YENİ TƏDQİQAT
Harvard Tibb Məktəbi Cell jurnalında dərc olunmuş iki yeni araşdırması, çoxdan məlum olan, lakin çətin dərk edilən müşahidəni izah edən beyin və immunitet sistemi arasında mürəkkəb qarşılıqlı əlaqənin addımlarını aydınlaşdırıb.
Elm adamları artıq bilirdilər ki, sitokinlər duyğulara və beyin fəaliyyətinə təsir göstərir, lakin bunun beyində necə və harada baş verdiyi indiyə qədər qeyri-müəyyən olaraq qalır.

YENİ ARAŞDIRMA
Genetik variasiyanın astma xəstəliyinə zülal yolları vasitəsilə necə təsir etdiyini öyrənmək üçün Genentech tədqiqat qrupu UK Biobank Pharma Proteomics Project (UKB-PPP) çərçivəsində Avropa mənşəli 46 000-dən çox iştirakçının genetik və plazma məlumatlarını təhlil edib.
Tədqiqatçılar astmanın inkişafına və heterojenliyə səbəb ola biləcək zülalları müəyyən edib.. Tapıntılar terapevtik inkişaf və astmanın altında yatan mexanizmləri daha dərindən başa düşmək üçün yeni yollar aça bilər.

BƏDƏNDƏ ÖZ-ÖZÜNƏ ƏRİYİR
Amerikalı alimlər dünyanın ən kiçik, öz-özünə əriyən buğda dənəsi ölçüsündə kardiostimulyator hazırlayıblar. Şimal-Qərb Universitetinin tədqiqatçılarının hazırladığı bu cihaz bədəndəki mayelər ilə işləyir və zamanla öz-özünə əriyir.
Cihazın cəmi 1,8 millimetr eni, 3,5 millimetr uzunluğu və 1 millimetr qalınlığı onu qeyri-invaziv şəkildə şpris vasitəsilə bədənə daxil etməyə imkan verir.
Şimal-Qərb Universitetinin alimi Con A. Rogers bildirib ki, uşaqların ürək cərrahiyyəsi kontekstində müvəqqəti kardiostimulyatorlara kritik ehtiyac var idi.
“Uşaqların təqribən 1%-i ürək qüsuru ilə doğulur. Bu miniatür cihaz anadangəlmə ürək qüsurları olan yeni doğulmuş uşaqlar üçün əvəzsizdir. Kardiostimulyatordan təxminən yeddi gün sonra xəstələrin əksəriyyətinin ürəyi öz-özünə bərpa olunacaq.”, deyə alim qeyd edib.

7 APREL - ÜMUMDÜNYA SAĞLAMLIQ GÜNÜDÜR

Bu ilki Ümumdünya Sağlamlıq Gününün mövzusu ana və yeni doğulanların sağlamlığının vacibliyini vurğulayır və “Sağlam başlanğıc, ümidli gələcək” şüarı ilə qeyd edilir.
Hər il yüz minlərlə qadın hamiləlik və ya doğuş zamanı yaranan fəsadlar səbəbindən həyatını itirir. Bu, hər iki dəqiqədən bir vaxtında və doğru müdaxilə olarsa, qarşısı alına bilən 1 ölüm deməkdir. Ölü doğulan və ya həyatının ilk ayında ölən körpələrin sayını əlavə etsək bu, hər 7 saniyədə bir qarşısı alına bilən ölüm deməkdir.
Bu sözləri ÜST-nin Cinsi və Reproduktiv Sağlamlıq və Tədqiqatlar Departamentinin direktoru Dr Paskaly Allotey deyib.
Dr Paskaly Allotey bildirib ki, Lancet Global Health-də dərc olunan yeni araşdırmaya əsasən ağır qanaxma və preeklampsi kimi hipertansif pozuntuların ana ölümünün əsas səbəbi olduğu təsdiqlənib. Bu ölümlərin qarşısı alına bilər, lakin təəssüf ki, hamiləlik və doğuş zamanı həyat qurtaran müalicələr bir çox qadın üçün əlçatan deyil.
ÜST-ün tədqiqatı həmçinin göstərir ki, sadəcə savadlı həkimlər deyil, təlim keçmiş peşəkar tibb bacıları doğru və zamanında müdaxilə ilə minlərlə həm ana, həm də körpə ölümünün qarşısını ala bilərlər. Bundan əlavə, səyyar klinikalar, fövqəladə hallarda hərtərəfli cinsi və reproduktiv sağlamlıq xidmətlərinə çıxışın təmin edilməsi də itki saylarının azalmasına səbəb ola bilər, deyə ÜST-nin Cinsi və Reproduktiv Sağlamlıq və Tədqiqatlar Departamentinin direktoru Dr Paskaly Allotey vurğulayıb.

ÇƏKİ ATMAĞA DA MANE OLUR
“Vitamin C çatışmazlığı xroniki xəstəliklərin, o cümlədən şəkərli diabetin kəskinləşməsinə səbəb və çəki itirməyə mane olur”. Bunu, Rusiya Səhiyyə Nazirliyinin Endokrinologiya Mərkəzinin dietoloqu Viktoriya Demidova qeyd edib.
“Əslində, vitamin C – tibbin "köhnə dostu"dur. Alimlər onu 100 il əvvəl kəşf etsələr də, bu vitaminin sağlamlıq üçün yeni və vacib xüsusiyyətlərini hələ yeni tapırlar.
Vitamin C sadəcə soyuqdəymədən qorumur. Bu vitamin yağların parçalanmasına kömək edir, kollagen sintezində iştirak edir və hüceyrə yaşlanmasını sürətləndirən müxtəlif xəstəliklərin inkişafına səbəb olan oksidləşmə stresinə qarşı mübarizə aparır. Vitaminin çatışmazlığı həmçinin, metabolizmin yavaşlamasına, piylənmə riskinin, həmçinin ürək-damar və onkoloji xəstəliklərin yaranma riskinin artmasına səbəb olur, — deyə Demidova izah edib.
Bundan əlavə o, gündəlik böyüklər üçün vitamin C dozasının 75-90 mg olduğunu da vurğulayıb.

