ELMİ SÜBUT
Yeni aparılan elmi araşdırma nəticəsində məlum olub ki, elektron siqaret istifadə edən şəxslərdə xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyinə (XOAX) tutulma riski artıb. Nəticələr Primary Care Respiratory Medicine jurnalında dərc olunub.
Milyonlarla insanın məlumatları təhlil edilərək aparılan metaanaliz göstərib ki, hazırda veyp istifadəçilərində xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi riski 48%, əvvəllər istifadə edənlərdə isə 84% daha yüksəkdir. Ümumilikdə, elektron siqaretlə təmasda olan şəxslərdə bu risk 79% artıb.
Tədqiqat əsasən ABŞ, Çin və Cənubi Koreyadan olan məlumatlara əsaslansa da, nəticələr qlobal kontekstdə narahatlıq doğurur. Xüsusilə qeyd olunub ki, diaqnozların əksəriyyəti pasiyentin öz məlumatlarına əsaslandığından bəzi hallarda nəticələr dəqiq olmaya bilər. Araşdırma nəticəsində hələ səbəb-nəticə əlaqəsi təsdiqlənməsə də, elm adamları və həkimlər bu riskləri ciddi qəbul etməyə və gənc istifadəçilərin ağciyər sağlamlığını diqqətlə izləməyə çağırır.

Saçlarınız uzanmır? Aylarla eyni uzunluqda qalan saçlar sizi narahat edirsə, səbəbi bəlkə də qidalanmadan hormonlara qədər bir çox faktorda gizlidir!

İnteqrativ trixoloji yanaşma ilə saçın uzanma potensialını aktivləşdirmək mümkündür!

*🔬 Nəyə diqqət edirik?*
✔️ Qan analizləri
✔️ Hormon profili
✔️ Baş dərisinin vəziyyəti (trixoskopik analiz)
✔️ Genetik və stres faktorları

*💉 Müalicədə istifadə olunan üsullar:*
• Anagen Boost protokolu
• Saç eliksiri
• Ekzosom terapiya
• Peptid terapiyası
• Trixomezoterapiya
• Qidalanmaya uyğun dəstək planı

📍Trixoloq Aytəkin Quliyeva ilə fərdi yanaşma və klinik dəstək
📞 Əlaqə: +994 (70) 6295104
🌐 www.trixoloq.az
📩 Qəbula 10 gun öncədən yazılın.

“MAARİFLƏNDİRMƏK ÜÇÜN”
Bu gəlincik 1-ci tip diabetli ilk Barbidir.
Supermodel Kate Mossun qızı Lila maarifləndirmək, təmsilçiliyi gücləndirmək və uşaqları ruhlandırmaq üçün 1-ci tip diabetli ilk “Barbi”ni satışa çıxarıb.
1-ci tip diabetlə mübarizədə qlobal rol modeli olan 22 yaşlı Moss eyni zamanda özünəməxsus gəlinciyi almaqdan şərəf duyduğunu deyib.
Layihə uzun illərdir 1-ci tip diabetlə yaşayan insanlar üçün tədqiqat və dəstək fəaliyyətləri həyata keçirən Breakthrough T1D təşkilatı ilə birgə hazırlanıb.
Yeni Barbie davamlı qlükoza monitoru (CGM), insulin pompası və 1-ci tip diabetli uşaqların şəxsi təcrübəsindən yaxşı tanıdığı aksesuarlar taxır.
Xatırladaq ki, hazırda dünyada 18 yaşına qədər uşaq və yeniyetmələrdən 10 milyonuna 1-ci tip diabet diaqnozu qoyulub.

PSİXOLOQLAR XƏBƏRDARLIQ EDİR
Mesajlara və zənglərə gec cavab verən insanlar daha çox eqolu olur.
Amerika Psixologiya Assosiasiyasının “Journal of Personality and Social Psychology” jurnalında dərc edilən məqaləyə əsasən, texnoloji cihazlar üzərindən gələn mesajları gördüyü halda gec cavab verən insanlarda egoist davranışların olması ehtimalı yüksəkdir. Araşdırmada qeyd olunur ki, bu tip davranışlar yalnız mesajlaşma ilə məhdudlaşmır. Eyni zamanda, kiminsə zənglərinə bilərəkdən cavab verməyən və ya gec cavab verən şəxslərdə də eqolu olma ehtimalı yüksəkdir. Alimlər bu davranışı həmin insanların özünü bəyənmiş və özünü üstün görən biri kimi təqdim etmək istəməsi ilə əlaqələndirirlər.
Tədqiqatçılar bildirir ki, bu cür insanlar qarşı tərəfdə “mən sənin qədər məşğul deyiləm” və ya “mənim vaxtım daha dəyərlidir” mesajı yaratmaq niyyətində ola bilər. Bu isə bir növ passiv-aqressiv davranış forması kimi qiymətləndirilir və sosial münasibətlərə mənfi təsir göstərə bilər.

GÖRMƏNİ ZƏDƏLƏYİR
American Academy of Ophthalmology bildirir ki, eynəklərin qoruması 99–100% UVA/UVB səviyyəsində olmalıdır. “Tünd şüşə daha yaxşı qoruyur” düşüncəsi yalnışdır — tünd və UV-süz lens pupillanın genişlənməsinə səbəb olur və bu da zərərli radiasiyanın daha çox retina çatmasına şərait yaradır
“PubMed” nəşrində 1986 cı ildə dərc olunmuş araşdırmada 32 cüt “ucuz” eynəyin UVB ötürücülüyü ölçülüb. Lenslərdə UVB keçmə cəmi 2% olsa da, eynəklər məsafədə olduqda, yanlardan və yuxarıdan, 44.8%-dək UV radiasiya gözə keçir — bu da əsl qorumanın lens keyfiyyətindən, ölçüsündən və taxılma bucağından asılı olduğunu göstərir .
AllAboutVision (2019) qeyd edir ki, ucuz lenslər tez cızılır, göz gərginliyinə, baş ağrısına və uzun perspektivdə görmə problemlərinə yol açır
Imperial Bioscience Review araşdırmasında sübut edib ki, tünd rəngli, amma UV-sız lens həyat üçün daha təhlükəlidir — pupillanın genişlənməsi nəticəsində zəhərli radiasiyanın təsiri artır və uzun müddətli katarakt, makulyar degenerasiya, melanoma kimi patologiyalara səbəb olur.

