqlarda bu tip ağrı olan zaman uşaqlar udma zamanı çətinlik çəkirlər və ya ağrı hiss edirlər. 

Qırmızılıq və iltihab

Boğaz ağrıdıqda uşağın boğazında gözlə görülə bilən qızartı və iltihablı iy ola bilər. Bu adətən
boğazın arxası, badəmciklər və uvulada şişmə ilə görülür və uşaqda qıcıqlanmaya səbəb olur.

 Qızdırma

Uşaqlarda bu ağrı onların bədən istiliyinin yüksəlməsinə səbəb ola bilir. Qızdırma infeksiyalara
qarşı ümumi reaksiyadır və uşağın temperaturunun ölçülməsi xəstəliyin şiddətini
qiymətləndirmək üçün vacibdir.

 Baş ağrısı

Uşaqların boğazı ağrıdıqda onlar baş ağrılarından şikayət edə bilərlər. Bu simptom viral
infeksiyalarla əlaqəlidir və ümumi narahatlığa səbəb olur.

Öskürək

Davamlı öskürək boğazdakı bu ağrının ən çox rastlanan simptomudur. Boğaz ağrısı zaman
uşağın öskürməsi tnəffüs yollarını təmizləmək üçün bədənin təbii reaksiyasıdır.

Burun axması

Boğaz ağrısına səbəb olan virus infeksiyaları tənəffüs sistemini əhatə edir və burun axması və ya
tıxanma kimi simptomlara səbəb olur. Burun axmasına, soyuqdəymə və ya qrip hallarında daha
çox rast gəlinir.

 Yorğunluq

Yorğunluq və ya letargik hiss, xüsusən də orqanizm infeksiyaya qarşı aktiv mübarizə aparan
zaman ümumi bir simptomdur. Bərpa üçün adekvat istirahət vacibdir.

 İştahsızlıq

Boğaz ağrısı və onun səbəbilə udqunmaqda çətinlik uşaqda iştahın azalmasına səbəb olur ki, bu
da onları zəiflədir.

 Səs dəyişiklikləri

Boğaz ağrısı olduqda onların səs tellərinin qıcıqlanması səbəbilə səsləri xırıltı olur.
Bu simptomlar uşaqlar arasında fərqli formalarda özünü göstərsə də, uşaqda yüksək hərarət,
davamlı ağrı və ya tənəffüs çətinliyi kimi ciddi simptomlar varsa, uşağın rahatlığı üçün həkim
müayinəsi vacibdir.

Uşaqlarda boğaz ağrısı diaqnozu

Boğazdakı bu ağrı əksər hallarda lazımi qayğı ilə aradan qaldırılan viral infeksiyalara aid edilə
bilsə də, bəzi hallarda, xüsusən də streptococcus kimi bakteriyaların yaratdığı xəstəliklər, həkim
müdaxiləsi tələb edir. 
Uşaqlarda bu ağrının düzgün diaqnostik prosesi aşağıdakı addımlardan ibarətdir:

 Klinik qiymətləndirmə

Həkim uşağın simptomları, simptomların müddəti, son xəstəliklər barədə məlumatlar almaqla
hansı problemin uşaqda boğaz ağrına səbəb olmasını aydınlaşdırmağa çalışır. Bu zaman boğazın,
o cümlədən badamcıqların fiziki müayinəsi ilə qızartı, şişkinlik və hər hansı ağ ləkələrin olub-
olmaması da həkim tərəfindən yoxlanılır.

 Strep boğaz testi

1. Rapid strep test. Bu test boğaz ağrısına səbəb olan A Qrupu Streptococcus
bakteriyasının mövcudluğunu aşkar etmək üçün boğazın arxa hissəsinin silinməsi
şəkilində götürülür. Nəticələr bir neçə dəqiqə ərzində əldə edilən bu test qısa müddətli
diaqnozlarda effektivdir və antibiotik müalicəsi ilə bağlı operativ qərar qəbul etməyə
kömək edir.
2. Virus testi. Viral infeksiyadan şübhələnilən  hallarda, diaqnozun təsdiqlənməsi üçün
xüsusi testlər aparılır. Virus testi uşaqlarda bu ağrıda müşahidə olunan atipik
simptomları və ya qeyri-müəyyən simptomları müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunur.

 Qan testləri

Uşağın ümumi sağlamlığını qiymətləndirmək və uşaqlarda boğaz ağrısına səbəb olan spesifik
infeksiyalarla əlaqəli müəyyən antikorların və ya markerlərin mövcudluğunu yoxlamaq üçün qan
testləri təyin olunur.
Valideynlərin müayinə zamanı bütün müvafiq məlumatları, o cümlədən uşağın simptomları, hər
hansı son xəstəlikləri və ailənin tibbi tarixçəsini həkimə bilirmək vacibdir. Bu məlumat uşaqlarda
boğaz ağrısına səbəb olan amilin dəqiq diaqnozuna və müvafiq müalicəsinin təyininə kömək
edir.

Uşaqlarda boğaz ağrısının müalicəsi

Uşaqlarda bu ağrının müalicəsi əsas səbəbdən asılıdır. Viral infeksiyalar ev şəraitində aradan
qalxsa da, , bakterial infeksiyaların səbəb olduğu uşaqdakı boğaz ağrısı xüsusi müdaxilələr tələb
edir. 

 Evdə müalicə üsulları

1. İstirahət və maye qəbulu. Uşağın bolca istirahət etməsini və yaxşı maye qəbul etməsini
təmin edin. Kifayət qədər maye qəbulu boğazı sakitləşdirməyə kömək etməkdə boğaz
ağrısının qarşısını alır.
2. Nəmləndirici. Quru məkanlarda havanı nəmləndirmələ uşağın boğazındakı quruluğu
aradan qaldırmaq üçün uşaq otağında nəmləndiricidən istifadə edin. 
3. İsti su ilə duzlu su qarqarası. Böyük uşaqlar üçün ilıq duzlu su qarqarası boğaz ağrısını
sakitləşdirməyə yaxşı təsir edir. Qarqara zamanı uşağın duzlu suyu udmamasına və
tamamilə tüpürdüyünə əmin olmaq lazımdır. 

o Ağrı idarəetmə

Uşağın boğazını sakitləşdirmək və yumşaltmaq üçün isti su, bitki çayları kimi içkilər, həmçinin isti
sulu qidalarla qidalanmaq olar. Lakin bu maye və qidaların çox isti olmamasına diqqət
yetirilməlidir.

 Səs istirahəti

Uşaqda boğaz ağrısı səs telinin gərginliyi ilə əlaqədardırsa, uşağı səsini sakitləşdirməyə təşviq
edin. Boğaz sağalana qədər həddindən artıq danışmamaq, qışqırmamaq bura daxildir.
Uşaqlarda boğaz ağrısı olduqda hər hansısa dərmanın istifadəsi isə yalnız həkim məsləhətilə
qəbul edilməlidir. Ev şəraitində müalicəyə baxmayaraq əgər uşağın simptomları davam edərsə,
ağırlaşarsa və ya xəstəliyin şiddəti ilə bağlı narahatlıqlar varsa, həkim müayinəsi mütləqdir.
 

Boğaz ağrısı zamanı İnteqrativ Təbabət yanaşması

İlkin olaraq əsl səbəb araşdırılır ki, boğaz ağrısı viral etiologiya, bakterial yoxsa allergik səbəbə
bağlıdır. 
Biotənzimləyici  terapevtik preparat olan-oral və nazal spreylərdən istifadə olunur.
Streptokok infeksiya olarsa, müvafiq mikrobun  apatogen formasından hazırlanmış
haptenlərdən istifadə etməklə mikrobun patogenliyini azaltmaq, irinli-iltihabi proseso aradan
götürmək olar. Həmçinin immundəstəkləyici mikrobioloji preparatlarla orqanizmdə güclü
immun sistemini bərpa etmək mümkündür.

Əgər siz də bu kimi xəstəlikdən əziyyət çəkirsinizsə, Bioloji Təbabət Klinikasına müraciət edə bilərsiniz. Peşəkar həkimlərimiz sizə ilk müayinədən doğru müalicəyə yönləndirəcəkdir.

16 BARMAĞI AMPUTASİYA OLUNUB

Cənubi Afrikalı qadın gənə dişləməsindən sonra 16 barmağını itirib.

Əvvəlcə onu adi ağcaqanad dişlədiyini düşünüb. İki gün sonra vəziyyəti pisləşib və huşunu itirib. Xəstəxanada müayinə zamanı məlum olub ki, orqanlarda qan tədarükü çatışmazlığından toxumalar çürüyür. Pasientin bədəni göyərməyə başlayıb.

Həkimlər Catherine Abbott-Coetzee doqquzu əllərində, yeddisi ayaqlarında olmaqla 16 barmağını amputasiya edib.