ARAŞDIRMA
“BMC Nutrition” jurnalında dərc olunan son araşdırmada alimlər, Aralıq dənizi pəhrizinin MIND (neurodegenerativ ləngimə zamanı hipertensiyanın dayandırılması yanaşmaları) kognitiv funksiyalar, əhval-ruhiyyə və orta yaşlı insanlar arasında həyat keyfiyyəti ilə əlaqədar tədqiqat effektivliyini sınaqdan keçirib.
Araşdırma zamanı, Şimali İrlandiyadan olan 40-55 yaş arası 41 sağlam iştirakçı onlayn şəkildə təsadüfi yolla seçilib. İştirakçılar təsadüfi olaraq 3 qrupdan birinə təyin edilib: dəstəkli MIND pəhrizi, dəstəksiz MIND pəhrizi və 12 həftə ərzində standart pəhriz tövsiyələrinə əməl edən nəzarət qrupu.
Qida maddələrinin istehlakına, Nutritics proqramından istifadə edərək nəzarət olunub, həmçinin MIND pəhrizinə riayət edilməsi, beynə faydalı və zərərli 15 qida komponentinə əsaslanan qiymətləndirmə sistemi ilə dəyərləndirilib. Nəticədə, pəhrizə riayət edən iştirakçılar, müdaxilə əvvəlindəki vəziyyətlə müqayisədə müdaxilədən sonra qaydalara daha yaxşı əməl etməyə başlayıb. Əhval-ruhiyyəni, həmçinin həyat keyfiyyətini qiymətləndirərək, müdaxilədən sonra müsbət emosional vəziyyətin nəzarət qrupları ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə artdığı müşahidə edilib. Bu da göstərib ki, bu diyeta fiziki rifahın yaxşılaşmasına da kömək edir.

YENİ ARAŞDIRMA
The New England Journal of Medicine jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə, bu gün ABŞ-ın ən zəngin orta yaşlı insanlarının Şimali və Qərbi Avropanın ən kasıb qocaları kimi 12 il ərzində ölmə ehtimalı var.
Bəzi tibb və səhiyyə siyasəti üzrə ekspertlər bu tendensiyanın təkcə ABŞ-ın səhiyyə sistemində deyil, həm də qeyri-sağlam qidaların həddindən artıq istehlakı, idmanla məşğul olamama, daimi təklik və maliyyə stressi ilə xarakterizə olunan tipik Amerika həyat tərzində görürlər.
"Bu, həqiqətən də narahatedicidir, çünki düşünürəm ki, bu, amerikalıların sağlamlığına zərər verən stress amillərinin o qədər geniş yayıldığını göstərir ki, hətta zəngin və ya imkanlı olsanız belə, onlardan qaça bilməyəcəklər", deyə tədqiqatçılar bildirir.
Tədqiqat 2010-cu ildən 2022-ci ilə qədər təxminən 74.000 insanın sərvət və ölüm arasındakı əlaqəni araşdırıb. 19.000-dən çox orta yaşlılar ABŞ-da, 54.000-ə yaxını isə 16 Avropa ölkəsində yaşayıb. Hamısı 50-85 yaş arasında olub və az əvvəl sadaladığımız faktorlar onların həyatına son verib.

ALİMLƏRİN YENİ İXTİRASI
Çin alimləri Depressiya və insultun nəticələrini maqnitizmin gücü ilə müalicə etməyi öyrənir. Çin Elmlər Akademiyasının Avtomatlaşdırma İnstitutunun alimləri depressiya və təşvişi maqnit gərginliyinin təsiri ilə müalicə etmək üçün üsul tapıblar. Bu işdə kiçik bir sarğı və çanta kömək edəcək - nevroloji və psixi problemlərin öhdəsindən gələ bilən generator (transkranial maqnit stimullaşdırılması (TMS) cihazı).
Cihaz beynin istənilən sahəsini “oyatmaq” üçün maqnit impulslarından istifadə edir. Bu, neyronlar üçün bir növ fitnesdir. İnsan gəzərkən, nahar hazırlayarkən və ya uşaqlarla oynayarkən cihaz beyni stimullaşdırır, onun bərpasına kömək edəcək.
Bu cihazdan evdən çıxmaqda çətinlik çəkən depressiyadan əziyyət çəkənlər, insultdan sonrakı müalicəni alanlar, qorxu və təşvişdən əziyyət çəkənlər, eyni zamanda parkinson xəstələri istifadə edə biləcək.
Əlavə olaraq, alimlər cihazdan istifadə edərək, oyun və ya dərs zamanı DEHB, yəni diqqət çatışmazlığı hiperaktivliyi pozuntusu olan uşaqların beyninin necə işlədiyini müşahidə edə biləcəklər.
Maqnit lenti fitnes qolbağına və ya smartfona qoşaraq da aktivləşdirmək olar. İdmançılar aktiv fəaliyyətə başlamamışdan əvvəl konsentrasiyanı yaxşılaşdıracaq. Cihaz həm də uzaqdan müalicə üçün həkimlərin köməkçisi olacaq.

Körpələrdə diş çıxarma prosesi çox vaxt narahatlıq, qaşınma, ağrı və iltihabla müşayiət olunur. Bu dövr həm uşaqlar, həm də valideynlər üçün çətin keçə bilər. Viburgel diş əti iltihabını azaldan, həssaslığı aradan qaldıran və tam təbii tərkibi ilə körpənizin rahatlığını təmin edən mükəmməl bir seçimdir.

Viburgel-in Üstünlükləri
✔ Tam təbii tərkib – kimyəvi qatqılardan uzaq.
✔ Sürətli təsir göstərir – diş əti ağrısını və qaşınmasını azaldır.
✔ İltihabı və həssaslığı aradan qaldırır – diş çıxarma dövründə rahatlıq yaradır.
✔ Təhlükəsizdir – 3 aydan böyük körpələr üçün istifadə edilə bilər.
✔ Antiseptik xüsusiyyətlərə malikdir – infeksiyadan qoruyur.

Tərkibi və Təsiri
Viburgel-in tərkibində təbii bitki ekstraktları və dəridə rahatlaşdırıcı təsir göstərən maddələr mövcuddur:

Papatya ekstraktı – sakitləşdirici və iltihabəleyhinə təsir göstərir.
Aloe vera – nəmləndirir və diş ətini qoruyur.
Mentol – soyuducu təsir göstərərək qaşınma və narahatlığı azaldır.
Təbii bitki yağları – diş ətlərini yumşaldır və ağrını azaldır.
İstifadə Qaydası

1️⃣ Əllərinizi yuyun və qurulayın.
2️⃣ Təmiz barmağınıza və ya steril pambığa az miqdarda Viburgel sıxın.
3️⃣ Diş ətlərinə yumşaq dairəvi hərəkətlərlə masaj edin.
4️⃣ Gündə 2-3 dəfə və ya lazım olduqda tətbiq edin.
Qeyd:
Açıq yaralara və ya qanayan diş ətinə tətbiq etməyin.