QƏRAR BU AYDAN ETİBARƏN QÜVVƏDƏDİR
İsveçrənin Fribourg (Freiburg) şəhər bələdiyyəsi qadın əməkdaşları üçün yeni və mühüm bir qərar qəbul edib. Belə ki, bu aydan etibarən güclü menstruasiya (regl) ağrıları yaşayan qadınlar ayda 3 günədək tam maaşlı və həkim arayışı tələb olunmadan ödənişli məzuniyyət götürə biləcək.
Bu qərar şəhər bələdiyyəsində çalışan qadınların sağlamlıq və rifahını ön planda tutmağı hədəfləyir. Menstruasiya zamanı qadınların yaşadığı fiziki narahatlıqlara qarşı daha həssas yanaşmaq və iş yerində bərabərliyi təşviq etmək də əsas məqsədlərdəndir. Bu cür sosial yönümlü addım həm də digər şəhər və təşkilatlar üçün nümunə ola bilər.
Qeyd edək ki, Fribourg Bələdiyyəsi bu təşəbbüsü ilə İsveçrədə menstruasiya icazəsi təqdim edən nadir dövlət qurumlarından biri olub.

ARAŞDIRMA
Müxtəlif elmi araşdırmalar göstərir ki, həyatlarının ilk aylarında belə körpələr bəzi üz cizgilərinə üstünlük verirlər. Onlar simmetrik, ifadəli və emosional baxımdan “canlı” üzlərə daha çox diqqət yetirirlər. Bu, uşaqların “gözəllik” anlayışını formalaşdırmamışdan əvvəl baş verir.
Samuels, Butterworth tərəfindən aparılan araşdırma göstərib ki, cəmi 4 aylıq körpələr böyüklər tərəfindən cazibədar hesab edilən üzlərə daha uzun müddət baxırlar. Bu üstünlük, üzlərin simmetrik olmasından daha çox, onların ifadəliliyi və xoşagəlimli görünüşü ilə bağlıdır.
Rhodes və əməkdaşlarının araşdırması da maraqlı nəticələr ortaya qoydu. 5-8 aylıq körpələrə müxtəlif üz şəkilləri təqdim olunduqda, onlar simmetrik və ya “orta” görünüşlü üzlərə deyil, daha ifadəli, qeyri-adi cizgiləri olan üzlərə üstünlük verirdilər. Alimlər bu davranışı “yenilik” və diqqətəlayiq detalların körpələrin marağını çəkməsi ilə izah ediblər.
Bütün bu tədqiqatlar onu göstərir ki, insanların üzlərə qarşı ilkin və instinktiv reaksiyası çox erkən yaşda formalaşır. Körpələr hələ “gözəllik” anlayışını bilmədən belə, daha “canlı” və emosional üzlərə yönəlirlər. Bu isə insan beynində gözəllik və sosial əlaqə mexanizmlərinin dərin və qədim köklərə malik olduğunu göstərir.

KÖRPƏ DEKABRDA DOĞULACAQ
Cütlük uşaq sahibi olmaq ümidi ilə dünyanın müxtəlif yerlərindəki süni mayalanma mərkəzlərinə baş çəkərək, bir neçə dəfə in vitro mayalanmadan (IVF) keçib, lakin nəticə almayıb.
Bu cəhdlərin uğursuzluğunun səbəbi isə kişinin azospermiya, yəni kişi sonsuzluğuna səbəb ola biləcək nadir diaqnoz olub.
Xəstəlikdə sperma sayı o qədər az olur ki, hətta saatlarla mikroskop altında diqqətlə araşdırıldıqdan sonra belə, tapılmır.
Beləliklə, məxfiliklərini qorumaq üçün anonim qalmaq istəyən cütlük yeni bir yanaşma sınamaq üçün Kolumbiya Universitetinin Reproduktiv Tibb Mərkəzinə müraciət edib.
Süni intellektlə icra edilən STAR metodu ilə kişilərdə gizli toxum müəyyən edilir. Analiz nümunələrini universitetə təqdim etdikdən sonra süni intellekt üç gizli toxum aşkar edib.
Beləliklə, STAR metodundan istifadə edərək əldə edilən ilk uğurlu nəticə olub. Körpə dekabrda doğulacaq. Valideynlərinin sevincinin həddi-hüdudu yoxdur, deyə metod yaradıcıları bildirib.

ALİMLƏR İZAH EDİR
Sidikdən tibbi implantlar üçün material hazırlanıb. Nəticələr “Nature Communications” jurnalında dərc olunub.
ABŞ-da alimlər insan sidiyini xüsusi mayaların köməyi ilə hidroksiapatit adlı minerala çevirib. Bu mineral sümük və dişlərin tərkibində olan maddədir və tibbi implantlar, arxeoloji bərpa işləri, plastik əvəzediciləri və tikinti materialları kimi sahələrdə istifadə olunur.
Tədqiqat həm ətraf mühitin çirklənməsinin azaldılmasına, həm də faydalı materialın əldə olunmasına xidmət edir. Alimlər bu üsulun həm ekoloji, həm də iqtisadi baxımdan faydalı olduğunu bildirirlər.

TİBBDƏ İLK DƏFƏ

Yeni Zelandiya alimləri onurğa beyni zədələnmiş siçovulların motor funksiyasını bərpa etmək üçün minimal invaziv texnologiya hazırlayıblar.
Oklend Universitetinin alimləri tərəfindən aparılan bir araşdırma birbaşa zədə sahəsinə daxil edilən və idarə olunan elektrik impulslarını ötürən ultra nazik implantın effektivliyini nümayiş etdiriblər.
İmplant 2 Hz aşağı tezlikli elektrik stimullaşdırılması sayəsində sinir liflərinin regenerasiyasını və yeni əlaqələrin əmələ gəlməsini stimullaşdırır. Təcrübədə orta dərəcəli zədələri olan iki qrup siçovul iştirak edib,
Test qrupundan olan heyvanlar ard-arda 1 ay ərzində həftədə 5 gün elektrik stimulyasiyası alıb. Heyvanlar 4 həftədən sonra təbii yolla sağalıb.
Əvvəlki tədqiqatlardan fərqli olaraq, yeni texnologiya minimal invazivdir və eyni zamanda hərəkət və hissi bərpa etməkdə effektivdir. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, siçovulların təbii bərpa qabiliyyəti insanlardan daha yüksəkdir, ona görə də metodun tibbdə tətbiqi üçün daha çox iş tələb olunacaq.