İndi qadın əllərinə protez barmaqlar taxır və ayaqqabıları üçün xüsusi əlavələr geyinir.

Abbott-Coetzee bu hadisənin onun psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir etdiyini və həyat yoldaşının onu tərk etməsinə səbəb olduğunu bildirib

Qanda şəkər norması

Hüceyrələrin ehtiyac duyduğu enerji qida maddələri ilə qarşılanır. Tərkibində karbohidratlar və yağlar olan qidalar bədəndə enerji üçün istifadə olunan qlükozaya çevrilir. Qlükoza qan vasitəsilə hüceyrələrə lazım olan enerjini daşıyır. Qan şəkəri isə qanda daşınan bu qlükoza miqdarının ölçüldüyü dəyərdir. Həddindən artıq miqdarda qlükoza qanda daşındıqda bədənin bir çox toxumasına zərər verə bilər. Bu səbəbdən orqanizmdə bir nəzarət mexanizmi var. Qandakı qlükoza səviyyəsi artdıqda mədəaltı vəzinin beta hüceyrələri tərəfindən istehsal olunan insulin işə girir və qandakı qlükozanın hüceyrəyə daxil olmasını təmin edir. Beləliklə, qanda qlükoza dəyərilazımi səviyyəyə çatır.
 

Qan şəkəri miqdarı nə qədər olmalıdır?

Sağlam insanlarda qan şəkərinin tələb olunan dəyəri 70-120 mq/dl-dir. Bəzi insanlarda kifayət qədər insulin istehsal olunmur və qan şəkəri yüksəlir. Bu insanlar diabetes mellitus adlı şəkərli diabet xəstələridir. Şəkərli diabetin diaqnostikası üçün bu dəyər tək başına kafi deyildir, çünki o, bir anda arta bilər. Buna görə də HbA1c adlanan 3 aylıq orta qlükoza dəyəri də yoxlanılır. Qanda şəkərin hemoqlobinlə birləşməsini ifadə edən bu dəyər 6-6,5%-ə çatdıqda prediabetin, yəni gizli şəkərin, 6,5%-dən yuxarı olduqda isə şəkərli diabetin göstəricisidir.
 

Aclıq və toxluq qan şəkəri nə deməkdir?

Aclıq qan şəkəri və yeməkdən sonra qan şəkəri qan dövranında şəkər səviyyəsini ölçmək üçün istifadə olunan iki vacib dəyərdir. Bu iki ölçü diabetin diaqnozu, müalicəsi və idarə edilməsi üçün vacibdir. Gəlin, bu anlayışlarla yaxından tanış olaq.

• Aclıq qan şəkəri (Aclıq qlükozası):

Aclıq qan şəkəri son yeməkdən sonra ən azı 8 saat ərzində heç bir şey yeməmiş və ya içməmiş bir insanın qan şəkərinin səviyyəsidir. Bu ölçü insanın mədəsi boş olduqda bədəndəki qlükoza səviyyəsini və maddələr mübadiləsinin əsas enerji mənbəyini göstərir. Normalda acqarına qan şəkərinin səviyyəsi 70-100 mq/dL (milliqram/desilitr) və ya 3,9-5,6 mmol/l (millimol/litr) arasında olmalıdır.
Tip 2 diabet kimi diabet diaqnozunun qoyulması adətən 126 mq/dL (7,0 mmol/L) və ya daha yüksək aclıq qan şəkəri nəticəsində olur.

• Yeməkdən sonra qan şəkəri (Postprandial qlükoza):

Postprandial qan şəkəri yeməkdən sonra insanın qan şəkərinin səviyyəsini ölçmək üçün istifadə edilən dəyərdir. Adətən yeməkdən sonra 1-2 saat ərzində ölçülür.

Bu ölçü bir insanın yediyi qidaların qan şəkəri səviyyəsinə necə təsir etdiyini qiymətləndirməyə kömək edir. Adətən yeməkdən sonra qan şəkərinin səviyyəsi yeməkdən sonra 140 mq/dL (7,8 mmol/L) və ya daha aşağı olmalıdır. Bununla belə, diabetin diaqnozu üçün istifadə olunan meyarlar ölkədən ölkəyə dəyişə bilər.
 

Aclıq və toxluq qan şəkəri səviyyəsi nə qədər olmalıdır?

Aclıq qan şəkəri, yəni ən az 8 saat aclıqdan sonra ölçülən qan şəkəri normal olaraq 70-100 mq/dl arasında olmalıdır. Bu dəyər 60 mq/dl və ya aşağı olarsa, hipoqlikemiya var. Hipoqlikemiya təhlükəli bir vəziyyət olduğundan aşağılıq dərəcəsindən asılı olaraq təcili müalicə edilməlidir. Aclıq qan şəkəri 125 mq/dl-dən yuxarı olduqda şəkərli diabetin mühüm göstəricisi hesab olunur.

Postprandial qan şəkəri, yəni qida qəbulundan 2 saat sonra ölçülən qan şəkəri 140 mq/dl-ə qədər normal sayılır. Bu dəyər 140-200 mg/dl arasında olduqda pre-diabet (gizli diabet) var. Yeməkdən sonra qan şəkəri 200 mq/dl-dən çox olarsa, bu, şəkər xəstəliyindən xəbər verir.
 

Aclıq və Postprandial qanda şəkər dəyərini necə ölçmək olar?

Qan şəkərinin ölçülməsi evdə və ya xəstəxana şəraitində edilə bilən bir prosedurdur. Müxtəlif markalarda evdə ölçmə aparmaq üçün qlükoza ölçmə cihazlarının müxtəlif modelləri var. Bu cihazların hamısında qlükometr zolaqları adlanan çubuqlara qan nümunəsi qoyularaq ölçmələr aparılır. Bu prosedur üçün əvvəlcə cihazın qələm formalı iynəsi ilə barmağın ucu deşilir. Daha sonra ilk axan qan silinir və sonrakı qan cihaza yerləşdirilən zolağın müvafiq hissəsinə tökülür. Bundan sonra cihaz bir neçə saniyə ərzində ölçməni həyata keçirir. Əksər cihazlarda ölçülmüş dəyərlərin saxlandığı yaddaş var. Beləliklə, evdə qan şəkərinə mütəmadi olaraq nəzarət etmək mümkündür. Diabet xəstələrinə, xüsusən də insulindən istifadə edənlərə müntəzəm monitorinq üçün gündə 4 dəfə ölçü götürmələri tövsiyə olunur. Qeyd edək ki, insulinin monitorinqi çox vacibdir. Bir çox xərçəng növlərinin müalicəsi zamanı, o cümlədən, uşaqlıq yolu xərçəngi, şəkərli diabet və digər xroniki vəziyyətlər prosesə mənfi təsir göstərir.
Xəstəxana şəraitində qan şəkərini ölçmək üçün xəstədən qan götürülür və qan nümunəsi laboratoriyaya göndərilir. Qan şəkərindən başqa digər dəyərlər də qan nümunəsindən yoxlanıla bilər. Xüsusilə HbA1c dəyərinin diabet diaqnozunda əhəmiyyətli yeri vardır. Şəkərli diabetin erkən diaqnozu üçün xəstəxanalarda oral qlükoza tolerantlıq testi (OGTT) də aparılır. Bu test üçün ən az 8 saat aclıqdan sonra aclıq qan şəkəri ölçülür. Daha sonra şəxsə tərkibində müəyyən milliqram qlükoza olan maye verilir ki, bu da qlükoza yüklənməsi adlanır və 2 saatdan sonra qan şəkəri yenidən ölçülür. Bu prosesdən sonra sağlam insanların orqanizmi insulin ifraz edərək qan şəkərini normal qan şəkəri səviyyəsinə gətirir. Diabetli xəstələrdə bu dəyərlər normadan daha yüksəkdir.

Aclıq qan şəkərinin dəyəri üçün neçə saat ac qalmaq lazımdır?

Aclıq qan şəkərini ölçmək üçün ən azı 8 saat ac qalmaq tövsiyə olunur. Bu vaxt qan şəkərinin yeməkdən sonra həzm prosesini tamamlamasına və bədənin ilkin vəziyyətinə qayıtmasına imkan verir. Aclıq qan şəkəri diabetin diaqnozu, müalicəsi və idarə edilməsi üçün xüsusilə vacibdir. Bu test, acqarına yeməkdən əvvəl şəxsin qan şəkərinin ilkin səviyyəsini əks etdirir.
Aclıq qan şəkərinin ölçülməsi səhər tezdən və ya yeməkdən ən az 8 saat sonra aclıq müddətinin sonunda aparılmalıdır. Bu müddət ərzində adətən yalnız suya icazə verilir, çünki hər hansı kalorili qida və ya içki qəbulu test nəticələrinə təsir edə bilər. 

Postprandial qan şəkərinin dəyəri neçə saatdan sonra ölçülməlidir?