Allergik reaksiyalara səbəb ola biləcək hallarda istifadəni dayandırın və pediatra müraciət edin.

Körpənin diş çıxarma dövründə digər təbii üsullarla (soyuq diş qaşıyıcıları, yüngül masaj) birlikdə istifadə edin.

Nəticə

Viburgel körpənizin diş çıxarma dövrünü daha rahat və ağrısız keçirməsinə kömək edir. Tam təbii tərkibi və güclü təsiri sayəsində diş əti həssaslığını azaldır və iltihabı aradan qaldırır. Körpənizin sağlam gülüşü üçün Viburgel-i bu gün sınayın!

YENİ ARAŞDIRMA
Bir çox insanın səhəri duşla başlayır. Bu proses, oyanmağa kömək edir, yuxusuzluğu aradan qaldırır, özümüzü daha təmiz və gümrah hiss etdirsə də, gündəlik duş qəbul etməyin zərərli olduğunu, dərini korladığı, mikrobiomu yuyub qurutduğu və qocaltdığı barədə fikirlər eşidilir.
Britaniya klinikasında aparılan yeni klinik tədqiqat bu mövzunu araşdırıb. Tədqiqatda ekzema xəstəliyi olan 400-dən çox insan iştirak edib. Onlar 2 qrupa bölünüb: 1-ci qrup hər gün, 2-ci qrup isə yalnız həftədə 1 və ya 2 dəfə duş qəbul edənlər olub. Nəticədə məlum olub ki, gündəlik duş dərinin qurumasına səbəb olmur, hətta xroniki dəri xəstəlikləri olan şəxslərdə belə. Mütəxəssislərin fikrincə, əsas olan nə qədər tez-tez yuyunduğunuz deyil, nə ilə və necə yuyunduğunuzdur. Suyun temperaturu, yuyucu vasitələrin seçimi, prosedurun müddəti və duşdan sonra dərinin baxımı çox vacibdir.
Növbəti məlumatlandırıcı xəbərlərimizdə bu barədə məlumat verəcəyik. Bunun üçün bizi bütün sosial şəbəkə hesablarından izləyin.

Müasir həyat tərzi stres, yuxusuzluq və gərginliklə müşayiət oluna bilər. İnsanlar tez-tez bu problemləri aradan qaldırmaq üçün sintetik dərmanlara müraciət edirlər, lakin təbii alternativlərə üstünlük verənlər üçün Neurexan ideal seçimdir. Bu, sakitləşdirici təsirə malik homeopatik dərman olub, yüngül yuxusuzluq, əsəbilik və stress hallarının idarə edilməsinə kömək edir.

Neurexan-in Üstünlükləri

✔ Təbii tərkib – sintetik yuxu dərmanlarından fərqli olaraq, asılılıq yaratmır.
✔ Yüngül və effektiv təsir – yuxusuzluq və narahatlıq hissini azaldır.
✔ Sakitləşdirici və balanslaşdırıcı təsir – gündəlik stressi idarə etməyə kömək edir.
✔ Sürətli təsir göstərir – istifadə etdikdən qısa müddət sonra rahatlıq hiss olunur.
✔ Köməkçi vasitə kimi istifadə edilə bilər – digər terapiya metodları ilə uyğunluq təşkil edir.

Tərkibi və Təsiri

Neurexan-in tərkibində aşağıdakı bitki əsaslı aktiv maddələr mövcuddur:

Passiflora incarnata (Çobanyastığı çiçəyi) – sakitləşdirici və gərginliyi azaldıcı təsir göstərir.

Avena sativa (Yulaf ekstraktı) – sinir sistemini gücləndirir, stressə qarşı müqaviməti artırır.

Coffea arabica (Qəhvə toxumu) – əsəbilik və yuxusuzluğu azaldır.

Zincum valerianicum (Valerian sink duzu) – sinir sistemini tarazlaşdırır və yuxunu normallaşdırır.

İstifadə Qaydası

💊 Gündəlik doza: Böyüklər üçün gündə 1-3 dəfə 1 tablet.
🕒 Necə qəbul etməli? Tableti dil altına qoyaraq tam həll olana qədər gözləyin.
🌙 Yuxusuzluq üçün istifadə: Yatmazdan 30 dəqiqə əvvəl qəbul edin.

Qeyd:
Hamilə və laktasiya dövründə istifadə etməzdən əvvəl həkimlə məsləhətləşin.

12 yaşdan kiçik uşaqlarda yalnız həkim tövsiyəsi ilə istifadə edilməlidir.

Ağır nevroloji və ya psixi problemləriniz varsa, əlavə müalicə üçün mütəxəssisə müraciət edin.

Sintetik yuxu və sakitləşdirici dərmanlarla birgə istifadədən əvvəl həkim məsləhəti alın.

Nəticə

Neurexan təbii tərkibi və effektiv təsiri sayəsində yüngül stress, yuxusuzluq və əsəbiliyin idarə olunmasına kömək edir. Asılılıq yaratmayan, təhlükəsiz və balanslaşdırıcı təsiri ilə gündəlik həyatda rahatlıq və sakitlik üçün ideal seçimdir. Daha rahat və keyfiyyətli bir həyat üçün Neurexan-i sınayın!

YENİ ARAŞDIRMA
Yeni araşdırma ChatGPT-nin asıllıq yaratdığını müəyyən edib.
OpenAI və MIT Media Laboratoriyası tərəfindən aparılan 2 araşdırma, bəzi ChatGPT istifadəçilərində tənhalıq və emosional asılılıq hisslərinin artdığını, bundan əlavə sosial əlaqələrin azaldığını aşkar edib. Mütəxəssislər qeyd edib ki, chatbotlar yaratdıqları rahat ünsiyyət mühitinə görə asılılıq yarada bilir. Bu da, onların real həyatda ünsiyyət qurmağa çalışarkən narahat hiss etmələrinə və cəmiyyətdən təcrid olunmağa səbəb olur.
OpenAI şirkətinin apardığı araşdırmanın nəticələri, ChatGPT ilə 4 076 istifadəçinin iştirak etdiyi 4 milyon dialoqdan əldə edilən göstəricilərə əsasən aşkarlanıb. ChatGPT ilə şəxsi və yaxın söhbətlər aparmaqla tənha olma hissi arasında əlaqə olduğu müşahidə edilib. Məlum olub ki, belə insanlar emosional əlaqə qurmaq üçün daha çox bu süni intellektdən istifadə edib.