YENİ ARAŞDIRMA SÜBUT ETDİ
ABŞ-ın Nyu-York şəhərindəki Cold Spring Harbor Laboratoriyasının alimləri xroniki stresin xərçəngin yayılmasını sürətləndirdiyini müəyyən edib. Tədqiqat “Cancer Cell” jurnalında dərc olunub.
Araşdırma nəticələrinə görə, stres altında olan orqanizmdə "neytrofillər" adlı ağ qan hüceyrələri yapışqan torabənzər strukturlar yaradır və bu, xərçəng hüceyrələrinin toxumalara daha asan yayılmasına şərait yaradır.
Alimlər tədqiqatı süd vəzi xərçəngi olan siçanlar üzərində aparıblar. Stresə məruz qalan siçanlarda metastaz riski 2-4 dəfə artıb. Həmçinin stres hormonunun – kortikosteronun – immun hüceyrələrin sayını azaltdığı, xərçəngin ağciyərlərə yayılmasını asanlaşdırdığı müşahidə olunub.
Alimlər stressin idarə olunmasının xərçəngin yayılmasına qarşı mübarizədə vacib rol oynaya biləcəyini vurğulayırlar.

MÜTƏXƏSSİS AÇIQLAYIR
Yuxu qadın və kişi orqanizminə fərqli təsir edir. Rusiyalı yuxu və endokrinologiya üzrə mütəxəssis Darya Lebedevanın sözlərinə görə, qadınların tam dincəlməsi üçün kişilərlə müqayisədə 20-30 dəqiqə daha artıq yuxuya ehtiyacı var.
Mütəxəssis bildirib ki, qadın beyninin daha mürəkkəb fəaliyyəti və hormonal dəyişikliklər səbəbilə onların yuxudan bərpa prosesi daha uzun çəkir. Keyfiyyətli yuxu qadınlarda dəri sağlamlığı və hormonal balans üçün mühüm rol oynayır. Yuxu pozuntuları isə erkən qocalma, hormonal disbalans və dəri problemləri ilə nəticələnə bilər.
Kişilərdə isə yuxusuzluq diqqət azalması və reaksiya sürətinin zəifləməsi ilə müşahidə olunur. Xoruldama və yuxuda tənəffüs dayanması (apnoe) kişilərdə daha çox rast gəlinir ki, bu da ürək-damar xəstəlikləri və şəkərli diabet riskini artırır.
Darya Lebedeva cütlüklərə tövsiyə edir ki, əgər yuxu rejimlərində fərqlilik və ya narahatlıq varsa, ayrı yatmaqdan çəkinməsinlər. Onun sözlərinə görə, bu həm sağlamlıq, həm də yuxunun keyfiyyəti baxımından vacib addımdır.

DÜNYAŞÖHRƏTLİ ALİM İZAH EDİR
“Hər milyon ildə Y xromosomu təxminən 3 gen itirir və bu proses davam edərsə, 25 milyon ildən sonra kişilər yoxa çıxacaq”. Bu haqda məşhur alim və yazıçı Aleksandr Sitnikov, kişilərin genetik quruluşu və onların təbiətdəki yeri ilə bağlı maraqlı düşüncələrini bölüşərkən səsləndirib.
Sitnikov bildirib ki, bu, təbiətin kişiləri müvəqqəti vəzifə üçün yaratdığını göstərir. “Kişilər təbiətdə 3 əsas funksiyanı yerinə yetirir: övladların qorunması və baxımı, təhlükəsizlik təminatı və qadınların genetik seçimində rolu. Bu, həyatın davamlılığı və növlərin təkmilləşməsi üçün vacibdir.”
Sitnikov həmçinin kişi və qadın münasibətlərinə toxunaraq, qadınların həyat enerjisinin daşıyıcıları olduğunu, lakin bu enerjini düzgün istifadə etmək üçün kişilərə ehtiyac duyduqlarını vurğulayır. O deyir ki, qadın bu enerjini kişiyə ötürür və kişi isə bunu qayğı, təhlükəsizlik və sevgi vasitəsilə geri verir.
Sitnikovun bu fikirləri insan təbiətinin anlaşılması və ailə münasibətlərində qarşılıqlı hörmət və anlaşmanın önəmini göstərir.

ALİMLƏR MÜƏYYƏN EDİB
Amerikalı alimlər beynin stresi yuxusuzluğa necə çevirdiyini müəyyən edib.
ABŞ-ın Pensilvaniya Universitetinin nevroloqları stressli günlərdən sonra niyə pis yatdığımızın səbəbini araşdırıb. Alimlərin apardığı tədqiqat nəticəsində məlum olub ki, bu prosesdə əsas rol hipotalamusun paraventrikulyar nüvəsindəki neyronlara məxsusdur.
Məhz bu beyin strukturu həm yuxunun, həm də stress səviyyəsinin tənzimlənməsində iştirak edir. Siçanlar üzərində aparılan təcrübələr göstərib ki, bu neyronlara təsir etməklə həm yuxu və yaddaş pozula bilər, həm də onların aktivliyini azaltmaqla qismən bərpa etmək mümkündür.
Tədqiqatçılar hesab edir ki, gələcəkdə bu beyin sahələrini hədəf alan müalicə üsulları streslə əlaqəli yuxusuzluğun qarşısını almaqda əsas rol oynaya bilər.