Postprandial qan şəkərinin səviyyəsini təyin etmək üçün yeməyi bitirdikdən sonra ən azı 2 saat keçməlidir. Postprandial qan şəkəri yeməkdən 2-3 saat sonra müəyyən edilir. Yəni, dörd saat keçdikdən sonra dəqiq nəticələr əldə etmək artıq mümkün deyil.

Aclıq və toxluq qan şəkərinin səviyyəsinə niyə təsir edir?

Aclıq və toxluq zamanı qan şəkəri səviyyəsinin artmasında qidalanma vərdişlərinin, yaşayış şəraitinin və genetika kimi bir çox nüansların rolu var. Qeyri-sağlam pəhriz, karbohidrat və yağlarla zəngin qidalar qəbul etmək qan şəkərini artırır. Müntəzəm idman etməmək və gəzməmək, oturaq həyat tərzi keçirmək qan şəkərinin yüksəlməsinə səbəb olur. Stresli həyat da qan şəkərini artıran vəziyyətlər arasındadır. Qan şəkərinin artmasının ən əhəmiyyətli səbəbi diabetdir. Diabet xəstələri dərmanlarından müntəzəm istifadə etmədikdə və ya insulin qəbulunu qeyri-müntəzəm etdikdə qan şəkəri yüksəlir.
 

Aclıq və toxluqda qan şəkərinin səviyyəsini necə azaltmaq olar?

Sağlam qidalanmaqla, nizamlı, az-az və tez-tez yemək yeyərək, qəlyanaltılar zamanı qatıq kimi qidaları qəbul etməklə qan şəkərini tarazlaşdırmaq olar. Qidalanma ilə yanaşı, müntəzəm olaraq idman etmək və həftədə ən az 5 gün gəzmək də vacibdir. Anadangəlmə insulin istehsal edə bilməyən xəstələr bütün bunlara baxmayaraq qan şəkərini aşağı sala bilmirlər. Bu vəziyyətdə şəkəri adi diabet dərmanları və lazım olduqda insulin istifadə etməklə azaltmaq olar.
 

Uşaqlarda ideal qan şəkəri dəyəri nə qədər olmalıdır?

Anadangəlmə mədəaltı vəzi orqanı insulin istehsal edə bilməyənlər gənc yaşda insulin müalicəsi tətbiq etməlidirlər. Diabetli uşaqlarda hər gün müntəzəm olaraq qan şəkərinin ölçülməsi aparılır və gündə ən azı 4 dəfə insulin verilir. Uşaqlarda qan şəkərinin tələb olunan diapazonu yaşa görə dəyişir. 0-1 yaşlı körpələrdə normal aclıq qan şəkəri 90-170 mq/dl, yeməkdən sonra qan şəkəri isə 120-200 mq/dl təşkil edir. Uşaqlar böyüdükcə qan şəkərinin diapazonu dəyişir. 2-8 yaşlı uşaqlarda aclıq qan şəkəri 80-160 mq/dl olduğu halda, 8 yaşdan yuxarı uşaqlarda 80-130 mq/dl-dir. Uşaqlarda yeməkdən sonra qan şəkərinin normal həddi 2-8 yaş arasında 110-190 mq/dl, 8 yaşdan yuxarı isə 110-170 mq/dl təşkil edir.
 

Yetkinlərdə qan şəkərinin dəyəri nə qədər olmalıdır?

Qan şəkəri yaşa, xəstəliyə, aclığa və toxluğa görə dəyişən bir dəyərdir. Yetkinlərdə qan şəkərinin səviyyəsi uşaqlardan daha aşağı olmalıdır. Uşaqların və böyüklərin normal qan şəkəri dəyərləri arasında ən azı 20-30 mq/dl fərq var. Yetkinlərdə normal qan şəkəri pəhriz zamanı 70-100 mq/dl, digər hallarda isə 70-140 mq/dl təşkil edir. Bu dəyər 60-dan aşağı olduqda, deməli, hipoqlikemiya var.
 

Diabetik xəstələrdə qan şəkərinin dəyəri nə qədərdir?

Diabetli xəstələrdə qan şəkəri həm aclıq, həm də toxluq zamanı tələb olunan dəyərlərdən yüksək olur. Qida qəbulundan sonra qana buraxılan qlükoza miqdarı insulinlə azalda bilmədiyi üçün şəkər artır. Əgər genetik problem nəticəsində mədəaltı vəzinin beta hüceyrələri insulin istehsal edə bilmirsə, xəstə insulin inyeksiyalarından asılı vəziyyətə düşür. İnsulindən asılı diabet tip 1 diabet adlanır. Tip 2 diabet, insulindən asılı olmayan, sonradan ortaya çıxan bir diabet növüdür. 2-ci tip şəkərli diabetə namizədlər artıqçəkili insanlar, ailələrində şəkərli diabet xəstəliyi olanlar və stres altında yaşayanlardır. 2-ci tip diabetdə artan qan şəkəri səviyyəsi qidalanma, idman və ya müxtəlif diabet dərmanlarına diqqət yetirməklə idarə olunur. Kilolu xəstələrin şəkər səviyyəsini tarazlaşdırmaq digər xəstələrə nisbətən daha çətindir.
Əgər siz də bu kimi xəstəlikdən əziyyət çəkirsinizsə, Bioloji Təbabət Klinikasına müraciət edə bilərsiniz. Peşəkar həkimlərimiz sizə ilk müayinədən doğru müalicəyə yönləndirəcəkdir.

İNNOVATİV CİHAZ

“Elektron duz qaşığı” təqdim edilib. Yaponiyanın “Kirin” şirkətinin innovativ cihazı, dad reseptorlarınızı aldadaraq, duzsuz dadı duzlu şəkildə hiss etdirir.

Texnologiya, elektrik siqnallardan istifadə edərək dilinizi stimullaşdırır və yemək duzsuz olsa, duzlu dad hiss etməyinizi təmin edir. Cihaz, natrium istehlakını azaltmağa kömək etməyi hədəfləyir. “Kirin” şirkəti, bu qaşığı əsasən Yapon bazarı üçün istehsal edib, çünki Yaponiyada, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyə etdiyi gündəlik natrium miqdarı 2 dəfə çox istehlak edilir.

Qeyd edək ki, hazırda bu cihazı Yaponiyada təxminən 216 manata əldə etmək mümkündür.

Mütəxəssis xəbərdarlıq edir

Tədqiqatlar göstərir ki, işlənmiş ətlər (məsələn, sosis və pastırma) demans riskini artıra bilər. Harvard Universitetindən Dr. Daniel Hang bu cür ətlərin həddindən artıq istehlakının demans inkişafını sürətləndirə biləcəyinə diqqət çəkib. İstifadə olunan nitritlər və doymuş yağlar beyin sağlamlığını mənfi təsir edə bilər. Bunun yerinə, işlənməmiş qırmızı ət və ya balıq seçilməsi daha sağlam qidadır.

Sağlam səhər yeməyi üçün tövsiyələr:

Bol zülallı qidalar: Yumurta, az duzlu pendir, qatıq.

Tam taxıllı karbohidratlar: Tam buğda çörəyi, yulaf əzməsi.

Tərəvəz və yaşıl bitkilər: Pomidor, xiyar.

Sağlam yağlar: Qoz, zeytun yağı, avokado.

Təbii şəkər mənbələri: Meyvələr (banan, alma, portağal).

Şəkərsiz içkilər: Yaşıl çay, bitki çayı.

Nümunə səhər yeməyi menyusu:

1 qaynadılmış yumurta

1 dilim tam buğda çörəyi

1 dilim ağ pendir

Zeytun, pomidor, xiyar

1 ovuc qoz və ya badam

Şəkərsiz bitki çayı

 Kartof suyu, xüsusən çiy halda içildikdə,  sağlamlığı müsbət təsir edir. Lakin bu içkinin bəzi insanlar üçün müəyyən  riskləri də mövcuddur.

 Faydaları

Kartof suyunun mədəyə olan müsbət təsirləri bir neçə şəkildə özünü göstərir:

 Mədənin pH səviyyəsinin tənzimlənməsi: Kartof suyu təbii olaraq turşuluğu azaldaraq mədənin pH səviyyəsini tənzimləyə bilər. Bu, xüsusilə mədə yanması və qastrit kimi problemlər yaşayan şəxslər üçün faydalıdır.

 İltihabın azaldılması: Kartof suyu, antiinflamatuar xüsusiyyətlərə malik olan bəzi maddələr ehtiva edir. Bu maddələr, mədə-bağırsaq sistemindəki iltihabıazaltmağa kömək edir və beləliklə mədə xəstəliklərinin simptomlarını yüngülləşdirə bilər.

 Mədə səthinin qorunması: Xam kartof suyu mədənin selikli qişasını qoruyur, beləliklə, mədə yara və digər mədə problemlərinin yaranmasının qarşısını ala bilər.