GENİŞ FƏALİYYƏT SPEKTRİNƏ MALİKDİR
Tədqiqatçılar torpaq nümunəsində mikroblara qarşı mübarizə aparmağa kömək edə biləcək yeni molekul aşkar ediblər. Onlar dərmana davamlı bakteriyaları müalicə edə biləcək yeni antibiotik sinfi kəşf etdiklərini bildiriblər. Lariosidin adlı yeni molekul bakteriya hüceyrəsinin ribosom adlanan bir hissəsini hədəf alaraq işləyir və hüceyrənin funksiyalarını poza bilər.
Kanadadakı McMaster Universitetinin professoru və tədqiqatın müvafiq müəlliflərindən biri Gerry Wright, "Bu, yeni molekul tibb sahəsi üçün böyük bir sıçrayışdır" deyib. Tədqiqatın nəticələri “Nature” jurnalında dərc edilib.
Madriddə yerləşən Ramón y Cajalın mikrobiologiya şöbəsinin müdiri Rafael Cantón "Bizim köhnə dərmanlarımız getdikcə təsirini itirir, çünki bakteriyalar onlara qarşı daha davamlı olmağı öyrənib. Lariocidin həm qram-müsbət, həm də qram-mənfi bakteriyalara, antimikroblara qarşı təsirli olduğu üçün geniş fəaliyyət spektrinə malikdir", deyə bildirib.

TƏBİB-in təşkilatçılığı, “PAŞA Sığorta”nın, “Birgə və Sağlam” İctimai Birliyinin, Autizm Mərkəzinin və “Artlife Rəsm Qalereyası”nın dəstəyi ilə “Autizm xəstəlik deyil, fərqlilikdir” adlı layihə uğurla icra olunub.

Layihənin məqsədi autizmli şəxslərin cəmiyyətə inteqrasiyasına yardım etmək və inklüziv düşüncə tərzini aşılamaqdır.

Korporativ sosial məsuliyyət layihəsi çərçivəsində “Birgə və Sağlam” İctimai Birliyinin mərkəzində təhsil alan uşaqlar öz xəyal dünyalarındakı rənglərlə "Mənim rəngli dünyam" konseptli rəsmlər çəkiblər. Onların çəkdiyi rəsmlərin Respublika Pediatriya Mərkəzində daimi sərgilənməsi nəzərdə tutulub.

Tədbir Azərbaycanda ilk inklüziv kafe olaraq neyromüxtəlifliyi olan gənclərin cəmiyyətə inteqrasiyasını dəstəkləyən “Kashalata Cafe”də baş tutub.

Qeyd edək ki, autizmin ağır, orta və yüngül dərəcələri var. Bu spektr müxtəlif səbəblərlə bağlı olaraq uşaqlığın ilk üç ili ərzində ünsiyyət, göz kontaktının, sosial bacarığın olmamasının nəticəsi kimi özünü göstərən məhdud maraq və təkrarlayıcı hərəkətlərlə ortaya çıxan kompleks inkişaf pozuntusudur.

Aparılmış tədqiqatlara əsasən dünya əhalisinin təxminən 1%-i, yəni 70 milyona yaxın insan autizmlidir.

ALMAN ALİMLƏRİNİN YENİ ARAŞDIRMASI
Alman alimləri sosial şəbəkələrin, qısa videoların və oyunların yeniyetmələrə təsirini araşdırıblar. Tədqiqatçılar belə qənaətə gəliblər ki, 10-17 yaş arası uşaqların sosial aludə olma riski yüksəkdir.
Almaniya Araşdırma Uşaqlıq və Yeniyetmələrin Narkomaniyasına dair Araşdırmalar Mərkəzinin mütəxəssisləri tərəfindən aparılıb. Mərkəzin direktoru Rainer Tomasius bildirib ki, onların müşahidələrinə görə, 10-17 yaş arası yeniyetmələr medianın zərərli təsirinə alkoqol və ya narkotikdən 50 dəfə daha çox həssasdırlar.
“Gənclər arasında asılılıq pozuntuluqlarının sunamisi ilə üzləşirik, məncə, bunu tamamilə qiymətləndirmirik.”
Alimlər hesab edirlər ki, qızlar yeniyetməlik dövründə daha çox sosial bacarıqlara malik olduqları üçün oğlanlar zərərli təsirlərə daha çox həssasdırlar.
Media məzmunu mərkəzi sinir sisteminə yalnız dolayı təsir göstərsə də, zərərli v\rdişlərlə eyni mükafat mexanizmlərini təhrik edir və asılılığa səbəb olur. Üstəlik, alkoqol və narkotikdən fərqli olaraq, Instagram və TikTok-dan daimi istifadə sosial baxımdan qınanılan fəaliyyət hesab edilmir.

ƏMƏLİYYAT ÜÇÜN 20 MİN MANAT ÖDƏYİB
Enerji içkisi kişini dişsiz qoydu.
İngiltərənin Devon əyalətinin sakini, 39 yaşlı Nikolas Madford enerji içkilərinə olan asılılığı gücləndikdən sonra, dişləri qırılmağa başlayıb.
10 ildir ki müayinələrdən keçməyən kişi, diş həkimlərindən qorxduğunu bildirib.
O, 20 ildən çoxdur ki, bu içkilərin aludəçisi olub, həftədə təxminən 21 ədəd istehlak edib. Həmçinin, Nikolas bildirib ki, onların dadını bəyəndiyi və bu içkilərin dəb halına gəldiyi üçün içirmiş. Nəticədə, 2 ön dişi düşüb, 4 arxa dişi isə sınıb.
Qeyd edək ki, o, Türkiyədə diş əməliyyatı eləmək qərarını aldıqdan sonra, bunun üçün 9000 funt sterlinq, yəni təxminən 20 min manata yaxın pul ödəyib.