XƏBƏRDARLIQ
Böyük Britaniyada aparılan araşdırma göstərib ki, sağlamlıq baxımından pis işdə işləmək işsiz qalmaqdan daha təhlükəlidir. Tədqiqat Beynəlxalq Epidemiologiya Jurnalında (International Journal of Epidemiology) dərc olunub.
Araşdırmada 2009–2010-cu illərdə iqtisadi böhran səbəbilə işlərini itirən 35–75 yaş arası 1000 nəfər iştirak edib. İllər ərzində bu insanlar mütəmadi olaraq tibbi müayinələrdən, qan analizlərindən və digər sağlamlıq yoxlamalarından keçib. Nəticədə məlum olub ki, pis iş şəraitində çalışanlar arasında xroniki stress əlamətləri daha çox müşahidə olunur.
Alimlər bildirir ki, yalnız məşğulluq səviyyəsini artırmaq deyil, həm də iş keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq vacibdir. Əks halda, “işləmək” bəzən sağlamlığa daha çox zərər verə bilər.

ARAŞDIRMA

Tədqiqatçılar ikinci doğulan uşaqda davranış problemlərinin böyük qardaşlarına nisbətən daha çox olduğunu sübut edib.
Florida Universiteti və ABŞ-ın Şimal-Qərb Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan bir araşdırma üçün Florida və Danimarkada minlərlə ailədə sorğu aparıb. Məlum olub ki, ikinci övladlar erkən uşaqlıqda valideynlərinə qarşı daha üsyankar olur, məktəbdə qaydalara, küçədə qanuna zidd davranışlar səgiləyir.
Məqalədə bu hala səbəb kimi ikinci uşaqların böyük bacı-qardaşlarına nisbətən daha az ana qayğısı və diqqəti gördüyü məlum olub. Araşdırma göstərir ki, ikinci uşağın problemlərinin səbəblərindən bir də onların rol modelləri ilə bağlıdır. Yəni əgər ilk uşağın insan nümunəsi valideynləridirsə, kiçik oğulda bu model - hələ tam formalaşmamış böyük bacı ya da qardaşdır.
Bu tendensiyanın aradan qaldırılması üçün mütəxəssislər, xüsusilə ikinci övladala daha çox vaxt keçirməyi, olara xoş sözlər deməyi məsləhər görür.

“KABUS UŞAQLAR”IN ÖZ ÜNSİYYƏT DİLİ VAR
İtaliyanın Turin şəhəri yaxınlığındakı Lauriano qəsəbəsində hüquq-mühafizə orqanları yarımuçuq vəziyyətdə olan bir fermada 9 yaşlı oğlan və onun 7 yaşlı bacısını aşkarlayıb. Onlar illərdir cəmiyyətdən təcrid olunmuş vəziyyətdə yaşayıblar.
Hadisə bölgəni su basması təhlükəsi səbəbilə həyata keçirilən təxliyə zamanı baş verib. Aşkarlanan uşaqların heç vaxt həkimə, məktəbə getmədiyi və heç bir sosial mühitdə iştirak etmədiyi ortaya çıxıb.
İtaliya mediasında insanlardan uzaqda böyüyən balacalara "kabus uşaqlar" adı verilib.
Uşaqların atası - 54 yaşlı hollandiyalı heykəltəraş - onları cəmiyyətdən təcrid etməsinin səbəbini infeksiya qorxusu, o cümlədən koronavirusdan qorumaq məqsədilə etdiyini deyib. Uşaqların anası onlarla yaşamır və onların taleyi ilə maraqlanmır.
Hazırda qardaş və bacı İtaliya sosial xidmətləri tərəfindən mühafizəyə götürülüb. Onlar üçün himayədar ailə axtarılır.

ROBOT NƏZARƏTÇİLƏR VƏ SÜNİ İNTELLEKT
Böyük Britaniya hökuməti məhkumlara azadl;qda olandan sonra da texnologiya vasitəsilə nəzarət etməyi planlaşdırır. Ədliyyə naziri Şabana Mahmudun iştirakı ilə keçirilən görüşdə “Google”, “Amazon”, “Microsoft” və digər texnologiya şirkətləri bu istiqamətdə təkliflərlə çıxış edib.
Təkliflərə dəri altına yerləşdirilən izləmə cihazları, süni intellektlə davranışa nəzarət, robot və pilotsuz maşınlarla məhkumların idarə olunması daxildir. Hökumət bu sistemlə həm həbsxanalardakı yer çatışmazlığını həll etməyi, həm də təkrar cinayətlərin qarşısını almağı planlaşdırır.
Ancaq hüquq müdafiəçiləri bu ideyaları "qorxulu və antitutopik" adlandırıb. "İnsanlara dərialtı çip yerləşdirilməsi və onların gələcək davranışlarını texnologiya ilə proqnozlaşdırmaq ağlasığmazdır", - deyə digər rəsmilər bu məsələyə etiraz edib.

İNQİLABİ TEXNOLOGİYA 

Burun xəstəliklərinin müalicəsi üçün mikrorobotlar yaradılıb. Araşdırmanın nəticələri nüfuzlu Science Robotics jurnalında dərc olunub.

Çin Universiteti tədqiqatçıları burun ciblərində xroniki infeksiyalara səbəb olan bakterial biofilm qatlarını dağıtmaq üçün yeni nəsil mikrorobotlar hazırlayıb. Bu texnologiya bismut oksid və mis hissəcikləri əsasında yaradılıb. Toz zərrəciyi qədər kiçik olan bu hissəciklər infeksiyaya yoluxmuş dovşanların burun ciblərinə yerləşdirilib. Optik lifli kabel vasitəsilə işıqla aktivləşdirilən bu hissəciklər istilik yayaraq seliyi durulaşdırır, biofilm qatına nüfuz edir və bakteriyaları məhv edən aktiv oksigen formaları ifraz edir.

Sınaqlar nəticəsində biofilmdəki mikrobların 90%-dən 1%-ə qədər azaldığı müşahidə olunub. Sağlam toxumalara zərər verilmədiyi müəyyən edilib. Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu üsul gələcəkdə ağciyərlərdə və sidik-cinsiyyət sistemindəki dərin infeksiyaların müalicəsində də istifadə oluna bilər.