 Həzm sistemini yaxşılaşdırma: Kartof suyu, xüsusilə bağırsaqların hərəkətini nizamlayaraq həzmi yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər. Bu, mədə-bağırsaq traktında qaz və şişkinlik kimi problemləri aradan qaldıra bilər.

 Zəhərli maddələrin atılması: Kartof suyu, orqanizmə zərər verən sərbəst radikalları və toksinləri təmizləyərək bədənin detoksifikasiya prosesini dəstəkləyə bilər.

 Ziyanı

Kartof suyunun bəzi riskləri də mövcuddur:

 Toksinlər və solanin: Çiy kartof suyu, solanin adlı bir maddə ehtiva edə bilər. Solanin, kartofun işıqsız və ya yaşıl hissələrində daha çox olur və bu maddə, yüksək miqdarda alındığında zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Çiy kartof suyu içərkən, kartofun təmizlənmiş və yaşıl hissələrinin çıxarılması çox vacibdir.

 Qaz və şişkinlik: Kartof suyu bəzən bağırsaqlarda qazın artmasına səbəb ola bilər, bu da bəzi insanlar üçün mədə narahatlığına yol açar. Bu, xüsusən həzm problemləri və ya IBS (İrritabl Bağırsaq Sindromu) olan insanlar üçün problem yarada bilər.

 Ağır mədə xəstəlikləri: Kartof suyu, mədə problemləri olan bəzi insanlarda, xüsusən mədədə daha çox turşuluq və ya yüksək pH tələbləri olanlar üçün uyğun olmayabilir. Yüksək miqdarda istehlakı mədədə daha çox qıcıqlanma yarada bilər.

 Alerjik reaksiyalar: Bəzi insanlar kartof və kartof suyu ilə bağlı allergik reaksiyalar göstərə bilərlər. Bu, nadir hallarda olsa da, şişkinlik, qızartı və hətta qıcolmalar kimi reaksiyalara səbəb ola bilər.

Nəticə

Kartof suyunun mədəyə faydaları olsa da, düzgün istifadə edilməlidir. Xam kartof suyunun zərərli təsirlərini azaltmaq üçün, kartofun yaşıl hissələri çıxarılmalı və ya qaynadılaraq istifadəyə verilməlidir. Həmçinin, kartof suyunun müalicəvi məqsədlərlə istifadəsi əvvəlcədən bir həkimlə müzakirə edilməlidir, çünki bəzi insanlar üçün bu, əks təsir göstərə bilər.

112 yaşına qədər yaşayan kişinin sirri

Pəhriz sayəsində 112 il yaşayan adamın hekayəsi gündəm mövzusu olub.

Britaniya sakini John Alfred Tinniswood qida rasionundan heç bir məhsulu əksik etməyib. Lakin 112 il ərzində hər cümə günü eyni saatda balıq və qızardılmış kartof yeyib.

Tinniswood hər gün eyni saatda qidalanmağın, bol vitaminli yeməkləri istehlak etməyin, müntəzəm fiziki məşq etməyin, stresdən uzaq durmağın - uzun və sağlam həyatın ən əsas komponentləri olduğunu deyib.

Qeyd edək ki, Alfred Tinniswood Guinnessin Dünya Rekordları Kitabının "Hal-hazırda yaşayan ən yaşlı insan" titulunu qazanıb. Lakin 3 aprel 2024-cü ildə vəfat edib.

MANEƏLƏR ZAMANI HƏRƏKƏTİ BLOKLAYACAQ
“WeWalk” startapı yaşlı, zəif görən və görmə məhdudiyyəti olanlar üçün ağıllı əsa hazırlayıb.
Startap, məhsulunu “Glide” adlandırıb və bunu görmə problemi olan insanlara hərəkət üçün kömək edən robot əsa olaraq təsvir edib. Əsa standart formadan fərqli olaraq, təkər bazasına bərkidilmiş tutacağa malikdir.
Hazırda əsanı 1 500 dollar ödəyərək əvvəlcədən sifariş etmək mümkündür. Sistem, 2 ədəd stereoskopik kamera ilə təchiz edilib və istifadəçinin təhlükəsizliyini təmin edir. Əsa maneələrlə toqquşmanın qarşısını almaqdan əlavə, istifadəçini qapı, lift, pilləkən və ya kənarına yaxınlaşdığı zaman xəbərdar edəcək, kəsişməyə çatanda hərəkəti müvəqqəti bloklayacaq.
Qeyd edək ki, şirkət, məhsulun bazara çıxışını təxminən 1 il sonra planlaşdırır.

Fikriyyə İbrahimli, həkim-terapevt, Azərbaycan Tibb Universiteti, professor
2001-ci ildə identifikasiya edilmiş insan metapnevmovirusu (HMPV) insanlarda yuxarı və aşağı tənəffüs yollarının infeksiyalarına səbəb olur. Bu virus bütün dünyada körpələrdə və uşaqlarda tənəffüs xəstəliklərinin əsas səbəbidir. Bu patogen ilk növbədə kiçik uşaqlara təsir etsə də, yaşlı insanlar və immuniteti zəif olan insanlar da ciddi şəkildə zədələyə bilər. Virus astma üçün də trigger ola bilər. Tədqiqatlar göstərir ki, ilkin yoluxma 5 yaşından əvvəl baş verir, və sonra insanlar bütün həyatı boyu təkrar yoluxurlar. HMPV-nin dörd alt qrupu, ildən-ilə dəyişərək, rast gəlinir və bir alt qrupla yoluxma müəyyən seroloji çarpaz qorunmanı təmin edir. Bununla belə, bu günə qədər HMPV-nin müalicəsi və ya peyvəndləməsi üçün xüsusi antiviral dərman yoxdur.
Tibbi və elmi qurumların qarşısında duran əsas problemlər - HMPV xəstəliyinin patogenezini anlamaq və infeksiya və xəstəlikdən qorunmaq üçün təhlükəsiz və effektiv peyvəndin hazırlanmasıdır. Məlumdur ki, HMPV ilə yoluxduqdan sonra, sahibin anadangəlmə müdafiə qüvvələri bu yoluxucu xəstəliyi məhdudlaşdırmaq üçün vacib olan interferonlar istehsal edir.
 Bu yoluxucu xəstəliyin qarşısını almaq üçün bu gün nə tövsiyə oluna bilər?
Birincisi, infeksiyanın qarşısını almaq üçün sanitar-gigiyenik qaydalara riayət etmək - əlləri tez-tez sabunla yumaq, öskürərkən və ya asqırarkən ağzı və burnu dirsəklə örtmək, digər insanlarla məsafə saxlamaq (sosial məsafə saxlamaq), ictimai yerlərdə qoruyucu maska ​​taxmaq, səthləri dezinfeksiya etmək, otaqlarda havanın ventilyasiya və filtrasiyasını təmin etmək, həmçinin, yoluxduğundan şübhələnən insanlar üçün monitorinq və özünüizolyasiya;
İkincisi, Çində COVID-19 pandemiyası zamanı virus infeksiyalı xəstələrin müalicə təcrübəsi yüksəkdozalı vitamin C – Pascorbin-dən istifadənin effektivliyini göstərdi. Azərbaycanda
da virus infeksiyalarının, o cümlədən koronavirusun müalicə və profilaktikasında bu dərmanın tətbiqi üzrə kifayət qədər təcrübə var. Profilaktik məqsədlə immun sistemini gücləndirmək üçün buvitamin aşağıdakı sxemə uyğun olaraq istifadə edilməlidir:
12 yaşdan yuxarı uşaqlarda və böyüklərdə:

Pascorbin 7.5 gr 50 ml + NaCl 100 ml – venadaxili damcı üsulu ilə günaşırı N3-5

12 yaşdan aşağı uşaqlara: C vitamini tablet və ya damcı formalarında istifadə etmək lazımdır

Həmçinin, interferonun sintezini artırmaq üçün aşağıdakı sxemə uyğun olaraq Engystol və Grippheel preparatları qəbul edilməlidir:

Böyüklər: hərəsindən bir tablet gündə 3 dəfə dilatı yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl və ya 1 saat sonra
Uşaqlar: 3 yaşdan aşağı – hərəsindən yarım tablet gündə 3 dəfə dilatı yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl və ya 1 saat sonra
3 yaşdan yuxarı: hərəsindən 1 tablet gündə 3 dəfə dilatı yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl və ya 1 saat sonra

7 MİLYONA YAXIN DƏSTƏK TOPLAYIB

Ürək və böyrək sağlamlığına nəzarət etmək üçün cihaz hazırlanacaq.
Kanadanın "Proton Intelligence" startapı 6,95 milyon dollar dəstək toplayıb.
Şirkət dəri altına implantasiya edilən və smartfondakı proqramla sinxronlaşdırılan kalium səviyyəsinin davamlı monitorinqi üçün cihaz hazırlayır.
2025-ci ildə buraxılacaq məhsul xəstələrə kalium səviyyələrini izləməyə və normadan kənara çıxdıqda xəbərdarlıq almağa imkan verəcək. Proton cihazı böyrək xəstəliyi olan insanlara kömək etmək və ürək çatışmazlığı riskini azaltmaq üçün nəzərdə tutulub. Hazırda klinik sınaqlar aparılır.