Alzeihmer və demensiya kimi beyin xəstəliklərinin dünyada tüğyan etdiyi bir vaxtda beynimizi gənc yaşlarından təbii üsullarla necə qorumalıq?
Effektiv beyin funksiyasını təmin etmək, yaddaşı, əhval-ruhiyyəni və konsentrasiyanı qorumaq üçün B vitaminləri ilə zəngin qidaları daxil etmək vacibdir.
Bunlara qəhvəyi düyü, noxud, mərci, yulaf, lobya kimi paxlalı bitkilər, toyuq, balıq, yağsız mal əti, yumurta, süd məhsulları, tünd yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, qoz-fındıq, balqabaq toxumu, kimi məhsullar daxildir.
Bundan əlavə, beyin yaşlanmadan qorunmaq üçün E vitamini tələb edir; qoz-fındıq və toxumlarda, bitki yağlarında, avokadoda və ispanaqda olur.
"Omeqa-3 yağ turşuları, antioksidantlar və xolin beyin sağlamlığı üçün vacibdir. Omeqa-3 yağ turşuları yağlı balıqlarda (somon, sardina), çia və kətan toxumunda tapıla bilər.

ALİMLƏRİN YENİ QƏZƏBÖLÇMƏ ŞKALASI
Alimlər qəzəbi ölçmək üçün şkala təklif edib.
Almaniyanın Hohenheim Universitetində aparılan bir araşdırma, insanın qəzəb səviyyəsinin şkala ilə ölçülə biləcəyini göstərib. Bu, ailədə və iş mühitində münaqişələri müəyyən etməyi və daha asan həll etməyə dəstək olacaq, deyə araşdırmaçılar bildirir.
Hohenheim Universitetinin Biznes və Təşkilati Psixologiya Departamentindən Dr. Robin Umbra deyir ki, bir çoxu qəzəblənmək hissindən qaçır. Lakin qəzəb ən təbii və bizim inkişafımıza təkan verən, təhlükəsizliyimizi təmin edən hissdir.
Alimlər 8 sualdan ibarət test hazırlayıblar. 600-ə yaxın işçi arasında onlayn sorğuda sınaqdan keçiriblər. Bu suallar əsasında qəzəbin təhlükəlilik və faydalılıq səviyyəsi müəyyən edilib.
Test-sorğu əsasında qəzəb şkalasını hazırlamaq üçün Dr. Umbra və Professor Dr. Fasbender təxminən 100 psixoloqla çalışıblar.
Xoşagəlməz hadisələri əvvəlcədən müzakirə edən və qəzəbini boğmayan işçilər şirkət üçün daha uğurlu əməkdaşlardır. Münaqişədən qaçan və narazılığını gizlədənlərin isə iş əmsalı çox daha aşağı nəticələr göstərir, deyə alimlər bildirir.

ALİMLƏRİN YENİ KƏŞFİ
Ağcaqanadlar üçün qanı zəhərləyən dərman yaradılıb. Bu, ağcaqanadlar tərəfindən ötürülən xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almağa kömək edəcək.
Notr-Dam Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, nitisinon preparatının qəbulu insan qanını malyariya ağcaqanadları üçün zəhərli edir. Araşdırmanın nəticələri Science Translation Medicine (STM) jurnalında dərc olunub.
"Qansoran həşəratlar tərəfindən xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almağın bir yolu da, insan və heyvan qanını ağcaqanadlar üçün zəhərli etməkdir. Təcrübələrimiz göstərir ki, nitisinonun malyariya və digər ağcaqanadlarla ötürülən xəstəliklərlə mübarizə aparmaq üçün ən yaxşı üsullardan biri ola bilər" deyə, tədqiqatın müəlliflərindən biri, Notre Dame Universitetinin professoru Le Haynes izah edib.

ÜST AÇIQLADI
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) yaş təsnifatını yenidən nəzərdən keçirib və indi 45 yaşına çatmamış şəxs rəsmi olaraq gənc sayılır.
Yeni yaş təsnifatlandırmasına əsasən insanlar 45 yaşa qədər - gənc,
45-60 yaş arası orta yaşlı, 60-75 yaş arası yaşlı, 75-90 yaş arası isə qoca, 90-dan yuxarı isə ahıl hesab ediləcək.
Bildirilir ki, bu dəyişiklik sadəcə formal xarakter daşımır. Yeni təsnifat, dövlətlərin sosial siyasətinə mühüm təsir göstərəcək. Yaş məhdudiyyətlərinə yenidən baxılması gənclərə dəstək proqramlarına, pensiya sistemlərinə və səhiyyəyə yönəldilmiş büdcə vəsaitlərinin bölüşdürülməsinə sirayət edəcək.
Məsələn, "gənclər" yaş kateqoriyasının genişləndirilməsi təhsil proqramları, gənc sahibkarlar üçün qrantlar və bu yaş qrupunun dəstəklənməsinə yönəlmiş digər təşəbbüslər üçün maliyyələşmənin artırılmasını tələb edə bilər.
Yaşın yeni təsnifatı əmək bazarı üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Artıq işəgötürənlər 40 yaşdan yuxarı ərizəçilərin yaşını əsas gətirərək əsassız olaraq imtina edə bilməyəcəklər. Bu cür hərəkətlər ayrı-seçkilik hesab olunacaq. Bu, dəyərli bacarıq və biliyə malik olan, lakin yaşlarına görə əmək bazarında qərəzliliklə üzləşən təcrübəli mütəxəssislər üçün yeni imkanlar açır.

AMERİKA KİMYA CƏMİYYƏTİ

Saqqız insan orqanizminə daxil olan mikroplastiklərin mənbəyidir. Amerikanın Kaliforniya Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, bir ədəd saqqız çeynədiyiniz zaman tüpürcəyinizə yüzlərlə, bəzən də minlərlə mikroskopik hissəciklər buraxılır. Bu barədə Amerika Kimya Cəmiyyəti (ACS) məlumat yayıb.
Tədqiqatçılar beşi sintetik, beşi isə təbii əsaslı on məşhur saqqız markasını sınaqdan keçiriblər. Təcrübədə bir nəfər nümunəni dörd dəqiqə çeynəyib və sonra hər 30 saniyədən bir tüpürcək nümunələrini toplanıb.
Məlum olub ki, hər bir saqqız orta hesabla 1 qramda 100-ə yaxın, bəzi hallarda isə hər qramda 600-ə qədər plastik hissəciklər buraxır. Adi bir saqqız parçasının çəkisi 2 ilə 6 qram arasında olduğundan, bir böyük saqqız üç minə qədər mikroplastik hissəcik buraxa bilər.
Üstəlik, sınaqdan keçirilmiş bütün saqqızlarda eyni polimerlər olub: poliolefinlər (o cümlədən polietilen və polipropilen), polietilen tereftalat (PET), poliakrilamidlər və polistirol.
Ən böyük hissəciklər çeynəmənin ilk iki dəqiqəsində ayrılıb - bütün buraxılan hissəciklərin 94%-i səkkiz dəqiqədən sonra qeydə alınıb.