2030-CU İLƏ QƏDƏR QOCALMANIN QARŞISI ALINACAQ
ABŞ-ın aparıcı alim və futuristləri bildirirlər ki, 2030-cu ilə qədər texnologiyaların sürətli inkişafı sayəsində insanların qocalma prosesini dayandırmaq və ömrünü əhəmiyyətli dərəcədə uzatmaq mümkün olacaq.
Bu inqilabi dəyişikliyin mərkəzində süni intellekt, gen mühəndisliyi və nanoteknologiyanın güclü vəhdəti dayanır. Alimlər gələcəkdə Sİ ilə idarə olunan mikroskopik nanorobotların insan orqanizmində hərəkət edərək hüceyrələri bərpa edəcəyini, xəstəlikləri erkən mərhələdə müəyyən edib aradan qaldıracağını və maddələr mübadiləsini dəqiqliklə tənzimləyəcəyini proqnozlaşdırırlar.
Hazırda bu texnologiyalar artıq inkişaf etdirilməkdədir və mütəxəssislər qeyd edirlər ki, irəliləyiş gözləniləndən daha sürətlə gedir. Bu isə o deməkdir ki, bəşəriyyətin "əbədi həyat" arzusu reallığa çevrilə bilər.

YENI ARAŞDIRMA
Zülal tozları bağırsaq xərçəngi riskini artıra bilər.
Son 30 ildə gənclər arasında yoğun bağırsaq (kolorektal) xərçəngi hallarında 80%-lik artım müşahidə olunub. Mütəxəssislər bu narahatedici tendensiyanı qidalanma vərdişləri ilə, xüsusən də protein tozları və digər emal olunmuş əlavələrin geniş istifadəsi ilə əlaqələndirir.
Araşdırmalara görə, bu məhsulların tərkibindəki emulqatorlar və aromatizatorlar mədə-bağırsaq sisteminə mənfi təsir göstərir. Həkimlər bildirirlər ki, onlar bağırsaq divarını zəiflədir, faydalı bakteriyaların sayını azaldır və toksinlərin səviyyəsini artırır. Nəticədə, iltihab və xərçəng kimi ciddi sağlamlıq problemləri yaranır.
Mütəxəssislər zülal mənbəyi kimi daha çox təbii qidaların – yumurta, balıq, ət və paxlalıların istifadəsini tövsiyə edir. Eyni zamanda, idmanla məşğul olanların protein tozlarını seçərkən tərkibinə diqqət yetirmələri vacibdir. Təbii və əlavə maddələrsiz məhsullara üstünlük verilməsi xərçəng riskini azaltmağa kömək edə bilər.

TELEFONLA AYAQYOLUNDA OTURMAQDAN İFLİC OLDU
MÜASİR VƏRDİŞLƏRİN TƏHLÜKƏSİ
Çində qeyri-adi hadisə baş verib. Kişi ayaqyolunda telefonla 30 dəqiqə vaxt keçirdikdən sonra iflic olub. Həkimlərin verdiyi məlumata görə, uzun müddət belin əyilmiş vəziyyətdə qalması onurğa beyni qan dövranının zəifləməsinə və həyati vacib olan sinirlərə təzyiq göstərilməsinə səbəb olub. Bu halda ehtimal olunur ki, oturaq vəziyyətdə uzun müddət qalmaq onurğada işemiyaya, yəni qan çatışmazlığına səbəb olub. Bu da çox zaman “at quyruğu sindromu” kimi tanınan ciddi nevroloji pozuntunun yaranmasına səbəb olur. Bu sindrom müalicə olunmadıqda daimi iflic və sidik-ifraz problemlərinə yol aça bilər.
Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir ki, bu kimi müasir texnoloji vərdişlər, xüsusilə də mobil telefonlardan istifadə zamanı uzun müddət tualetdə oturmaq – insan sağlamlığı üçün təhlükə yarada bilər. Tövsiyələrə görə, ayaqyolunda ekran qarşısında keçirdiyiniz vaxtı məhdudlaşdırmaq, düzgün oturuş qaydalarına riayət etmək və sağlam duruşu qorumaq həm onurğa sağlamlığınızı, həm də ümumi nevroloji vəziyyətinizi qoruyacaq.

SEVİMLİ FƏALİYYƏTİ ARZULAMAQ HƏZZ VERİRMİŞ
Çikaqo Universitetindən olan amerikalı psixoloqlar insanların niyə ən çox arzuladıqları işi ertələdiyini araşdırıblar. “PNAS Nexus” elmi jurnalında dərc olunan məqalədə sorğuların nəticələri yayınlanıb. Respondentlər xoşlarına gələn fəaliyyəti bilərəkdən uzatdıqlarını və zaman intervalı nə qədər çox olsa, bir o qədər böyük həzz aldıqlarını bildirib.
"İnsanlar şüuraltı olaraq xoşlarına gələni etmək üçün o xüsusi, "mükəmməl anı" gözləyirlər. Bu, bəzən qorxu və ya tənbəllikdən deyil, əksinə, arzu edilən fəaliuyyətin həzzini daha qabarıq yaşamaq üçün edilir, deyə tədqiqat müəllifləri izah ediblər.
Alimlər qeyd ediblər ki, amma məsələ burasındadır ki, bəzən həmin gözlənilən “doğru an” heç vaxt gəlmir. Nəticə etivbari iləinsanlar həyatlarını arzuladıqlarını gözləməyin həzzi ilə keçirir. “Kim deyə bilər ki, gözləmək, arzu elədiyini yaşamaqdan daha az sevindirir?”, deyə ritorik sual yaranır. Bəs sizin etmək istədiyiniz, amma ertələdiyiniz işlər, arzular varmı?

!

🌟 Dr. Lamiyə Nəbibəyli kimdir?
Dr. Lamiyə Nəbibəyli Azərbaycanda tanınmış və təcrübəli endokrinoloq-həkimlərdən biridir. O, tiroid vəzinin xəstəlikləri, piylənmə, hormon disbalansı, Şəkərli diabet, kuşinq sindromu kimi endokrin problemlərin diaqnostika və müalicəsi ilə məşğul olur.
Hazırda o, Bioloji Təbabət Klinikasında (Bakı və Masallı filiallarında) pasiyent qəbul edir. Klassik endokrinoloji bilikləri ilə yanaşı, inteqrativ tibbi yanaşmaları ilə də tanınır.