SAĞLAMLIQ MÜTƏXƏSSİSLƏRİ ETİRAZ EDİR

Restoranlar yağsız yemək menyuları hazırlayıb. Qürurla özəl respeptlə hazırlanmış yağsız salatları müştərilərə təqdim edirik, deyə Amerikanın tərəvəz rasionu ilə zəngin “Sweetgreen” restoranlar şəbəkəsinin deirektoru bildirib.
Sosial mediada və populyar podkastlarda sağlamlığa təsir edənlər “qatil səkkizlik” əleyhinə illərdir ki, kampaniyalar aparılır.
Qarğıdalı, günəbaxan, düyü, zəfəran, soya pambıq toxumu, üzüm toxumu, və kanola yağlarının təhlükəsi barədə qida mütəxəssisləri çoxsaylı xəbərdarlıqlar edir.
Prezident Tramp tərəfindən Amerikanın Səhiyyə Naziri seçilən kiçik Robert F. Kennedi də öz X hesabında, amerikalıların bilmədən özlərini bitki yağları ilə zərhərlədiyini yazıb.
Amma yağdan tamamilə imtina etmək sağlam olmaq üçün kifayətdirmi? Qida üzrtə mütəxəssislər sadəcə yağ məsələsində fokuslanmağı doğru hesab etmir. Yağdan tamamilə imtina etmək də doğru hal deyil, deyə müxtəlif ekspertlər etiraz edir.
“Sağlam qidalanma” yağdan imtina ilə formalaşan hal deyil.

Həm də qan şəkərini tənzimləyən təsirə malikdir.

BANAN
Banan bol lif mənbəyidir. Orta ölçülü bananda təxminən 3 qram lif var. Liflə yanaşı, banan da ürək sağlamlığını qorumağa kömək edən kaliumla zəngindir. Banan tez qəlyanaltı üçün mükəmməldir və həmçinin taxıl və ya smoothiesə əlavə edilə bilər.
ALMA
Almalar sağlamlıq faydaları ilə məşhurdur və onlardan biri də yüksək lif tərkibidir. Orta ölçülü alma 4 qrama qədər lif verə bilər, xüsusən də qabığını yeyirsinizsə. Almalar həmçinin antioksidantlarla zəngindir və qan şəkərinin səviyyəsini idarə etməyə kömək edir. Sağlam qəlyanaltı kimi yanınızda daşımaq asandır.
ARMUZ
Armud sulu, şirin və liflə zəngindir. Həzm sisteminiz üçün əla olan beş-altı qram lif orta ölçülü armudda tapıla bilər. Armud aşağı kalorili olduğu üçün çəkisini sağlam saxlamağa çalışan insanlar üçün əla seçimdir. Onları salatlarınıza əlavə edin və ya qəlyanaltı kimi yeyin.
PORTAKAL
Portağal tərkibindəki C vitamini ilə tanınır, lakin onlar da kifayət qədər miqdarda lif ehtiva edirlər. Orta ölçülü portağal təxminən 3 qram lif təmin edə bilər. Sitrus meyvələri də nəmləndiricidir və immunitet sağlamlığı üçün əladır. Bir az təzə portağal suyu sıxın və ya qəlyanaltı kimi ləzzət alın.
ANANAS
Çoxlu lif ehtiva edən başqa bir tropik meyvə ananasdır. Bir stəkan təzə ananas parçalarında təxminən 2,3 qram lif ola bilər. Həzmə kömək edən və iltihabı azaldan bir ferment olan bromelain də bu meyvədə boldur. Çiy, ızgara, meyvə salatlarına və ya pizzalara əlavə oluna bilən dadlı meyvədir

Hertz tezliklərinin müalicəvi effektinin elmi əsaslari

Bir çox sosial platformalarda 432 hertz, 963 hertz başlığı ilə musiqilər paylaşılır və onların sağlamlığa müsbət təsir etdiyi və hətta müəyyən xəstəlikləri sağaltdığı da iddia olunur. 432 Hz tezliyi alternativ terapiya və musiqi metodlarında istifadə olunur və bir çox insan tərəfindən rahatlama, harmoniya və şüurun ali mərtəbəyə köklənməsi ilə əlaqələndirilir.
432 Hertz tezliyinin sağlığa və rifaha təsiri haqqında bəzi iddialar bunlardır:
1. Rahatladır və stresi azaldır: Bir çox insan 432 Hertzz tezliyini dinlədikdə, sakitləşdiyini, stressin azaldığını və ümumi əhval-ruhiyyələrinin yaxşılaşdığını bildirir. Bu tezlik, bədənə və zehniyyətə rahatlıq verməyə kömək edə bilər.
2. Harmoniya yaradır: 432 Hz tezliyinin təbiətə uyğun olduğu və bədənin vibrasiyaları ilə uyğunlaşaraq daxili harmoniya yaratdığı iddia edilir. Bu tezliyin, bədənə "pozitiv enerjilər" göndərərək daha balanslı və harmonik bir vəziyyətə gətirdiyi düşünülür.
3. Yuxu gətirir: 432 Hz, xüsusilə yuxu problemləri olan insanlar üçün faydalı ola bilər. Bu tezlik, rahat bir zehniyyət yaratmağa və bədənin təbii bərpa proseslərini dəstəkləməyə kömək edə bilər.
4. Fiziki və emosional sağaldır: Bəzi insanlar 432 Hz dinlədikdə fiziki və emosional sağalmalarını hiss etdiklərini bildirirlər. Məsələn, ağrıları azaltdığı, daha rahat olduqlarını bildirirlər.
5. Diqqət cəmləməyə kömək edir: 432 Hz tezliyi bəzi yaradıcılıq və diqqət məsələlərində faydalı ola bilər. Müxtəlif musiqi və sənətçilər bu tezlikdən istifadə edərək daha təbii və təsirli musiqi və ya sənət əsərləri yaratmağa çalışır.
Lakin, 432 Hz tezliyinin sağlamlığa təsiri ilə bağlı aparılan elmi tədqiqatlar hələ də məhduddur. Çox vaxt bu cür təsirlər subyektiv təcrübələrə əsaslanır və hər kəs üçün eyni nəticəni verməyə bilər.
Ümumilikdə, 432 Hz tezliyinin rahatlama və harmoniya yaratmaq məqsədilə istifadə edilməsi bəzi insanlar üçün faydalı ola bilər, amma daha ciddi tibbi məsələlər üçün həkim məsləhəti almaq hələ də vacibdir.

“Soleflux relax” cihazı
Ayaq ağrılarını yüngülləşdirən kompress çəkmələr təqdim edilib.
Amerikanın “Ublives” şirkəti, həkimə müraciət etmədən ayaq ağrıları ilə mübarizə aparmağa kömək edən “SoleFlux Relax” cihazını təqdim edib.
Bu, idarəetmə paneli vasitəsilə tənzimlənən hava yastıqları ilə təchiz edilmiş bir cüt kompresiya botudur. Cihaz 3 terapiya rejimi təklif edir: rahatlaşdırıcı masaj, hava dövranı və uyğunlaşdırılmış rejim. Hər seansı 10, 20 və ya 30 dəqiqəyə tənzimləmək mümkündür.
Botlar fiziki yükləmələr, uzun gəzintilər və ya səyahətlərdən sonra ayağın bərpa olunmasına kömək edir, şişlik və yorğunluğu aradan qaldırmağa dəstək olur.
Qeyd edək ki, cihazın qiyməti təxminən 815 manatdır, bu da müntəzəm fizioterapiya seanslarından daha ucuzdur. Lakin istifadə etmədən əvvəl, xüsusən ayaq və ya ürək xəstəlikləri olan şəxslərin həkimlə məsləhətləşməsi tövsiyə olunur.

Yeni araşdırma

Yaşıl çayın müntəzəm istehlakı yaşlı insanların beyində ağ maddənin daha az zədələnməsinə səbəb olur.
Yapon alimləri tərəfindən aparılan araşdırmada 65 yaşdan yuxarı 8766 insan iştirak edib. İstehlak olunan yaşıl çayın miqdarına dair məlumatlar beyin həcmini və ağ maddəni qiymətləndirən MRT müayinələrinin nəticələri ilə müqayisə edilib. Nəticələr “Science of Food” jurnalında dərc olunub.
200 mililitr olan 3 stəkan yaşıl çay içmək ağ maddənin zərəri üç faiz azaldır. Gündə 7-8 fincan isə zərəri altı faizə salır.
Yapon alimləri yaşıl çayın Alzheimer və ya demensiya kimi ciddi xəstəliklərin riskini azaltdığını da bildirir.
Yaşıl çayda qəhvədən daha az kofein vat deyə, bu da normal qan təzyiqini saxlamaq üçün daha faydalıdır, deyə elm adamları vurğulayır.