Xoşbəxt cütlüklər sosial şəbəkələrdə daha az paylaşım edir.
Aparılan araşdırma göstərib ki, sosial şəbəkələrdə davamlı olaraq paylaşım edən cütlüklər, bunu etməyən cütlüklərdən daha az xoşbəxtdir. Kanzas Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan araşdırmada 300-dən çox cütlük arasında sorğu keçirilib. İştirakçılara onların münasibətləri və sosial şəbəkələrdəki vərdişləri barədə suallar verilib.
Tədqiqatçılar müəyyən edib ki, davamlı olaraq paylaşım edən cütlüklər, öz münasibətlərini başqalarının münasibətləri ilə müqayisə etməyə daha çox meyllidir. Onların xoşbəxt anlarını və fotoşəkillərini gördükdə, özlərini müqayisə edir. Bu isə münasibətdə qısqanclıq və etibarsızlıq hisslərinə səbəb olur.
Araşdırma həmçinin daha az paylaşım edən cütlüklərin öz münasibətlərini başqalarının münasibətləri ilə müqayisə etməyə daha az meyllidirlər. Bu da, o deməkdir ki, paylaşım etməyən cütlüklər, münasibətlərində daha çox xoşbəxt və səmimidirlər.

“BEYNİ ALZHEİMER XƏSTƏLİYİNDƏN DƏ QORUYUR”
Şokoladın arıqlamağa kömək etdiyi sübut olunub. Araşdırmanın nəticələri “Functional Foods” jurnalında dərc olunub.
Çindəki Çjençjou Universitetində aparılan tədqiqata görə, şokoladın tərkibində olan teobromin adlı kimyəvi maddə orqanizmə və beyin¬ə çox faydalıdır. Kakao dənəsində olan bu maddə, iltihab əleyhinə təsir göstərir, antioksidantlarla zəngindir, hətta beyni Altsheymer xəstəliyindən də qorumağa kömək edir. Alimlər həmçinin qeyd edib ki, teobromin yüksək xolesterolun yaddaş və kognitiv funksiyasının mənfi təsirlərinə qarşı mübarizə apara bilər.
“Teobromin qan dövranı sistemi vasitəsilə beyinə nüfuz edir ki, bu da beynin fəaliyyətini, həmçinin əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırmağa və depressiya ilə mübarizə aparmağa kömək edir. Şokoladın arıqlamağa kömək etdiyi də sübut olunub, çünki teobromin orqanizmə yağları parçalamağda dəstək göstərir” deyə araşdırmanın müəllifləri izah edib.

KALORİ YANDIRMAĞA KÖMƏK EDİR
Qaçmaq əvəzinə isti duş qəbul etmək kaloriləri yandırmağa kömək edir.
Britaniyalı tədqiqatçılar müəyyən edib ki, rahatlaşdırıcı vanna yalnız yorğunluğu aradan qaldırmaq üçün bir üsul deyil, eyni zamanda effektiv kalori yandırma metodudur. Tədqiqat zamanı məlum olub ki, 40 dərəcə temperaturda 1 saat isti suda qalmaq, 150 kalori yandırmağa kömək edir. Mütəxəssislər bunu, 30 dəqiqəlik gəzinti, 20 dəqiqə üzmə və ya 15 dəqiqə qaçışla müqayisə edib. Bundan əlavə, 15 dəqiqəlik isti duşun 320 kalori yandırdığı məlum olub.
Qeyd edək ki, soyuq duş isə əksinə, bədənin isinməsinə və daha çox enerji sərf etməsinə kömək edən qəhvəyi piyləri aktivləşdirir.

İLON MASKIN YENİ LAYİHƏSİNİN İLK NƏTİCƏLƏRİ
Düşüncələrinizi kompüter əmrlərinə çevirə bilən çipin olması elmi fantastika kimi səslənə bilər, lakin bu, reallıqdır.
İflic oalndan 8 il sonra 30 yaşlı amerikalı Neuralink neyrotexnologiya şirkətindən beyin çipi alıb. Noland Arbo riskləri bilsə də, texnologiyanın inkişafı üçün təcrübədə iştirak edənlərdən biri olub. Neuralink çipi ona hərəkət etmədən texnikanı idarə etmə imkanı yaradıb.
Beyin-kompüter interfeysi insanın nə etmək istədiyini bilir və ona uyğun hərəkət edir. Cihaz hərəkət haqqında düşünən zaman yaranan kiçik elektrik impulslarını götürərək onları rəqəmsal əmrə çevirir. Məsələn, kursoru ekranda lazım olan qovluğa yaxınlaşdırıb açır.
Mən online oyunları çox xoşlayıram. Cihazdan sonra düşüncə gücü ilə oynadığım oyunlarda dostlarıma qalib gəlirəm. Onların növbəti həmləsini təxmin edirəm. Sanki onların fikrini oxuyuram. ”, deyə Noland Arbo bildirib.
Sussex Universitetinin nevrologiya professoru Anil Seth, bu texnologiyanın hər nə qədər insanlığa dəstək verən cəhətləri olsa da, şəxsi həyat məxfiliyi və təhlükəsizliyi üçün təhlükə oladuğunu bildirib.

YEYİN, KÖKƏLMƏYİN
Şirin kartof, avakado, qatıq və bir neçə qida kalorisiz olsa da günboyu tox saxlayır. Rusiyalı dietoloq Antonina Starodubova yazda arıqlamaq üçün məhz bu təbii məhsullardan istifadə etməyi məsləhət görür.
Şirin kartof, başqa adı ilə batat kifayət qədər doyurucudur.
Bu tərəvəz karbohidratların udulmasını ləngidir və qanda normal xolesterin səviyyəsini saxlamağa kömək edir, həm də toxluq hissini daha uzun müddət saxlayır.
Şirin kartof immuniteti və dəri sağlamlığını dəstəkləyən
A vitamini mənbəyidir. Bundan əlavə, zülalların, yağların və kalsiumun metabolizmasını yaxşılaşdıran B6 vitaminini də var, deyə dietoloq qeyd edir.
Mütəxəssis soyutma yumurta, qatıq, yulaf, avakado, kələm, brokoli, yağsız mal ətini də tox tutan az kalorili ərzaqlara aid edir.

Əriyən buzlaqlar dünya üzrə 2 milyard insanın qida və su təchizatında fasilələrə səbəb ola bilər.

Bu barədə UNESCO-nun hesabatında məlumat verilir.

Dünyadakı suvarılan kənd təsərrüfatı torpaqlarının üçdə ikisi, ehtimal ki, iqlim böhranı səbəbindən dağlıq ərazilərdə buzlaqların əriməsi və qarın azalmasından zərər görəcək.

1 milyarddan çox insan dağlarda yaşayır və onların yarısı inkişaf etməkdə olan ölkələrdə artıq qida çatışmazlığı ilə üzləşir. Vəziyyət pisləşə bilər, çünki belə regionlarda qida məhsullarının istehsalı dağ sularından, qarın və buzlaqların əriməsindən asılıdır. Bu nəticə "World Water Development Report 2025" hesabatında qeyd edilib.

Bildirilib ki, inkişaf etmiş ölkələr də risk zonasındadırlar.

Ümumdünya Qızılca Günü Münasibətilə Təcili Tədbir Çağırışı

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) 24 mart Ümumdünya Qızılca Günü ərəfəsində, qızılca xəstəliyinə qarşı qlobal peyvənd proqramlarındakı ciddi pozuntuları düzəltmək üçün təcili tədbirlər görülməsini çağırıb. ÜST, son illərdə qızılca peyvəndlənməsindəki aşağı səviyyələrin xəstəliyin yayılmasına səbəb olduğunu və bu vəziyyətin çoxsaylı uşaqların həyatını təhlükə altına qoyduğunu vurğulayıb. 2020-ci ildən etibarən, COVID-19 pandemiyası və müxtəlif iqtisadi çətinliklər səbəbindən dünya üzrə peyvəndləmə xidmətləri ciddi şəkildə pozulub, bu da qızılca hallarında artıma gətirib çıxarıb. ÜST-ün məlumatlarına görə, 2023-cü ilin sonunda dünya üzrə 10 milyon uşağın qızılca peyvəndi almadan qaldığı təxmin edilir.

Təşkilat, qızılca peyvəndləmə səylərinin bərpa edilməsi və bütün dünyada uşaqların qorunması üçün qlobal səviyyədə müvafiq tədbirlər həyata keçirilməsinin vacibliyini qeyd edib. ÜST-ün baş direktoru, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, qızılcanın qarşısının alınmasının dünyanın səhiyyə sisteminin əhəmiyyətli bir hissəsi olduğunu və qlobal bərpa səylərinin bu məsələyə fokuslanması lazım olduğunu bildirib. Qızılca ilə mübarizə yalnız tibb sahəsində deyil, həm də təhsil, sosial və iqtisadi sahələrdə də əhəmiyyətli addımlar tələb edir.

Təşkilat, hökumətləri, səhiyyə təşkilatlarını və donorları qızılca ilə mübarizəyə daha çox sərmayə qoymağa çağırıb. ÜST-ün məqsədi, qızılcanın sonu və uşaqların sağlamlığının qorunması üçün 2030-cu ilə qədər dünya üzrə yüksək peyvəndləmə nisbətinə çatmaqdır.

Çox yedikdən sonra həzmə kömək etmək üçün bir neçə metod mövcuddur ki, bunlar həm fiziki, həm də qida tərkibi ilə əlaqədardır. Həzm sistemi bədənimizin ən vacib funksiyalarından biridir və çoxlu qida qəbul edildikdə həzm prosesini yaxşılaşdırmağa yönəldilmiş bəzi strategiyalar bu prosesi asanlaşdıra bilər.

Birincisi, su içmək həzm prosesini dəstəkləyən əsas amillərdən biridir. Araşdırmalar göstərir ki, su, mədəaltı vəzi tərəfindən istehsal olunan fermentlərin işini yaxşılaşdırmağa kömək edir və qidaların daha sürətli və asanlıqla həzm olunmasına səbəb olur (Davy et al., 2014). Lakin, çox su içməkdən qaçınmaq lazımdır, çünki bu, mədənin şişməsinə səbəb ola bilər.

İkincisi, fiziki fəaliyyətin rolu əhəmiyyətlidir. Yüngül gəzinti və ya məşq etmək həzmə kömək edə bilər. Yüngül fiziki fəaliyyət mədənin və bağırsaqların daha sürətli işləməsini təmin edir, bu da qida parçalanmasını sürətləndirir və şişkinliyin qarşısını alır. Araşdırmalar göstərir ki, həzm prosesini dəstəkləyən yüngül fiziki fəaliyyətlər bağırsaqların hərəkətliliyini artırır (Thyfault et al., 2015).

Bundan əlavə, qida tərkibi də mühüm rol oynayır. Qida lifləri həzm sisteminin düzgün işləməsini təmin edir. Liflə zəngin qidalar, xüsusilə meyvələr, tərəvəzlər və tam taxıllar, qida maddələrinin bağırsaqlarda rahat hərəkət etməsinə və şişkinliyin azalmasına kömək edir. Qida lifləri həmçinin bağırsaqlarda bakterial balansı yaxşılaşdırır (Slavin, 2013).

Probiyotiklər və prebiyotiklər də həzmə kömək edə bilər. Probiyotiklər, mədədəki yaxşı bakteriyaların sayını artıran canlı mikroorqanizmlərdir. Onlar bağırsaq florasını tənzimləyir və qidaların daha yaxşı parçalanmasına kömək edir (Merrifield et al., 2014). Prebiyotiklər isə mədə və bağırsaqlarda faydalı bakteriyaların böyüməsini dəstəkləyir.

Son olaraq, düzgün nəfəs alqoritmindən istifadə etmək və mədəni rahatlamaq da həzmə kömək edə bilər. Stres və tələskənlik həzm prosesini yavaşlada bilər. Buna görə də, yeməkdən sonra rahatlayıb, dərin nəfəs almaq, həzm prosesini yaxşılaşdıran bir yanaşmadır.

Yekun olaraq, çox yeməkdən sonra həzmə kömək etmək üçün sadə strategiyalar mövcuddur. Bunlar su içmək, yüngül fiziki fəaliyyət, liflə zəngin qidalar, probiyotiklər və prebiyotiklərdən istifadə etməyi əhatə edir. Bu yanaşmaların hər biri, elmi araşdırmalarla təsdiqlənmişdir və yaxşı həzmə kömək etmək üçün tətbiq edilə bilər..

ARAŞDIRMA
Telefonda ananızla danışmaq, qucaqlaşma qədər stresi azaldır.
Viskonsin-Madison Universitetinin yeni araşdırması göstərib ki, anadan gələn telefon zəngi stresi azaldan oksitosin hormonunun ifrazına təsir göstərir. Bununla da, onun səsini eşitməklə bu hormonun səviyyəsi stimullaşır və qucaqlaşma zamanı biokimyəvi reaksiyalar danışıq zamanı da baş verir. Nəticələr Proceedings of the Royal Society B jurnalında dərc edilib.
Təcrübə zamanı 7 ilə 12 yaş arasında olan qızlar qrupunda test keçirərək, onlara nitq və bir sıra riyaziyyat tapşırıqları təqdim edilib. Bunun nəticəsində onların ürəkləri sürətlə atmağa başlayıb və stress hormone olan kortizol sürətlə artıb. Stresdən sonra, qızların üçdə biri şəxsi olaraq anaları tərəfindən təsəlli edilib. Digər qızlar 75 dəqiqəlik emosional videolar izləyib. Qalanlarına isə anaları ilə telefon zəngi vasitəsilə danışmaq imkanı verilib.
Tədqiqat sübut edib ki, ana ilə sadə bir söhbət belə rahatlıq hissi əldə etmək üçün güclü təsirə malikdir.

YENİ ARAŞDIRMA
Yeni tədqiqat göstərib ki, sosial-iqtisadi vəziyyəti pis olan insanlarda bioloji yaşlanma daha tez baş verir. Yaxşı sosial-iqtisadi vəziyyətə sahib insanlarda isə, ümumiyyətlə, bioloji yaşlanma əlamətləri daha az göstərilib.
İngiltərədən olan tədqiqatçılar müxtəlif xəstə qruplarını araşdıraraq, yaşlanma ilə əlaqəli məlum olan 83 xəstəliyi – məsələn, osteoporoz, katarakta və ya prostat vəzisi böyüməsini izləyərək, qan plazmasında dövr edən zülalları ölçən qan testlərini nəzərdən keçirib. Daha sonra, onlar xəstələrin sosial və iqtisadi vəziyyəti ilə bağlı məlumatları təhlil edib.
“Nature Medicine” jurnalında dərc edilən nəticələrə görə, kasıb insanların bu xəstəliklərə tutulma riski imkanlı olanlara nisbətən 20 faiz daha yüksəkdir.

İNQİLABİ ÜSUL

Tədqiqatçılar aşkar edib ki, təbii otlardan əldə edilən birləşmə, siçanların yaddaşını yaxşılaşdırıb. Üstəlik Alzheimer xəstəliyinin müalicəsi üçün yeni üsulların yaradılmasına səbəb olub. Tədqiqatın nəticələri “Antioxidants” jurnalında dərc olunub.
ABŞ-ın Scripps Tədqiqat İnstitutunun bir qrup alimi rozmarin və adaçayı bitkilərində olan karnoza turşusunun törəməsi üzərində işləyib. Onlar diAcCA adlı maddəsindən törəmə sintez edib və sonra onu Alzheimer xəstəliyinə bənzər simptomları olan siçanların müalicəsi üçün istifadə edib. Nəticədə, yeni dərmanı qəbul edən siçanlarda öyrənmə və yaddaş bacarıqları yaxşılaşıb. Siçanlarda həmçinin, insanların Alzheimer xəstəliyinin əlaməti olan iki zərərli zülalın, yəni amiloid plitələrinin və tau düyünlərinin yığılmasının azaldığı müşahidə edilib.
Qeyd edək ki, statistikaya əsasən, bu gün təxminən 7 milyon insan Alzheimer xəstəliyindən əziyyət çəkir və ÜST-ün verdiyi proqnozlara əsasəsən, 2030-cu ilə qədər, əhalinin yaşlanması səbəbindən, xəstələrin sayı 2 dəfə artaraq 14 milyona çatacaq.

ELMİ TƏDQİQAT ÜÇÜN İŞTRAKÇILAR AXTARILIR

Elmi tədqiqat üçün iştrakçılar axtarılır. Hər bir insana 18 000 avro, yəni 34 000 manata yaxın pul ödəniləcək. Almaniya Aerokosmik Mərkəzi NASA ilə əməkdaşlıq çərçivəsində tədqiqat aparmaq üçün 60 gün yataqda qalacaq 12 namizəd axtarır. Yataq rejimi zamanı iştirakçılar, Köln şəhərindəki tibbi tədqiqat mərkəzində qalacaqlar. Kosmik agentliyinin məlumatına görə, onlar sadəcə 60 gün yatmayacaqlar. Yataq 6 dərəcə başı aşağı şəkildə əyiləcək. Bununla da, baş ayaqlardan aşağıda olacaq.
Tədqiqatın məqsədi astronavtların kosmosda yaşaya biləcəyi şərtləri təkrarlamaq, missiyanı təhlükə altına ala biləcək "başgicəllənmə, büdrəmə və digər koordinasiya problemlərindən" qaçmaqdır.

ALİMLƏRDƏN YENİ İDDİA

Alimlər kofenin insanları cavanlaşdırdığını iddia edir.
“Nature” jurnalında dərc edilən məqalədə deyilir ki, hər səhər qəhvə içənlərin bağırsaqlarında faydalı bakteriyalar aşkarlanıb.
Lawsonibacter asaccharolyticus adlanan bu bakteriya sayəsində orqanizmdə heyrətamiz dərəcədə faydalı maddələrin səviyyəsi artır.

Alimlər iddia edir ki, kofedəki kafein, sinir sistemini stimullaşdıraraq insanı daha cəld və diqqətli edir. Bu da əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır, yorğunluğu azaldır və diqqəti artırır. Kofenin bu təsiri nəticəsində insanlar özlərini daha cavan və enerjili hiss edir. Lakin, həddindən artıq kofe istehlakı, tərs təsir göstərərək narahatlıq, yuxusuzluq və ürək döyüntüsündə sürətlənmə kimi problemlərə də səbəb ola bilər, deyə mütəxəssislər xəbərdarlıq edir.