🎓 Təhsil və Təcrübə
• 1997-2003 - Azərbaycan Tibb Universiteti
• 2003-2004 – 4 saylı ŞKX, endokrinologiya şöbəsi
• 2012: Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutu, Endokrinologiya üzrə təkmilləşmə
• 2019-cu ildə iyul-avqust aylarında Ankara Universiteti İbn-Sina xəstəxanasının Endokrin və Metabolizm xəstəlikləri kafedrasında staj
• Endokrinologiyanın sahələrinə aid yerli və xarici konfrans və simpoziumların iştirakçısı
• EASD (Avropa Diabet Araşdırmaları Cəmiyyəti)
• Biopunktura, Akupunktura və Homeosiniatriya üzrə beynəlxalq təlimlər
• 14 ildən artıq klinik təcrübə


🔍 İxtisaslaşdığı sahələr
• ✅ Şəkərli Diabet
• ✅ Qalxanabənzər vəzin xəstəlikləri – hipotiroid, düyünlü zob, zəhərli zob
• ✅ Piylənmə və metabolik sindrom – fərdi qidalanma və hormon balansı ilə yanaşma
• ✅ Osteoporoz – sümük əriməsi
• ✅ Klimaks
• ✅ Endokrin sonsuzluq
• ✅ Qalxanabənzər ətraf vəzinin xəstəlikləri
• ✅ Hiperprolaktinemiya
• ✅ Yumurtalıqlarin polikistozu sindromu
• ✅ Hipofiz vəzin xəstəlikləri
• ✅ Hirsutizm (tüklənmə, akne) və menstruasiya pozğunluqları
• ✅ Böyrəküstü vəzi xəstəlikləri və s.

🌿 Niyə Dr. Lamiyə Nəbibəyli?
✅ Bütün müayinələr elmi əsaslı və dərinləşdirilmiş analizlə aparılır
✅ Hər pasiyent üçün fərdi müalicə planı tərtib olunur
✅ Həm ənənəvi tibbi, həm də bioloji/integrativ üsullardan istifadə edir
✅ Pasiyentlə ünsiyyət və izah bacarığı yüksəkdir
✅ Bütün analizlər klinika daxilində və müasir cihazlarla həyata keçirilir

📍 Harada qəbul edir?
Bioloji Təbabət Klinikası – Bakı filialı
📍 Ünvan: Memar Əcəmi metrosu yaxınlığı, Bakı
📅 Qəbul günləri: Həftənin 1, 3, 5, 6-cı günləri
Bioloji Təbabət Klinikası – Masallı filialı
📅 Qəbul: Həftənin 2-ci günü
📞 Əlaqə: +994 (50) 351 11 54
🌐 Vebsayt: www.btk.az

⭐ Pasiyent Rəyləri
“Tiroid problemi üçün illərlə müalicə almışdım, Lamiyə xanımın düzgün yanaşması ilə özümü tam yaxşı hiss edirəm.”
— Aygün M.
“Ən vacibi – sizi dinləyən, izah edən və təkcə dərman yazmayan bir həkimdir.”
— Emin R.

🔎 Axtarırsınızsa:
• Bakıda yaxşı endokrinoloq
• Tiroid üçün mütəxəssis həkim
• Hormonal müalicə Bakıda
• Piylənmə müalicəsi və hormon tənzimləməsi
👉 O zaman Dr. Lamiyə Nəbibəyli sizin üçün doğru seçimdir.

NƏZARƏT VACİBDİR
Doğuş sonrası depressiya yaşayan bəzi analarda stress, ümidsizlik və duyğusal gərginlik yüksək səviyyəyə çatdıqda, onlar uşaqlarına qarşı aqressiv və ya təhlükəli davranışlar göstərə bilər. Alimlər bununla bağlı xəbərdarlıq edib. Ananın özünə və ya övladlarına zərər verməməsi üçün doğuş sonrası depressiyada qadını tək qoymaq təhlükəlidir, deyə mütəxəssislər bildirir.
Psixoloq və pediatrlar ailə üzvlərini onların vəziyyətinə həssas yanaşmağı, ana özünə və uşaqlara zərər verilməsin deyə emosional vəziyyətinin izlənməli, dəstəyin artırılmalı olduğunu vurğulayır.
Doğuş sonrası depressiyanın uşaqlara zərər verə biləcəyi hallara ən dəhşətli nümunə kimi ABŞ-ın Corciya ştatında baş verən hadisə göstərilir. 24 yaşlı Lamora Williams 2017-ci ildə 2 azyaşlı uşağını sobaya qoyaraq diri-diri yandırıb. Buna görə o, ömürlük həbs cəzasına məhkum olunub.

QİYMƏTİ TƏXMİNƏN 300 MANATDIR
Yuxu mərhələlərini izləmək üçün biləklik təqdim olunub.
Dünyaca məşhur texnologiya şirkəti Garmin innovativ məhsulunu təqdim edib — “Index Sleep Monitor” adlı yuxu izləmə biləkliyi. Bu cihaz biləyə deyil, qolun aşağı hissəsinə taxılır və rahatlığı ilə seçilir.
Biləklik yumşaq və nəfəs alan materiallardan hazırlanıb, bu da onun gecə boyu narahatlıq yaratmadan istifadəsini təmin edir. Index Sleep Monitor istifadəçinin yuxu müddəti və mərhələləri, ürək döyüntüsü, qan oksigen səviyyəsi, nəfəs alma və dəri temperaturu kimi mühüm məlumatlarını toplayır. Cihazın çəkisi cəmi 30 qramdan azdır və bir dəfə şarjla 7 günə qədər işləyə bilir. Biləklik Garmin mobil tətbiqi ilə sinxronlaşdırılır və orada fərdi yuxu reytinqi, stress səviyyəsi və digər göstəricilər əks olunur.
Bundan əlavə, cihazda titrəyişli zəngli saat və “təxirə sal” funksiyası mövcuddur. Qiyməti 170 ABŞ dolları, yəni təxminən 300 manatdır.

MÜTƏXƏSSİSLƏR XƏBƏRDARLIQ EDİR  

Yay fəslində qarpıza tələbat artdığı dövrdə, mütəxəssislər istehlakçılara vacib xəbərdarlıq edib. Qarpızı çirkli, qapalı su hövzələrində soyutmaq ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. Bu cür hərəkət, meyvənin qabığında patogen mikroorqanizmlərin və çirklərin yığılmasına və hətta meyvənin daxilinə keçməsinə yol aça bilər.