DƏHŞƏTLİ FAKTLAR
Supermarketlər şəbəkəsindən alınan meyvə yedikdən sonra 12 nəfərdə Hepatit A aşkarlanıb. Hadisə Hollandiyada baş verib.
“Albert Heijn” supermarketlər şəbəkəsindən alınan qaragilə insanları virusa yoluxdurub.
Xəstəliyə yoluxanların yaşı 25-77 arasındadır.
İki nəfər o qədər ağır vəziyyətə düşüb ki, xəstəxanaya yerləşdirilib.
Mütəxəssislər virusun meyvə toplayanların gigiyenik qaydalara riayət etməməsindən qaynaqlandığı fərziyyəsini irəli sürürr.
Həkimlər isə infeksiyanın yüzlərlə insana keçə biləcəyindən narahatdır. Giləmeyvələrin təhlükəli partiyası mağazalardan çıxarılıb.

“Gün gələcək, nəsillər dəyişəcək Şəhidlər Xiyabanına yönələn minlərlə adamlar və onların övladları 20 yanvar tarixini unudacaq”, deyirdilər. “Biz unutqan xalqıq”, “Şəhidlərin qanı yerdə qaldı”, “Qarabağı qaytarmadan yanvar şəhidlərinin üzünü necə baxırsınız?!,” yazırdılar.

Amma Azərbaycan xalqı hər il qışın ayazına, qarına, şaxtasına baxmayaraq qəhrəmanlarına baş çəkdi. 35 ildir bu müqəddəs ritual qara daşlarda qərənfil cücərdir.
Biz sübut elədik ki, unutqan xalq deyilik! Bizə görə əliyalın tank önünə çıxmağa dəyərdi…
Artıq 20 yanvar qəhrəmanlarına layiq olan qalib xalqıq!
Qanlı-şanlı tariximizi hüzn və fəxrlə yad edirik!

UŞAQLAR NİYƏ HORMON TERAPİYASINA MƏRUZ QALIR?

Koreyalılar uşaqlarına hormon vurduranlar içərisində dünyada birinci yerdədir. Son 100 il ərzində fransızlar 10, isveçlər 15, koreyalılar isə 20 sm uzanıb. Səbəb isə sayzen preparatıdır.
2021-ci 2023-cü ilə qədər Koreyada 10 milyon uşağa hormon preparatı vurulub.
Bu preparat uşaqlara 5-10 il ərzində, ev şəraitində həftədə 6-7 dəfə vurulur. Prosedur təxminən 12 min manata başa gəlir.
Ölkədə ucaboy olmaq iş tapmaq, ailə qurmaq üçün vacib şərtlərdən biri sayılır. Üstəlik ölkədə ailədə adətən bir uşaq olur deyə, valideynlər övladlarının gələcək “uğurlar”ı üçün bu xərci gözə alır.
Bir çox ölkədə hormonal müalicələr qanunla yalnız tibbi məqsədli istifadə üçün nəzərdə tutulub. Çünki tibbi nəzarət olmadan vurulan hormonların
fiziki inkişafın pozulması, daxili orqanların zədələnməsi, məni psixoloji təsirləri kimi fəsadları olur

Həkim-infeksionist Nilufər Məmmədova

Bu gün ölkəmizdə ilk meymunçiçəyinə yoluxma faktı qeydə alınıb. Həkim-infeksionist Nilufər Məmmədova Səhiyyə TV-nin STV Xəbər proqramına verdiyi müsahibədə bu virusun pandemiyaya səbəb ola bilmə ehtimalından bəhs edib.
Mütəxəssis bildrib ki, bu hal yeganə olduğu üçün həmin şəxs və onunla konktaktda olanlar nəzarətə götürüldüyü üçün və xəstəliyin yoxduruculuq səviyyəsi aşağı olduğuna görə sürətlə yayılması gözlənilmir.
Bu xəstəlik səpkilər başladığı andan itənə, qabıq qoyana kimi yoxlucu olur. Bu müddət ərzində kontaktda olduğu şəxslərin yoluxma ehtimalı var, deyə Nilufər Məmmədova bildirib.

İnfeksionist həmçinin bu xəstəliyin yayılma tarixi barədə də məlumat verib:

“Meymun çiçəyi xəstəliyi ilk dəfə 1970-ci ildə Konqo Demokratik Respublikasında, 9 yaşlı uşaqda aşkar edilib. O vaxtdan etibarən bu xəstəliyə, əsasən Afrika qitəsinin Mərkəzi və Qərb bölgələrindəki tropik meşələrdə rast gəlinib. Afrikadan kənarda ilk yoluxma halı isə 2003-cü ildə ABŞ-da qeydə alınıb.
2022-ci ilin yanvar ayından 2024-cü illin sonlarınadək 120 ölkədə xəstəliyin aşkarlanma faktı qeydə alınıb. Yoluxma halları geniş vüsət almadığı üçün pandemiya sayılmır.
Bu hal, endemik bölgədən gətirilmiş heyvanlarla təmas nəticəsində baş verib və 70-dən çox insanın yoluxmasına səbəb olub.
Növbəti illərdə də səyahət edən şəxslər arasında yoluxma halları müşahidə edilib.
2022-ci ilin may ayında isə xəstəlik qeyri-endemik ölkələrdə də yayılmağa başlayıb və bu tendensiya ilə xəstəliyin təyin edildiyi ölkələrin sayı sürətlə artıb.

Meymun çiçəyi virusu Poxviridae ailəsinə, Orthopoxvirus cinsinə mənsubdur. Təbii çiçək virusu ilə eyni ailədən olan bu virus, DNT tərkiblidir və zoonozdur.Yəni, insanlar bu virusa heyvanlardan yoluxa bilir. Əsas yoluxma mənbəyi gəmiricilər və primatlardır. Meymun çiçəyi virusunun iki tipi mövcuddur:
• Mərkəzi Afrika (Konqo hövzəsi) tipi – daha ağır xəstəlik və yüksək ölüm halları ilə xarakterizə olunur.
• Qərbi Afrika tipi – daha yüngül formada təzahür edir.

Təbii çiçək virusundan fərqli olaraq meymun çiçəyi xəstəliyi daha az yoluxdurucu xüsusiyyətə malikdir və əksər hallarda ölümcül deyil. Ölüm faizi təxminən 3-6% arasındadır. Bununla belə, xəstəliklə mübarizə aparmaq və yayılmasının qarşısını almaq üçün gigiyena və qoruyucu tədbirlərin həyata keçirilməsi vacibdir.”

Nilufər Məmmədova xəstəliyin əlamətləri və gedişindən də bəhs edib:

“Meymun çiçəyi virusunun inkubasiya dövrü (virusun bədənə daxil olmasından simptomların yaranmasına qədər keçən müddət) orta hesabla 6-13 gündür. Lakin bəzi hallarda bu müddət 5-21 gün arasında dəyişə bilər. Xəstəlik özünü aşağıdakı əsas əlamətlərlə göstərir:
• Halsızlıq, qızdırma, baş və əzələ ağrıları
• Üz və ətraflarda, ovuc və ayaq altında səpgilər
• Ağız boşluğu, cinsiyyət orqanı və gözlərin selikli qişasında (konyunktiva) səpgilər
• Limfa düyünlərinin böyüməsi (limfadenopatiya)

Səpgilər müəyyən ardıcıllıqla inkişaf edir və bir neçə mərhələdən keçir:
makula (yastı qırmızı ləkələr) → papula (qalxmış səpgilər) → vezikul (maye ilə dolu qabarcıqlar) → pustula (irinlə dolu qabarcıqlar) → qabıq. Xəstəlik ümumilikdə 2-4 həftə davam edir.

Limfadenopatiya, yəni limfa düyünlərinin böyüməsi, meymun çiçəyinin fərqləndirici xüsusiyyətlərindən biridir. Bu, xəstəliyi digər səpgili xəstəliklərdən, məsələn, su çiçəyi və qızılcadan ayırmağa kömək edir. Lakin nadir hallarda xəstəlik ağırlaşa bilər. Bu ağırlaşmalara aşağıdakılar daxildir:
• İkincili infeksiyalar
• Bronxopnevmoniya
• Sepsis (qan zəhərlənməsi)
• Ensefalit (beyin iltihabı)
• Korluqla nəticələnə bilən buynuz qişa infeksiyası

İmmunitet çatışmazlığı olan şəxslər bu xəstəlik üçün yüksək risk qrupuna aiddir.”