Çirkli suda çoxsaylı bakteriyalar, viruslar və digər zərərli mikroorqanizmlər mövcuddur. Qarpız bu suya atıldıqda, onların hamısı meyvənin səthinə yapışır. Əgər qabığında kiçik çatlar və ya zədələr varsa, mikroorqanizmlərin içəri keçməsi daha da asanlaşır. Bu cür çirklənmə nəticəsində meyvəni yeyən şəxslərdə qida zəhərlənməsi, bağırsaq infeksiyaları və digər xəstəliklər meydana gəlir. Xüsusilə uşaqlar bu cür infeksiyalara qarşı daha həssasdır və onların orqanizmləri belə mikroorqanizmlərə qarşı zəif müdafiə olunur, deyə xəbərdarlıqda bildirilir.

ARAŞDIRMA 

Paris Universitetinin tədqiqatçıları maraqlı araşdırma aparıb. İnsanın saçının kimyəvi tərkibi onun zehni qabiliyyəti ilə sıx bağlıdır. Alimlər 2 mindən çox müxtəlif intellekt səviyyəsinə və sosial statusa malik şəxsin saç nümunələrini araşdırıb. Nəticələrə görə, yüksək intellektə malik insanların saçlarında sink və mis elementləri daha çox olur. Mütəxəssislərin fikrincə bu fərqin əsas səbəblərindən biri qidalanmadır.

İsveçrəli psixoloq Qreta Bauman isə saçın yalnız fiziki sağlamlıqla deyil, emosional vəziyyətlə də əlaqəli olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə saçı başın arxasında topuz şəklində yığmaq diqqəti toplamağa və qərarlılığa kömək edir. Hörük sakitlik və rahatlıq hissi yaradır. Yumşaq daraqla saçları daramaq gərginliyi azaldır, qan dövranını artıraraq beyinin qidalanmasını yaxşılaşdırır. Psixoloqlar həmçinin məsləhət görürlər ki, xəstəlikdən, stressdən və ya depressiyadan sonra saçları kəsmək faydalıdır. Çünki saçlar, insanın keçirdiyi emosional və fiziki vəziyyətlərin "yaddaşını" daşıyır. Saç uclarını kəsməklə həmin mənfi enerjidən qurtulmaq mümkündür.

Bu araşdırmalar göstərir ki, saç yalnız estetik baxımdan deyil, həm də sağlamlıq və psixoloji vəziyyət baxımından vacib siqnallar daşıyır.

FUTBOL BİRİNCİ YERDƏ DEYİL  

Kişilərin gündəlik həyatda xoşbəxt və məmnun olmasına təsir edən əsas faktorlar açıqlanıb. London School of Economics tərəfindən aparılan " Xoşbəxtlik axtarışı: Kişiləri xoşbəxt edən amillər" adlı araşdırma kişilərin emosional rifahına ən çox təsir edən nəsnələri müəyyən edib. 10 ölkədə 10 min kişi arasında keçirilən bu tədqiqat bir sıra maraqlı nəticələr ortaya çıxarıb.

Araşdırmaya görə, kişiləri ən çox sevindirən birinci amil ailə və uşaqlarla vaxt keçirməkdir. Respondentlərin əksəriyyəti qeyd edib ki, ailə ilə qurulan emosional yaxınlıq və övladlarla münasibət onlara daxili rahatlıq verir.

İkinci önəmli faktor uğurlu karyera və özünü faydalı hiss etmək olub. İş həyatında uğur qazanan və ictimai faydalı olduğunu hiss edən kişilər daha az stress yaşayır və daha məmnun həyat tərzi sürür.

Üçüncü yerə isə səmimi dostluqlar çıxıb. Araşdırma göstərib ki, kişilər üçün güvəndikləri dostlarla vaxt keçirmək psixoloji tarazlığı qorumaqda əhəmiyyətli faktordur. 

Dördüncü amil hobbilər və şəxsi maraqlardır. İdman, musiqi, səyahət, balıq tutmaq, futbol oynamaq və ya fərdi fəaliyyətlər kişilərə gündəlik həyatda rahatlama imkanı yaradır.

Beşinci və sonuncu əsas səbəb isə hörmət və qəbul olunmaq hissidir. Cəmiyyətdə və ailədə dəyərli sayılmaq kişilərin özünəinamına birbaşa təsir göstərir.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu faktorların balanslı şəkildə mövcudluğu kişilərin emosional və sosial rifahını əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirir və sağlamlıqlarına müsbət təsir edir.

GÜCLÜ SOSİAL ƏLAQƏLƏR ƏHƏMİYYƏTLİDİR

Elmi araşdırmalar göstərir ki, dünyanın ən sağlam və uzunömürlü kişiləri İtaliyanın Sardiniya adasında yaşayır. Bu nəticəyə “Sardiniya adasında uzunömürlülük ilə xarakterizə olunan coğrafi ərazinin müəyyən edilməsi” adlı elmi tədqiqat gəlib. Araşdırma “Experimental Gerontology” jurnalında dərc olunub və bölgədə 1880 ildən sonra doğulan kişilər arasında aparılıb.

Tədqiqatda “Extremal Uzunömürlülük İndeksi” (ELI) istifadə olunaraq, Sardiniyanın Nuoro bölgəsində yüz yaşlı kişi sayı hesablanıb. Məlum olub ki, bu dağ kəndlərində kişilər arasında centenarian (100 yaş və üzəri) faizi dünyanın digər bölgələri ilə müqayisədə daha yüksəkdir.

Mütəxəssislər uzun və sağlam ömrü genetika, fiziki aktiv həyat tərzi, təbii qidalanma və güclü sosial əlaqələrlə izah edirlər. Sardiniyalı kişilərdə ürək-damar, xərçəng və demans kimi xəstəliklərin daha az rast gəlinməsi də bu bölgəni fərqləndirir.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) və “Global Burden of Disease” araşdırmasının nəticələrinə görə, dünyanın ən qısa ömürlü kişiləri Afrika ölkəsi olan Çaddda yaşayır. Son statistikaya əsasən, burada kişilərin orta ömür uzunluğu cəmi 53 il təşkil edir. Bu göstərici dünya üzrə ən aşağı göstəricilərdən biridir.

MÜTƏXƏSSİSLƏR XƏBƏRDARLIQ EDİR

Kişilər arasında rast gəlinən xəstəliklər müxtəlif amillərlə bağlı olaraq fərqli şəkillərdə özünü göstərir. Yaş, genetik meyllilik, həyat tərzi və ətraf mühit bu xəstəliklərin yayılmasında mühüm rol oynayır. Həkimlərin və mütəxəssislərin fikrincə, kişilər arasında ən çox yayılan ürək-damar xəstəlikləridir. Bu xəstəliklərə infarkt, insult və yüksək təzyiq kimi hallar daxildir. Siqaret, stress, düzgün olmayan qidalanma və hərəkətsiz həyat tərzi kişilərdə ürək problemlərinin əsas səbəblərindəndir.

İkinci sırada xərçəng növləri yer alır. Kişilər arasında xüsusilə prostat, ağciyər və bağırsaq xərçəngi geniş yayılıb. Siqaret çəkmə və alkoqoldan istifadə kimi vərdişlər bu xəstəliklərin riskini artırır.

Üçüncü yerdə tip 2 şəkərli diabet gəlir. Həddindən artıq çəki, az hərəkət və qeyri-sağlam qidalanma bu xəstəliyin yayılmasına səbəb olur. Şəkərli diabet vaxtında aşkarlanmadıqda böyrək, ürək və sinir sistemi kimi orqanlara zərər verə bilər.

Dördüncü sırada qaraciyər xəstəlikləri dayanır. Qaraciyərin serrozu, hepatit B və C virusları, həmçinin alkoqoldan həddindən artıq istifadə bu xəstəliklərin əsas səbəblərindəndir.

Beşinci və ən çox diqqətdən kənarda qalan xəstəlik isə psixoloji problemlərdir. Depressiya, xroniki stress və intihar riski kişilərdə ciddi emosional və sosial nəticələrə gətirib çıxarır. Mütəxəssislər kişilərin duyğularını gizlətməsinin diaqnostika və müalicəni çətinləşdirdiyini bildirirlər.

Həkimlər kişilərə xüsusilə 30 yaşdan sonra mütəmadi tibbi müayinələrdən keçməyi, sağlam həyat tərzi seçməyi və psixoloji dəstəyə laqeyd yanaşmamağı tövsiyə edir.

QURĞUŞUN ZƏHƏRLƏNMƏSİ DİAQNOZU QOYULUB

Uzun müddət paslanmış polad termosda çay dəmləyən tayvan sakini pnevmoniya olub. 

Ağır metal toksinlərin ağciyər infeksiyasına səbəb olub. Həkimlər pasiyentə qurğuşun zəhərlənməsi diaqnozu qoyublar. Tayvanlı ortayaşlı kişi bir il sonra pnevmoniya ağırlaşmalarından dünyasını dəyişib.

Qəhvə, çay, şirələr, qazlı su, süd məhsulları, bitki mənşəli və müalicəvi içkilər və spirt metal termoslarda 4 saatdan çox saxlanılmamalıdır. Termoslar hər il yenilənməlidir. Qida termosları seçərkən keyfiyyətli, paslanmayan poladdan, keramikadan və ya şüşədən hazırlanmış məhsullara üstünlük vermək lazımdır. Əşyadan hər hansı xüsusi qoxu və ya pas əmələ gələrsə, ondan istifadə dərhal dayandırılmalıdır. Bakteriya və ağır metal qalıqları riskini azaltmaq üçün termos müntəzəm olaraq soda və ya sirkə ilə təmizlənməlidir, deyə alimlər xəbərdarlıq edir.

SÜNİ NƏFƏS CİHAZINA QOŞULUB

10 aylıq körpə plov yedikdən sonra komaya düşdü.

Moskvanın Klin şəhərində 10 aylıq körpə plov yedikdən sonra komaya düşüb. İlkin ehtimallara görə, uşağın vəziyyətinin ağırlaşmasına səbəb plovun tərkibindəki Asiya mənşəli ədviyyata qarşı yaranan anafilaktik reaksiya olub. Hadisə zamanı körpədə qəfil qıcolmalar başlayıb və valideynlər dərhal təcili tibbi yardım çağırıb. Uşaq xəstəxanaya çatdırıldıqdan sonra həkimlər onun vəziyyətini sabitləşdirə bilib və süni nəfəs cihazına qoşaraq huşunu bərpa edib. Lakin məlum olub ki, yemək zamanı qida hissəciklərinin tənəffüs yollarına düşməsi nəticəsində uşağın ağciyərlərində pnevmoniya inkişaf edib. Hazırda körpə həkimlərin nəzarəti altındadır və müalicəsi davam edir.

Həkimlər valideynləri körpələrin qidalanmasına diqqətlə yanaşmağa və 1 yaşına qədər olan uşaqlara allergik reaksiyalar yarada biləcək ədviyyatlar və ya ekzotik məhsullar verməməyə çağırırlar.

BƏDƏN ÖZÜNÜ NİYƏ YEYİR?

Ac olanda bədən özünü yeməyə başlayır. Autofagiya adlanan, hüceyrə səviyyəsində “daxili artıqları məhv etmə” prosesi aktivləşir. 

Autofagiya zamanı bədən köhnə, zədələnmiş və potensial təhlükəli hüceyrələrdən, o cümlədən xərçəngə və ya Alzheimer kimi neyrodegenerativ xəstəliklərə səbəb ola biləcək hüceyrələri öldürür. 

Bu proses sağlamlığı və uzunömürlülüyü qoruyan təbii özünü yeniləmə sistemi hesab olunur.

 Autofagiya aralıq oruc tuttanda, qanda insulin və qlükoza səviyyəsi azalanda, bədən stress vəziyyətində olanda aktivləşir. 

2016-cı ildə yapon alimi Yoşinori Ohsumi autofagiya mexanizmlərinin kəşfinə görə fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatı alıb. Və bəli - oruc tutmaq şəfa ola biləcəyi zaman tam olaraq belədir.

Bununla belə, PLOS ONE jurnalında dərc olunan araşdırmanın nəticələrində deyilir ki, genetik faktorlar da xərçəngin inkişafına təsir göstərdiyindən, onun qarşısını almaq üçün təkcə həyat tərzi dəyişiklikləri kifayət etmir.