Mütəxəssis meymunçiçəyinin diaqnostika və müalicə üsullarını da açıqlayıb:

“Meymun çiçəyi xəstəliyi diaqnostika üçün laboratoriya testlərinə ehtiyac duyur. Ən effektiv diaqnostika üsulu səpgidən götürülmüş nümunənin PZR (polimeraza zəncirvari reaksiyası) müayinəsidir. Seroloji üsullar (antigen və ya anticisimlərin təyini) spesifik olmadığı üçün tam dəqiq nəticə verməyə bilər.
Müalicə əsasən xəstəyə optimal qulluq göstərilməsindən və qidalanma rejiminə əməl edilməsindən ibarətdir. Əgər ikincili infeksiyalar rast gəlinərsə, dərhal tədbirlər görülməlidir. Meymun çiçəyi üçün xüsusi antiviral müalicələr hələ geniş yayılmamışdır. Bununla belə, təbii çiçək üçün hazırlanmış tecovirimat adlı antiviral dərman Avropa Tibb Assosiasiyası tərəfindən 2022-ci ildə meymun çiçəyi xəstəliyinə qarşı lisenziyalaşdırılmışdır.”

Nilufər Məmmədova mpox virusunun profilaktika və təhlükəsizlik tədbirlərindən də danışıb:

“Meymun çiçəyi xəstəliyinin qarşısını almaq üçün bir neçə tədbir görülməlidir:
• Yoluxmuş şəxslərdən və heyvanlardan uzaq durmaq
• Heyvan mənşəli məhsulların tam bişirildiyinə əmin olmaq
• Şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etmək

Meymun çiçəyi virusuna qarşı spesifik peyvənd mövcuddur. Keçmişdə təbii çiçək xəstəliyinə qarşı istifadə edilən peyvəndin meymun çiçəyinə qarşı 85%-ə qədər təsirli olduğu sübut edilib. Hal-hazırda bu peyvəndin istifadəsi geniş yayılmayıb. Bununla belə, 2019-cu ildə yeni iki dozalı bir peyvənd təsdiq edilmiş və profilaktika məqsədilə bəzi yüksək risk qrupuna daxil şəxslər üçün istifadəyə verilib.”

Meymun çiçəyi xəstəliyi qlobal səviyyədə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Keçmişdə çiçək xəstəliyinə qarşı peyvəndin qoruyucu təsiri olmub. Lakin çiçək xəstəliyinin aradan qaldırılmasından sonra peyvənd kampaniyalarının dayandırılması meymun çiçəyi xəstəliyinə həssaslığın artmasına səbəb ola bilər. Gələcəkdə xəstəliyin daha geniş yayılmasının qarşısını almaq üçün həm fərdi, həm də qlobal səviyyədə tədbirlər görülməsi zəruridir.”

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin və TƏBİB-in birgə məlumatı

22 yaşlı Azərbaycan vətəndaşı 02-11 yanvar 2025-ci il tarixlərində xarici ölkəyə turistik səfər etmiş və oradan döndükdən bir-neçə gün sonra halsızlıq, hərarət, genital nahiyədə suluqlu səpgilər, limfa düyünlərinin böyüməsi və əzələ ağrıları ilə Bakıda fəaliyyət göstərən klinikalardan birinə müraciət etmişdir.
Həkim-infeksionist xəstənin simptomlarına görə meymunçiçəyi virusuna yoluxmadan şübhələnib və xəstədən anamnez toplanması nəticəsində onun, digər ölkəyə səfəri və səfər zamanı səpgili şəxslə əlaqəsinin olduğunu müəyyən edib.
Simptomlarla yanaşı epidemioloji əlaqənin olması laborator müayinə üçün test götürməyə əsas verib və xəstənin səpgilərindən götürülmüş yaxmanın laboratoriyada PZR üsulu ilə müayinəsinin nəticəsi meymunçiçəyi virusuna görə müsbət olub.
Hazırda xəstə hospitalizasiya edilmiş və xəstəxana şəraitində müalicə alır.
Xəstə ilə təmasda olan ailə üzvlərində heç bir xəstəlik əlaməti olmadığına görə onlar ərazi üzrə xidmət göstərən ambulator tibb müəssisəsi və sanitariya-epidemioloji xidmət əməkdaşları tərəfindən evdə müşahidəyə götürülmüş, onlara profilaktik müalicə təyin edilib və dərman preparatları ilə təchiz olunublar.
Xəstə və təmasları üzərində müalicə və müşahidə tədbirləri xəstəliyin inkubasiya dövrü bitənə qədər davam etdiriləcək.

Nikotindən təbiətin köməyi ilə qurtulun

Düzgün qidalanma vərdişi ağciyər funksiyasını dəstəkləyir və xəstəlik riskini azaldır.
Ağciyəri nikotindən təmizləyən qidaların siyahısı açıqlanıb.
İlk sırada zeytun yağıdır. Bu qida güclü antioksidant və iltihab əleyhinə təsir göstərən E vitamini və polifenollarla çox zəngindir. Tədqiqatlar göstərdi ki, zeytun yağının astmaya qarşı da qoruyucu təsiri var.
Çuğundur ikinci sıradadır. Sübut edilib ki, çuğundur istehlakı ağciyər hipertenziyası olan xəstələrdə vəziyyəti yaxşılaşdırır və orqanın funksiyalarını artırır. Çuğundur həm də ağciyər sağlamlığı üçün vacib olan maqnezium, kalium, C vitamini və karotenoid antioksidantlarla zəngindir. Buna görə də, nikotindən təmizlənmə siyahısına çuğundur əlavə edə və ağciyər sağlamlığınızı dəstəkləməyə kömək edə bilərsiniz.
Sarıkök də ilk üçlükdə yer alıb.
Bu güclü, təbiii antioksidant və iltihab əleyhinə təsirləri sayəsində bədənin ümumi sağlamlığını qorumaqla yanaşı ağciyərin təmizlənməyində mühüm rol oynayır.

Yeni araşdırma

Alimlər Fast-food qidalarının daha bir zərərli təsirini aşkar edib. Müasir qidalanmadan gənc nəslin çənəsi kiçiltməyə başlayıb.
Valensiya Universitetinin araşdırması göstərib ki, uşaqların ultra işlənmiş qidalar, məsələn, yarmalar, hazır yeməklər istehlak etməsi çənə sümüyünün kiçilməsinə və dişlərdə deformasiyaların artmasına səbəb olur.
Araşdırma “National Library of Medicine” saytında yayımlanıb. Məqalədə yumşaq qidaların mütəmadi qəbulunun çeynəmə ehtiyacını azaltdığı üçün düzgün olmayan diş sırasına gətirib çıxardığı, çənənin inkişafına mənfi təsir etdiyi vurğulanıb.
Alimlər iddia edir ki, rahat çeynənən qidalar hətta piylənmə səbəbi də ola bilər.
“Lifli qidaların, məsələn, meyvə, tərəvəz, təbii zülalların çeynənməsi çənəni məşq etdirir, dişlərin əyilməsi kimi problemlərin qarşısını almağa kömək edir”, - deyə tədqiqatçılar izah edib.

SƏHİYYƏ NAZİRLİYİNİN EKSPERTİ

Səhiyyə Nazirliyinin rəsmi instaqram səhifəsində “Sağlam qidalanma və immunitet” mövzusunda canlı yayım keçirilib. Vətəndaşların suallarını Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, terapevt Zakir Quliyev cavablandırıb.
İzləyicinin “Vegan və ya vegetarian qidalanma üsulu sağlamlığa xeyirlidirmi?” sualına cavab verərkən həkim bildirib ki, bu cür həyat tərzini tövsiyyə etmir.
Zakir Quliyev xüsusilə qan azlığı olan insanların bu cür qidalanmağının sağlamlıq üçün təhlükə yarada biləcəyini deyib.
Bədənimizin B12 vitaminin əsas mənbəyi qırmızı heyvan ətidir. Qan azlığı olan insanların bu qidadan imtina etməsinin fəsadları ola bilər deyə, mütəxəssis bildirib.
Ekspert günəşdən aldlğımınz D vitaminini həm də süd və süd məhsullarından qəbul etdiyimiz üçün, veganların isə məhz bu ərzaqlardan imtina etməyini onların sağlamlıqlarına təhlükə ola biləcəyini vurğulayıb.
Zakir Quliyev bildirib ki, sağlam qidalanma dedikdə çox kalorili deyil, vitaminlə zəngin məhsulların qədərində istehlakı başa düşülməlidir. Həkim eyni zamanda suyun da qidalanma rasionuna aid olduğunu xüsusilə vurğulayıb.
Ekspert soyuq aylarda, qrip zamanı çox yağlı yeməyin də əleyhinə olduğunu və yüksək kalorili qidaların immuniteti möhkəmlətmədiyini, əksinə zəiflətdiyini vurğulayıb.

Bacısı: “Mədinənin orqanları verilən hər kəs məni bacısı bilsin”

Türkiyənin Rizə əyalətində yolu keçərkən avtomobilin vurduğu və beyin ölümü yaşayan 18 yaşlı Medine Yılmazın orqanları ailəsi tərəfindən bağışlanıb. Gənc qızın böyrəklərindən biri Sivasa, qaraciyəri, digər böyrəyi və buynuz qişası isə Samsuna göndərilib. Mədinənin orqanları xəstəxanadan köçürülmək üçün xüsusi kabinetlərdə çıxarılarkən, ailəsi göz yaşları içində əl yelləyərək sağollaşıb.
Medine Yılmazın bacısı Merve Yılmaz, "Qəzadan 6 ay əvvəl televiziyada xəbər görərək orqanlarını bağışlamaq istədiyini söylədi. Ailəsi olaraq orqanları bağışlamaq qərarının yerinə yetirilməsini izləmək bizim üçün çox çətin oldu, amma həm də qürur mənbəyi oldu. Bacımın orqanlarının yaşatdığı adamlar məni bacısı bilsinlər istərdim.

KÖMƏKÇİ YOXSA, DÜŞMƏN?!

Ağlımızdan keçənləri oxuya bilən süni intellektlə çalışan aksesuar-cihaz icad olundu. Adı OMİ-dir. İstehsalçı olan Based Hardware şirkəti bir qrup süni intellektin imkanlarını araşdıran amerikalı iş adamları tərəfindən yaradılıb.
OMİ-ni aksesuar kimi boyundan asmaq və ya tibbi yapışqanla beyin nahiyəsinə taxmaq olar. Quraşdırıldıqdan sonra o, fikirləri oxuyur və səsli demədən istifadəçilərin tapşçırıqlarını yerinə yetirir.
O, həmçinin ətrafdakı söhbətləri eşidə bilir, insanların kimliyini müəyyən edir. Bu cihazın xüsusilə yaddaş zəifliyi olan insanlara köməkçi olacağı bildirilir.
Omi işə başlamazdan əvvəl istifadəçilərin smartfonlarına qoşulur. Daha sonra onlar danışmadan, düşünərək cihaza əmr edir.
İstehsalçılardan biri olan Nik Şevçenko X-da yazdığı posda bildirib ki, onların məqsədi zehni tamamilə oxumaqdır. “Bu fantastik və iddialı səslənsə də, gələcəkdə insanların nə düşündüyünü bilmək ən böyük məqsədimizdir”, deyə OMİ istehsalçısı açıqlayıb.
Komanda cihazın ilk versiyanı 2025-ci ilin ikinci rübündə satışa çıxaracaq. Omi-nin qiyməti 152 manatdır.
Fikirlərimizin cihazlar tərəfindən oxunulma ehtimalına sizin fikriniz necədir?

Gələcək necə görünür?

Kişilərlə münasibət üçün yaradılan robotlar artıq elmi fantastika deyil. Kifayət qədər populyarlıq qazaqnan qadın robotlar xanımlar üçün təhlükədirmi?
Alimlər qadın robotların üstünlüklərini və mənfi cəhətlərini nəzərə alaraq gələcəklə bağlı proqnoz verib.
Üstünlüklərə kişilərin arzuladığı ideal görünüşü sifariş etməyi, mübahisəsiz və tam patrearxal, itaətkar partnyora sahib olmaq, güvən probleminin aradan qalxması, eyni zamanda xəyanət etmə naratlığının və ya vicdan əzabının olmamağıdır. Bundan əlavə 24/7 partnyorun münasibətə və ünsiyyətə hazır olmağı da üstünlüklərə aid edilir.
Bundan bəzi robotlara ev işlərinin görülməsi funksiyası əlavə edilir. Bütün gün təmizliklə məşğul olan robotlar axşam yorğun da olmur.
Kişilər üçün ideal variantdır deyilmi, bəs baxaq mütəxəssislər mənfi cəhət kimi nələri göstərib.
İlk növbədə robotlarda əksiklik kimi həqiqi, insani emosiyaların çatışmazlığı göstərilir. İnkişaf etmiş süni intellektə baxmayaraq, robot bir proqramdır. Əsl istilik, səmimi ünsiyyət olmadığı təqdirdə, kişilər bir müddət sonra tənhalıq hissi ilə depressiyaya düşə bilər.
Münasibətin illuziyası kişini virtual ünsiyyətə aludə edib reallıqdan uzaqqlaşdıra və cəmiyyətdfən təcrid olunmağa vadar edə bilər. Bu da psixoloji fəsad yaradar.
Robotla münasibət kişini öz üzərinizdə işləməyə, münaqişələri həll etmək üçün emosional zəkasını gücləndirmətə və ya empatiya kimi vacib insani hissləri öyrənməyə sövq etmir. Nəticədə insan cəmiyyətdə ünsiyyətdə yararlı olmayan, hər kəsi əmrinə tabe olan kompyuter kimi davranmağa başlayır. Bu isə çevrəsindəki insanları uzaqlaşdıra bilər.
Mənfi cəhətlərə robotun maddi dəyərinin baha olmağı da daxildir. Keyfiyyətli dəmir xanımlar 85 min manatdır və üstəlik illik texniki xidməti, təmiri də böyük məbləğ tələb edir. Bu isə kişilərin digər xərclərinə maddi çətinlik yarada bilər.
Robot qadınlar bəlkə də kişilərin tənhalığın müvəqqəti həlli və ya ev köməkçisi ola bilər, lakin onlarla heç vaxt unikal və sevincli anlar yaşamaq mümkün olmayacaq.
Bəs siz necə düşünürsünüz, robot qadınlar əsl sevgini əvəz edə biləcəkmi?

Pandemiyaların əsrlər boyu təkrarlanan təbii hadisələr olduğunu unutmamalıyıq. Tədqiqatçılar İnsan metapnevmovirusunun daha geniş şəkildə yayıla və mövsümi xəstəliklərdən bir addım irəliləyərək, potensial pandemiya riskinə çevrilə biləcəyini söyləyirlər. Çünki HMPV hər il mövsüm dəyişiklikləri ilə əlaqədar çox sayda insanda xəstəliklərə yol açır. Lakin bu virusun müəyyən genetik mutasiyalara çevrilərək daha yaygın və ölümcül hala gəlməsi mümkündür.
Son statistikalar HMPV-nin daha sürətlə yayıldığını göstərir. Bu səbəbdən virus əksər hallarda yuxarı tənəffüs yolu problemlərinə gətirib çıxarır.
Virusdan özümüzü necə qoruyaq?
Yeni pandemiya riskinin qarşısını almaq və HMPV-dən qorunmaq üçün bəzi sadə və təsirli tədbirlər mövcuddur:
Ggigiyena qaydalarına əməl etmək: HMPV-nin yayılmasının qarşısını almaq üçün əllərinizi tez-tez sabun və su ilə yuyun. Əgər su və sabun yoxdursa, spirtli əl dezinfeksiyaedici məhluldan istifadə edin.
Maska taxın: Xüsusilə, insanların sıx olduğu ictimai yerlərdə maska taxmaq damcılarla yayılma riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Ara məsafəsi saxlayın: HMPV hava yolu ilə yayıldığı üçün yaxın təmasdan qaçmaq çox vacibdir.
Təhlükəsiz mühitlərdə qalın: Mümkün olduqca, açıq hava və yaxşı havalandırılmış yerlərdə vaxt keçirməyə çalışın.
İmmunitetinizi gücləndirin: Sağlam həyat tərzi sürərək immun sisteminizi gücləndirin. Yuxusuzluq, stress və qeyri-sağlam qidalanma bədəninizi zəiflədir. Buna görə də sağlam qidalanmağa, normal yuxu yatmağa və müntəzəm idman etməyə çalışın.
Xəstəliyin əlamətləri varsa, təcrid olunun: HMPV-nin əlamətlərini hiss etdikdə, başqalarına yoluxma riskini azaltmaq üçün özünüzü evdə təcrid edərək dərhal həkimə müraciət edin.
HMPV üçün xüsusi antiviral dərmanlar mövcud deyil. Əksər insanlar xəstəliyin simptomlarının qarşısını almaq üçün bəzi preparatlarla özünü sağalda bilər. Ağırlaşma hallarında isə xəstəxana şəraitində ambulator müalicə vacibdir.Bunun üçün aşağıdakı müalicələr tətbiq oluna bilər.

* Oksigen terapiyası: Nəfəsalmada çətinlik çəkən xəstələrə verilir.
* Vena daxili infuziyalar: Dehidrasiyanın qarşısını almaq üçün.
* Kortikosteroidlər: İltihabı azaldaraq simptomları yüngülləşdirmək məqsədi ilə.
* Bundan əlavə, böyüklər üçün Echinacea compositum, İnfuziya yolu ilə Yüksək dozalı Vitamin C (Pascorbin 7,5 q) və Engystol.
* Uşaqlar üçün isə Engystol, Echinacea compositum.

Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzi