İnsan metapnömovirusu (HMPV) adətən soyuqdəymə ilə oxşar simptomlara səbəb olan bir virusdur. Öskürək, nəfəsalmada çətinlik, burun axıntısı və ya boğaz ağrısı kimi əlamətlər müşahidə edilə bilər. Əksər hallarda yüngül keçsə də, kiçik uşaqlar, 65 yaşdan yuxarı insanlar və immun sistemi zəif olan şəxslər üçün daha ciddi xəstəlik riski vardır. HMPV olduqca geniş yayılmışdır və insanların əksəriyyəti 5 yaşına qədər bu virusa yoluxur.

HMPV Nədir?

HMPV əsasən yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyalarına səbəb olur, lakin bəzən aşağı tənəffüs yollarında da infeksiyalar yarada bilər, məsələn, pnevmoniya və ya astma alovlanmaları. HMPV infeksiyaları əsasən qış və erkən yaz aylarında daha çox rast gəlinir.

HMPV və COVİD 19 fərqi

Mütəxəssislər HMPV-nin Covid 19 qədər öldürücü və yoluxucu olmadığını qeyd etsələr də, yenə də gigiyena qaydalarına riayət edilməli olduğunu və nəzarətdən kənarda saxlanılmamalı olduğunu qeyd edirlər.

HMPV və soyuqdəymə eyni xəstəlikdir?

HMPV əsasən soyuqdəymə ilə oxşar əlamətlər yaratsa da, bəzi hallarda ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər. Xüsusilə, ilk yoluxma zamanı ciddi simptomlar daha çox müşahidə edilir. Bu səbəbdən kiçik uşaqlar və immun sistemi zəif olan şəxslər daha yüksək risk altındadır.

HMPV virusuna kimlər yoluxur?

Araşdırmalara görə, uşaqlarda tənəffüs yolu xəstəliklərinin təxminən 10-12%-i HMPV ilə bağlıdır. Əksər hallarda xəstəlik yüngül keçir, lakin 5-16% arasında dəyişən nisbətlə aşağı tənəffüs yollarının infeksiyaları (məsələn, pnevmoniya) inkişaf edə bilər.

HMPV virusunun Simptomlar Nələrdir?

HMPV-nin simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

• Öskürək

• Qızdırma

• Burun axıntısı və ya tutulması

• Boğaz ağrısı

• Nəfəs alarkən xırıltı

• Nəfəs darlığı

• Dəri səpgiləri (nadir hallarda)

HMPV Necə Yoluxur?

HMPV infeksiyalı bir şəxslə birbaşa təmas və ya virusla çirklənmiş səthlərə toxunma yolu ilə ötürülür:

• Öskürmə və asqırma zamanı havaya yayılan damcılar.

• Yoluxmuş şəxslə əl sıxmaq, qucaqlaşmaq və s.

• Telefon, qapı dəstəyi, klaviatura kimi əşyalarla təmas.

Risk Faktorları

HMPV infeksiyasının ağır keçmə riski olan qruplar:

• 5 yaşdan kiçik uşaqlar (xüsusilə vaxtından əvvəl doğulmuş körpələr).

• 65 yaşdan yuxarı şəxslər.

• İmmuniteti zəif olanlar (HİV, xərçəng, xroniki və autoimmun xəstəlikləri olanlar və ya immuniteti zəiflədən dərmanlar qəbul edənlər).

• Astma və ya KOAH kimi xroniki tənəffüs xəstəlikləri olan şəxslər.

Fəsadlar

HMPV aşağıdakı kimi ciddi fəsadlara səbəb ola bilər:

• Bronxiolit.

• Bronxit.

• Pnevmoniya.

• Astma və ya KOAH alovlanmaları.

• Qulaq infeksiyası (otitis media).

HMPV analizi və diaqnostikası

HMPV əsasən simptomlar və tibbi tarixə əsasən diaqnoz qoyulur. Lakin, ciddi simptomlar olduqda burun və ya boğazdan götürülən nümunələr laboratoriyada analiz edilə bilər. Lazım gələrsə, bronxoskopiya və ya ağciyər rentgeni kimi əlavə müayinələr aparıla bilər. Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzində bu virus üçün analiz verə bilər və diaqnostikadan yararlana bilərsiniz.

Ünvan:

1. Bakı şəhəri – Seyid Cəfər Pişəvari 110, Memar Əcəmi mst. Yaxınlığı

2. Göyçay şəhəri

3. Masallı şəhəri -

Müalicə Yolları

HMPV üçün xüsusi antiviral dərmanlar mövcud deyil. Əksər insanlar simptomlarını evdə idarə edə bilər. Ciddi hallarda xəstəxanaya yerləşdirilmə tələb oluna bilər və aşağıdakı müalicələr tətbiq edilə bilər:

• Oksigen terapiyası: Nəfəsalmada çətinlik çəkən xəstələrə burun kanülü və ya maska vasitəsilə oksigen verilməsi.

• Damar daxili mayelər: Dehidrasiyanın qarşısını almaq üçün maye terapiyası.

• Kortikosteroidlər: İltihabı azaldaraq simptomları yüngülləşdirmək.

Antibiotiklər Lazımdırmı?

HMPV bir virus olduğu üçün antibiotiklər təsirli deyil. Lakin, HMPV ilə yanaşı bakterial infeksiya baş verərsə (məsələn, ikincil pnevmoniya), həkim antibiotik təyin edə bilər.

Profilaktika Yolları

HMPV-dən qorunmaq üçün aşağıdakılara əməl etmək tövsiyə olunur:

• Əlləri tez-tez sabun və su ilə yumaq.

• Asqırarkən və ya öskürərkən ağzı və burnu dirsək içi ilə örtmək.

• Xəstə şəxslərdən uzaq durmaq.

• İctimai yerlərdə maska taxmaq.

• Gözlərə, buruna və ağıza toxunmaqdan çəkinmək.

• Qab-qacaq kimi şəxsi əşyaları başqaları ilə bölüşməmək.

Proqnoz

HMPV adətən bir neçə gün və ya bir həftə ərzində keçən yüngül simptomlara səbəb olur. Ağır hallarda sağalma müddəti daha uzun ola bilər. Simptomlar yaxşılaşmazsa və ya pisləşərsə, tibbi yardım alınmalıdır.

Nə Zaman Həkimə Müraciət Etməliyəm?

Aşağıdakı hallarda Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzinə müraciət edilməlidir:

• 3 gündən uzun davam edən yüksək hərarət.

• Nəfəsalmada çətinlik və ya nəfəs darlığı.

• Dəridə, dodaqlarda və ya dırnaqlarda göyərmə.

• Digər xəstəliklərin kəskinləşməsi və ya simptomların pisləşməsi.

Çində insanlar arasında metapnevmovirus (HMPV) adlı az tanınan virusa yoluxma sürətlə artsa da, ölkə rəsmiləri hələ də susur. Çindən sonra Qazaxıstanda da bu infeksiyaya yoluxma halları qeydə alınıb.
Bu barədə ölkənin Səhiyyə Nazirliyinin mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Məlumata görə, epidemiya başlayandan 8 360 xəstəlik halı aşkarlanıb ki, onlardan 30 nəfəri metapnevmovirusa yoluxub.
Xatırladaq ki, bu infeksiya əsasən tənəffüs yollarına təsir edən virusdur və Human Metapneumovirus (hMPV) kimi tanınır. Bu virus aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:
İnsanlara əsasən damcı yolu ilə və ya kontaminasiya olmuş səthlərə toxunaraq yoluxur.
Yüngül hallarda simptomları burun axıntısı, boğaz ağrısı, öskürək və yüngül qızdırma olur.
Ağır hallarda isə bronxiolit, sətəlcəm və tənəffüs çətinlikləri baş verir. İnfeksiya xüsusilə azyaşlı uşaqlar, yaşlılar və immuniteti zəif olanlar üçün təhlükəlidir.
Mütəxəssislər metapneumovirus qorunmaq üçün əlləri tez-tez yumağı, xəstə şəxslərlə təmasdan qaçmağı, ictimai yerlərdə maska taxmağı və immuniteti gücləndirən həyat tərzi sürməyi məsləhət görür.

YENİ ARAŞDIRMA NƏTİCƏLƏRİ AÇIQLANIB
Çay paketlərinin gözlənilməz təhlükəsi adlandırıldı
Çay paketlərindəki mikroplastiklər insan bağırsaq hüceyrələrinə nüfuz edə bilər
Alabama Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, polimer əsaslı çay paketləri milyonlarla plastik hissəciklər buraxır. Onlar insanın bağırsaq hüceyrələrinə və hətta materialın olduğu nüvələrinə nüfuz edir. Araşdırmanın nəticələri Chemosphere (CS) jurnalında dərc olunub.
Plastik çirklənmə insanların və gələcək nəsillərin sağlamlığına təsir edən ciddi ekoloji problem olaraq qalmaqda davam edir. Mikro və nanoplastik çirklənmənin əsas mənbələrindən biri çay paketləri də daxil olmaqla qida qablaşdırmasıdır.
Alimlər yeni bir araşdırmada neylon-6, polipropilen və sellüloza kimi müxtəlif materiallardan hazırlanmış torbalarda çay dəmlədikdə mikro və nanohissəciklər buraxdığını aşkar ediblər.
Daha sonra tədqiqatçılar bu hissəciklərin insan bağırsaq hüceyrələrinə təsirini araşdırıb.
Nəticələr göstərib ki, selik əmələ gətirən hüceyrələr daha çox miqdarda mikroplastikləri qəbul edir, hətta hüceyrə nüvəsinə nüfuz edir.
Alimlər mikro və nanoplastikəarə xroniki məruz qalmanın insan sağlamlığına təsirinin, xüsusən də bu hissəciklərin tərkibindəki kimyəvi maddələrin potensial təhlükələrini nəzərə alaraq, gələcək tədqiqatların vacibliyini vurğulayır. Mikroplastiklərin orqanizmdə toplanması potensial olaraq reproduktiv və endokrin sistemlərin zədələnməsinə, piylənməyə, iltihaba, immunitetin azalmasına və uşaqlarda inkişaf geriliyinə gətirib çıxarır.

SƏBƏBİ YOLUXUCU SİNİR SİSTEMİ XƏSTƏLİYİDİR
Almaniyada ictimai obyektlərdə xaş qadağan edilib.
Almaniya mətbuatı xəbər verir ki, qadağanın əsas səbəbi “Scrapie” (skrapi) adlı yoluxucu sinir sistemi xəstəliyidir.
Ölkəyə xaricdən qoyun kəlləsi, əli və ayağı gətirən türkiyəli şəxslərin isə cərimələndiyi bildirilib.
Qoyun kəlləsindən yeməklərin hazırlanması Finlandiya, İsveçrə, İsveç və Portuqaliya kimi Avropa ölkələrində də qadağan edilib. Ancaq bu ölkələrdə qadağanın şamil oldunduğu yeməklər siyahısında xaşın adı yox idi.
Qeyd edək ki, “Scrapie” insanlarda rast gəlinməsə də, qoyun və keçilərin sinir sisteminə mənfi təsir göstərən xəstəlikdir

HƏKİM MƏSLƏHƏTİ
Həkim son yeməyi yatmadan 2-3 saat əvvəl etməyi məsləhət görür.
Rusiyalı qastroenteroloq Dmitri Fedolov xəbərdarlıq edir ki, yatmazdan əvvəl müəyyən qidaların qəbulu sağlamlığınıza mənfi təsir göstərir.
Xüsusilə, paxlalılar kimi qaz əmələ gətirən tərəvəzlərdən qaçınmaq lazımdır, çünki onlar şişkinlik və narahatlığa səbəb ola bilər. Kartof və qarğıdalı da daxil olmaqla nişastalı tərəvəzlər yemək də tövsiyə edilmir, çünki onlar qanda qlükoza səviyyəsinin artmasına kömək edir və çəkini artırır.
Üzüm, banan və şirin armud kimi şəkəri yüksək olan meyvələrin də axşam saatlarında istifadəsi tövsiyə edilmir.
Həkimin fikrincə, gün ərzində kalorilərin optimal paylanması belədir: səhər yeməyi üçün 30%, nahar üçün 40-50%, qəlyanaltılar və şam yeməyi üçün minimum qalıq. Əgər hələ də gecə qəlyanaltı yemək kimi hiss edirsinizsə, özünüzü kiçik porsiyalarda tərəvəz, bişmiş ət və ya yumurta (100 qrama qədər) ilə məhdudlaşdırmaq tövsiyə olunur.

Qəbul edilən qida əvvəlcə mədəyə, oradan isə nazik, daha sonra da yoğun bağırsağa keçir. Yoğun bağırsaqda həzm olunmamış qida qalıqları, toksinlər yığılır və sonra çölə çıxır. Lakin müasir həyat tərzi bağırsaqların işini çətinləşdirir. Bağırsaqlar pis işləməyə başlayır, normal boşalmır və nəticədə burada çoxlu miqdarda toksinlər və digər ziyanlı maddələr toplanır. Bağırsaqlarda toplanan ziyanlı maddələr bütün orqanizmi daim intoksikasiya (zəhərləyir) edir. Bu zaman bağırsaqları təmizləmək lazım olur.

Bağırsaqların təmizlənməsi müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilər. Bir çox klinikalarda hidrokolonoterapiya kimi prosedura təklif olunur. Bu prosedura zamanı bağırsaqlara xüsusi aparatın köməyi ilə su daxil edilir, bağırsaqlar əsaslı şəkildə yuyulur və orada olan nəcis daşları, toksinlər və s. xaric olunur. Bağırsaqların təmizlənməsi üçün, adətən, bir neçə belə prosedura lazım gəlir. Təbii ki, bu proseduralardan əvvəl pasiyent mütləq həkim müayinəsindən keçməlidir. Qeyd edək ki, hidrokolonoterapiyanın müəyyən əks-göstərişləri də var.

Alma suyuyla bağırsaq təmizliyi

Alma şirəsinin tərkibindəki vitaminlər, minerallar və liflər qaraciyər və bağırsaqları təmizləyir.

Günə 1 stəkan alma suyu ilə başlayın. 30 dəqiqə gözləyin və bir stəkan su için. Bunu 3 gün ərzində gündə bir neçə dəfə olmaqla təkrar edin. Bu təmizləmə detoksunu edərkən həddindən artıq qatı qidalardan uzaq durun.

Qatıq ilə bağırsaq təmizliyi

Qatıq bağırsaq sağlamlığını qoruyan, onun işini asanlaşdıran probiyotiklərdən ibarətdir. Probiyotiklər bağırsaq hərəkətlərini tənzimləyir və bakteriyaların əmələ gəlməsini əngəlləyir.

Hər gün qatıq yemək bağırsağın hərəkətliliyini yaxşılaşdırır. Qatığa təzə meyvələr əlavə edərək də yeyə bilərsiniz.

Su ilə bağırsaq təmizliyi

Gündə 8 stəkandan daha çox su içərək bağırsaqlarınızın işləməsinə təkan verin. Nizamlı su içmək bağırsaqları nəmləndirir və toksinləri bədəndən xaric edir.

Buğda kəpəyi

Buğda kəpəyi çox təsirli və təbii vasitədir. Buğda kəpəyi sellülozla zəngindir. Sellüloz bağırsaqlarda şişir və təzyiq edərək burada yığılmış ziyanlı maddələri atır. 1 ay ərzində gündə 3 dəfə acqarına 2 xörək qaşığı buğda kəpəyi qəbul edin və 1 stəkan su için. Kəpəyi süd məhsulları (qatıq, kefir) ilə qarışdırıb yemək lazımdır.

SAĞLAM BAYRAM SÜFRƏSİNİN SİRRİ
Çəki almadan, sinir sistemi və ürək fəaliyyətini dəstəkləyərək, yeni ili necə keçirə bilərik? Sağlam bayram süfrəsinin sirri açıqlanıb.
Sidneydəki Beyin Sağlamlığı Mərkəzinin yeni tədqiqatı göstərib ki, pəhrizimizdə daha çox meyvə və tərəvəz olması depressiya əlamətlərini azaldır və bizi daha çox xoşbəxt edir. Alimlər 45 yaşdan yuxarı 3 483 cütlüyü 11 il ərzində müşahidə edib. Gündə 400 qram meyvə və tərəvəz yeyənlərin psixoloji vəziyyətlərinin yaxşı olduğunu görüblər. Tədqiqatçılar, bu effekti yüksək miqdarda qida lifləri, vitaminlər və mineralların tərkibi ilə əlaqələndirib. Həmçinin, meyvə və tərəvəzlərin bağırsaq mikrobiomunu yaxşılaşdıraraq, orqanizmdəki ümumi iltihabı azaldığını qeyd edib.
“Yaxınlaşan Yeni il bayramları və süfrələr, sağlamlığımıza zərər vermək əvəzinə, onu dəstəkləmək üçün bir fürsətdir” deyə Moskva Səhiyyə Departamentinin baş mütəxəssisi Antonina Starodubova qeyd edib. O bildirib ki, Yeni il şirniyyatları, mayonezli salatlar, şəkər, duz və doymuş yağlarla zəngin yeməklər əvəzinə otlar, meyvələr və giləmeyvələrdən hazırlanan yeməklər istehlak etmək daha məsləhətlidir. Öz zövqünüzə uyğun olaraq ən gözəl və yetişmiş meyvələri seçin. Yaxşı olar ki, bunlar müxtəlif formada, dadda və rənglərdə olsun. Qış mövsümü olduğundan lazimi vitaminləri almaq üçün bizə kömək edə biləcək məhsullar arasında yerkökü, balqabaq, soğan, sarımsaq, çuğundur, kələm, müxtəlif növ turp, həmçinin alma, albalı, nar, müxtəlif sitrus meyvələri yer alır. Və əlbəttə ki, onları istehlak edərkən həddi aşmamaq lazımdır.
Sağlamlığınızın qeydinə qalın ki, bayramı sağlam qeyd edəsiniz. Yeni iliniz mübarək.

TEXNOLOGİYA VƏ SƏHİYYƏ
Tibb texnologiyası sahəsində 2024-cu ilin ən son yenilikləri ilə tanış olaq.
Double Neural Bypass: Bu implantasiya edilə bilən sistem onurğa zədələri ilə pozulmuş motor siqnallarını bərpa etməyə kömək edir və ağır hərəkət qabiliyyəti olan xəstələrə ümid verir.
DermaSensor: Dəri xərçəngini erkən aşkarlamaq üçün süni intellektdən istifadə edən, diaqnozu daha əlçatan və effektiv edən əl cihazı.
MiniMed 780G İnsulin Çatdırılma Sistemi: Medtronic-in təkmil insulin nasosu real vaxt rejimində qlükoza monitorinqi və avtomatlaşdırılmış tənzimləmələrə malikdir, hiper və ya hipoqlikemiya risklərini azaldır.
ALZpath pTau217 Qan Testi: Bu təməlqoyma diaqnostikası Alzheimer xəstəliyinin markerlərini erkən aşkarlayır və vaxtında müdaxilə etməyə imkan verir.
GyroGlove: Parkinson xəstəliyi olan şəxslərin əllərini sabitləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuş bu geyilə bilən cihaz innovativ giroskopik texnologiya vasitəsilə titrəmələri azaldır

RefleXion X1 Radioterapiya Sistemi: Xərçəngin müalicəsi üçün real vaxt rejimində şişin hərəkətinə uyğunlaşan və radiasiyanın dəqiq çatdırılmasını təmin edən teranetik cihaz
Masimo W1 Tibbi Saat: Oksigenlə doyma və nəbzin davamlı monitorinqi üçün geyilə bilən cihaz, indi telemonitorinq üçün FDA tərəfindən təsdiqlənib.
Yeni iliniz mübarək olsun.

2024-CÜ İLİN ƏN MARAQLI TİBBİ YENİLİKLƏR
TEXNOLOGİYA VƏ SƏHİYYƏ
Tibb texnologiyası sahəsində 2024-cu ilin ən son yenilikləri ilə tanış olaq.
Double Neural Bypass: Bu implantasiya edilə bilən sistem onurğa zədələri ilə pozulmuş motor siqnallarını bərpa etməyə kömək edir və ağır hərəkət qabiliyyəti olan xəstələrə ümid verir.
DermaSensor: Dəri xərçəngini erkən aşkarlamaq üçün süni intellektdən istifadə edən, diaqnozu daha əlçatan və effektiv edən əl cihazı.
MiniMed 780G İnsulin Çatdırılma Sistemi: Medtronic-in təkmil insulin nasosu real vaxt rejimində qlükoza monitorinqi və avtomatlaşdırılmış tənzimləmələrə malikdir, hiper və ya hipoqlikemiya risklərini azaldır.
ALZpath pTau217 Qan Testi: Bu təməlqoyma diaqnostikası Alzheimer xəstəliyinin markerlərini erkən aşkarlayır və vaxtında müdaxilə etməyə imkan verir.
GyroGlove: Parkinson xəstəliyi olan şəxslərin əllərini sabitləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuş bu geyilə bilən cihaz innovativ giroskopik texnologiya vasitəsilə titrəmələri azaldır

RefleXion X1 Radioterapiya Sistemi: Xərçəngin müalicəsi üçün real vaxt rejimində şişin hərəkətinə uyğunlaşan və radiasiyanın dəqiq çatdırılmasını təmin edən teranetik cihaz
Masimo W1 Tibbi Saat: Oksigenlə doyma və nəbzin davamlı monitorinqi üçün geyilə bilən cihaz, indi telemonitorinq üçün FDA tərəfindən təsdiqlənib.
Yeni iliniz mübarək olsun.

BAYRAM GÜNLƏRİ İLƏ ƏLAQƏDAR ƏHALİYƏ MÜRACİƏTİ
Qış mövsümü və havaların qeyri-stabil keçməsi ilə əlaqədar bütün respirator xəstəliklər, həmçinin mövsümi qrip hallarının artması daha çox müşahidə edilir.
Hər hansı səbəbdən profilaktik peyvəndlərdən kənarda qalan uşaqlar və yanaşı xəstəlikləri olan risk qrupuna aid şəxslər mövsümi respirator xəstəliklərə görə yüksək həssaslığa malik əhali qrupları hesab olunur.
Əhalinin sağlamlığının qorunması və yoluxma hallarının qarşısının alınması məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi qarşıdan gələn bayram və istirahət günlərində, xüsusilə yüksək həssaslığa malik şəxslərə kütləvi tədbirlərdə və insanların sıx toplaşdığı məkanlarda tənəffüs yollarını qoruyan fərdi vasitələrdən istifadə, həmçinin əl gigiyenasına riayət etməyi tövsiyə edir. Eyni zamanda, gündəlik qidalanma rejiminə bol vitaminli ərzaqların daxil edilməsi məqsədəuyğundur.
Hər bir vətəndaş sağlamlığına xüsusi diqqət və məsuliyyətlə yanaşmalı, özünü və ətrafındakıları infeksiyalara yoluxmadan qorumalıdır.

Avstraliya Katolik Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, yatmazdan 12 saat əvvəl yüksək dozada kofein qəbul etmək gecə istirahətinin keyfiyyətini azalda bilər. Ancaq bu təsir insanlar tərəfindən diqqətdən kənarda qala bilər.

Araşdırmanın nəticələri “Sleep” jurnalında dərc olunub.

Araşdırmada 18-40 yaş arası 23 kişi iştirak edib. Bütün könüllülər mütəmadi olaraq orta dozada (gündə 300 mq-dan az) kofein istehlak ediblər. Təcrübənin bir hissəsi olaraq, subyektlərdən yatmadan 12, səkkiz və dörd saat əvvəl (müxtəlif günlərdə) 100 və 400 mq kofein qəbul etmələri istənilib.

Nəticələr göstərib ki, yüksək dozada kofein, xüsusən də 400 mq, hətta yatmadan 12 saat əvvəl qəbul edilsə belə, yuxunu poza bilər. Yatmadan dörd saat əvvəl qəbul edilən 100 mq kofein gecə istirahətinə praktiki olaraq heç bir təsir göstərməyib.

Alimlər qeyd ediblər ki, eksperiment iştirakçıları çox vaxt kofeinin yuxuya təsirini hiss etməyiblər, baxmayaraq ki, xüsusi yuxu monitorinq cihazının polisomnoqrafiya məlumatlarında onun keyfiyyətinin pisləşməsi müşahidə olunub.

Maraqlıdır ki, iştirakçılar evdə kofein qəbul ediblər. Bu səbəbdən yuxu keyfiyyətinin azalması ətraf mühitin dəyişməsi ilə izah edilə bilməz.

BUNLARI BİLMƏLİSİNİZ
25 dekabr tarixində Bakı-Qroznı xətdi ilə uçan AZAL-ın Embraer-190 sərnişin təyyarəsi Aktau hava limanından 3 km aralıda qəzaya düşüb. Bu isə təyyarələrin nə dərəcədə təhlükəsiz olduğu barədə sualını gündəmə gətirib.
Statistikaya əsasən, aviasiya vasitələrinin nisbətən təhlükəsiz sayılan yerlər var.
Təyyarənin quyruq hissəsi: Araşdırmalara görə, təyyarənin arxa hissəsində oturan sərnişinlər ön hissədə oturanlara nisbətən daha çox sağ qalır.
Qarşısı olmayan oturacaqlar: Yan tərəfdə yerləşən və qarşısı açıq olan oturacaqlar, yəni təyyarə korpusunun yaxınında olanlar, daha təhlükəsizlik sayılır. Bu cür oturacaqlar, təyyarənin qəza anında daha sürətli evakuasiya edilməsini təmin edir.
Yaxınlıqda olan çıxışlar: Təyyarənin çıxışlarına yaxın oturacaqlar da təhlükəsizlik baxımından əhəmiyyətlidir. Çünki təyyarə qəzası baş verdikdə, evakuasiya üçün ən yaxın çıxışa yönəlmək çox vacibdir.
Pəncərə tərəfi ilə yolu kəsişən oturacaqlar: Pəncərənin yanında olan oturacaqlar daha çox stabil mövqedə olur, çünki bu hissədə təyyarənin strukturuna daha az təzyiq olur. Bu da təhlükəsizlik baxımından müəyyən üstünlük təmin edir.
Mütəxəssislər qeyd edir ki, təyyarə qəzası halları çox nadir olsa da, yuxarıda qeyd olunan oturacaq mövqeləri daha təhlükəsiz hesab olunur. Amma, təhlükəsizliyi təmin edən əsas amillərdən biri də təyyarənin təcili vəziyyətlərə hazırlığı və sərnişinlərin təhlükəsizlik prosedurlarını düzgün şəkildə icra etməsidir.

ŞLAQ DIRNAQLARIN YARATDIĞI FƏSADLAR

Şlaq dırnaq texnologiyası müasir dövrdə dırnaq baxımında geniş istifadə olunur. Bu prosedur dırnaqlara uzunömürlü parıltı və gözəl görünüş bəxş etsə də, alimlərin apardığı tədqiqatlar göstərir ki, onun sağlamlıq üzərində bəzi mənfi təsirləri mövcuddur.
Əvvəlcə qeyd etmək lazımdır ki, şlaq dırnaqların tətbiqi zamanı istifadə edilən kimyəvi maddələr, xüsusilə metakrilatlar və formaldehid, dırnaqların zəifləməsinə və onların təbii strukturlarının pozulmasına səbəb ola bilər. Amerika Dermatologiya Akademiyası bildirir ki, bu maddələr dırnaq lövhəsini nazikləşdirir və dırnaqların qırılmasını asanlaşdırır. Üstəlik, tez-tez edilən prosedurlar nəticəsində dırnaqların yenilənməsi prosesi ləngiyir.
Bundan əlavə, şlaq dırnaqların sərtləşməsi üçün istifadə olunan ultrabənövşəyi (UV) şüalar dəriyə zərər verə bilər. Harvard Tibb Məktəbi tərəfindən aparılan bir araşdırmada göstərilib ki, UV şüalar dırnaq ətrafındakı dəridə hüceyrə DNT-sinə ziyan vuraraq dəri xərçəngi riskini artıra bilər.
Digər bir problem isə allergik reaksiyalardır. Şlaq dırnaqlarda istifadə edilən bəzi maddələr dırnaq yatağında qızartı, qaşıntı və hətta iltihaba səbəb ola bilər. Avropa Dermatoloji və Venerologiya Akademiyasının tədqiqatlarına görə, bu cür allergik reaksiyalar getdikcə daha çox insanda müşahidə olunur.
Bu səbəblə, şlaq dırnaq prosedurlarını təhlükəsiz şəkildə həyata keçirmək üçün keyfiyyətli məhsullardan istifadə etmək, tətbiq zamanı UV şüalardan qorunmaq və mütəmadi olaraq dırnaqların istirahət etməsinə imkan yaratmaq tövsiyə olunur. Gözəllik məqsədi ilə edilən bu prosedurlar sağlamlığa zərər verməməlidir.

“BƏYAZ AĞCİYƏR” ÇİNDƏ, AVROPADA, AMERİKADA VƏ İNDİ RUSİYADA
Məktəblilər arasında yayılan təhlükəli virus qonşu Rusiyada da aşkarlanıb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı hesab edir ki, xəstəliyin yoluxucu olmasına baxmayaraq, pandemiyanın təkrarlanması ehtimalı çox azdır.
Buna baxmayaraq, virusun daha çox məktəblilər və baxça uşaqları arasında yayılma sayı artır. Çində məktəblərin bağlanması mövzusu gündəmdədir. Həkimlər arsında “Bəyaz ağciyər” adı alan bu virus şiddətli öskürək, sinə ağrısı ilə müşayiət olunur, bronxial obstruksiya yaradır.
Qeyd edilir ki, infeksiyaya yoluxma payızda Çində, qışın əvvəlində Avropa, ABŞ, İndoneziya və hazırda Rusiyada qeydə alınıb.
Xəstəliyin inkubasiya dövrü orta hesabla 14 gün davam edir.
Hava-damcı yolu ilə yayılan virusdan necə qorunmaq olar?
Mütəxəssislər əllərinizi tez-tez yumağı, əhalinin sıx olduğu yerlərə getməməyi, soyuqdəymə əlamətləri olan insanlarla təmasdan çəkinməyi, sağlam immunitet üçün bol meyvə-tərəvəz istehlak etməyi, qazsız su içməyi, açıq havada hərəkət etməyi və yuxu rejiminə ciddi riayət etməyi məsləhət görür.

3 QADIN TƏYYARƏDƏN ENDİRİLİB

Hava yolu şirkəti sərnişinlər üçün müəyyən geyim qaydaları tətbiq edib. ABŞ-ın “Spirit Airlines” şirkətinin tətbiq etdiyi üsul nəticəsində, 3 qadın qısa-top geyindikləri üçün təyyarədən endirilib.
Şirkət müştərilərindən səyahət edərkən bədənlərini örtən və sadə geyimlər seçmələrini tələb edib. Onlar bilet alarkən müqavilə imzalayır. Müqavilədə isə "uygunsuz geyim" olduğu təqdirdə sərnişinlərin uçuşa buraxılmayacağı qeyd olunub. Bu, "əhəmiyyətsiz, pis və ya təhqiredici olan" geyimləri əhatə edir.
Uçuşa buraxılmayan sərnişinlərin sözlərinə görə, onlar adi geyimdə idi: ağ qısa top geyinmişdilər və bu onlara icazə verilmişdir. Bu isə maddələrin bir hissəsidir. Səyahətçilər təyyarəyə sviter geyinərək daxil olub, lakin sonra hava çox isti olduğu üçün onları çıxarıb. Nəticədə onlar uçuşdan kənarlaşdırılıb. Həmçinin qeyd olunub ki, onlara yeni bilet almaq üçün 1000 dollar ödəmək məcburiyyətində qalıb. “Spirit Airlines” isə əvvəlki uçuşun biletini geri qaytarmayıb.

İnteqrativ Təbabət

Bu gün dünyada şərq təbabəti ilə qərb təbabətinin sintezi prosesinə şahidlik edirik.
Əslində müasir təbabətin ən böyük problemlərindən biri - xəstəliyi törədən köklü səbəblərin deyil, bir xəstəliyin təzahür əlamətlərinin aradan qaldırılmasına hesablanan fəaliyyətdir. Tibb elmi bir çox hallarda xroniki, geri dönüşlü (residivləşən), əsl səbəbi bilinməyən xəstəliklərin bir çoxunun nəzəri inkişaf mexanizmlərini əsas götürərək xəstəliklərin kompleks yanaşmasına önəm vermir.
Son illər bütün dünyada vüsət alan, konkret nəticələr verən qeyri -ənənəvi təbabətin xəstəliklərin müalicəsində mühüm gəlişmələr, xəstələrin həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, əmək qabillyyətinin bərpası istiqamətində nəticələr verməsi İnteqrativ təbabətin aktuallığını artırır.
İnteqrativ təbabət insanı bütövlükdə, yəni ağlını, bədənini və ruhunu birgə müalicə etmək üçün sübuta əsaslanan yanaşmanı tətbiq edir. Fiziki, emosional, əqli və mənəvi ehtiyaclar bütün patoloji vəziyyətlərdə iştirak edir, buna görə də Psixo-Neyro-Endokrin və İmmun Sistemlərin bütün səviyyələrdə baș verən pozulmaları ilə nəticələnən səbəblərə təsir edərək, orqanizm bütövlükdə müalicə edilməlidir. Müxtəlif xəstəliklərdə müəyyən sistemlərin cəlb olunma dərəcəsi fərqlidir və xəstənin fərdi xüsusiyyətlərindən və patogen amillərin kompleksindən asılıdır. Buna görə də, İnteqrativ tibb həmişə müalicələrin kombinasiyasından istfadə edir, optimal sağlamlıq və şəfa əldə etmək üçün həm ənənəvi yanaşmaları, həm də alternativ müalicə üsullarını "inteqrasiya edir, birləşdirir".
Tibbdə bu istiqamətin inkişafının başlanmasına səbəb bir çox həkimlərin və xəstələrin uzunmüddətli dərman istifadəsindən narazılığı, dərmanlara öyrəşmə, bir sıra hallarda onlanın
effektsizliyidir; müxtəlif səpgili ağırlaşmaların baş vermə statistikası 30%-ə yaxındır.
Vərəm, autoimmun xəstəliklər zamanı aparılan uzunmüddətli müalicələr, onkoloji praktikada tətbiq edilən polikimyəvi terapiya, radio kontrast müayinə vasitələri, șüa müalicəsi kimi müasir elmi üsulların orqanizmə göstərdiyi ciddi yan etkilərin aradan qaldırılmaması orqanizmin yeni təlatümlərlə üzləşməsinə gətirib çıxarır.
Nəzəra almalıyıq ki, farmakoloji doyma müasir tbbin ən böyük problemlərindən biridir. ABŞ-da 1,5 milyon insan dərmanların yan təsirləri səbəbindən xəstəxanada yatmalı olur, Aİ ölkələrində isə eyni səbəblərdən xəstəxanaya yerləşdirilmə 15%-i.
Çox vaxt "medikamentoz xəstəlik" müalicəsinə başlanılan xəstəlikdən daha ağır olur. ABŞ-da Parasetamolun yaratdığı qaraciyər yetməzliyindən 500 nəfərdən çox adam ölür.
Hər bir həkimə xatırlatmaq yerina düşərdi: "Əgər hansısa dərmanı təyin etməyə bilirsənsə, onu təyin etmə!" Maraqlıdır ki, İnteqrativ Tibbə, məsələn, ABȘ-da, ali təhsilli, yəni müalicə üsulunu seçməzdən əvvəl təhlil edib, bu barədə düşünən xəstələr müraciət edirlər.
Təbii müalicə vasitələrinin dünyanın aparıcı elmi mərkəzlərinin tövsiyəsi ilə tərtib edilən klinik protokollar əsasında müasir dərman preparatlarının tətbiqi ilə aparılan müalicə ilə inteqrasiyası terapiyanı tamamlaya bilir ki, bu da yan etkilərin aradan qaldırılması və effektliliyinin artırılmasına yardımçı olar.
Zəruri hallarda asaslanmış dərman müalicəsi və təhlükəsiz ənənəvi üsulların birləşməsi (İnteqrativ tibb) dərmanların dozasını əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağa və müalicənin effektivliyini artırmağa imkan verir. Ölkəmizdə həm xəstələr, həm də həkimlərin İnteqrativ təbabətin imkanları haqda məlumatlandırılması bu gün dünyada həllini gözləyən aktual məsələlərdən biridir.

Adil Qeybulla – tibb elmləri doktoru, professor

HƏM FİZİKİ, HƏM PSİXOLOJİ, HƏM DƏ PSİXİATRİK

Bildiyiniz kimi “Azərbaycan Hava Yolları" aviaşirkətinin J2-8243 nömrəli Bakı-Qroznı reysini yerinə yetirən "Embraer 190" təyyarəsi Aktau şəhərinin 3 km yaxınlığında qəza enişi edib.
Təyyarədə 37 Azərbaycan, 16 Rusiya, altı Qazaxıstan və üç Qırğızıstan vətəndaşı olub. Qəzadan biri uşaq olmaqla 25 nəfərin sağ qaldığı olduğu bilidirilir. Qazaxıstanın Mangistau vilayətində yerləşən regional xəstəxanaya yerləşdirilib.
Diqqətiniziə partlayışlı təyyarə qəzasından sağ çıxanların sağlamlığını tam yoxlamaq üçün bir sıra vacib müayinələri təqdim edirik. Bu müayinələr həm fiziki, həm də psixoloji aspektləri əhatə edir:
İlkin olaraq Fiziki müayinələr edilməlidir.
Hər hansı bir sınıq, əzilmə və ya daxili orqanların zədələnməsini müəyyən etmək üçün: rentgen, kompüter tomoqrafiyası (KT) və ya maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) edilməlidir.
Termik yanıqların qiymətləndirilməsi üçün dermatoloji müayinə.
Yaraların infeksiyalaşma riskini azaltmaq üçün yara baxımı həyata keçirilməlidir.
Partlayış zamanı yaranan tüstü və kimyəvi maddələrin inhalasiyası üçün
Ağciyər funksiyasının və döş qəfəsinin yoxlanılması icra edilməlidir.
Rentgeni və ya KT müayinəsi edilməlidir.
Partlayışın səs-küyü qulaqlara zərər verə bilər. Buna görə də audiometriya testi edilməlidir.
Gözdə mexaniki zədələr və ya kimyəvi təsirlər yoxlanılmalıdır.
İkinci növbədə isə pasientin laborator analizləri üçün gərəkli prosedurlar edilməlidir.
Qanda karboksihemoglobin səviyyəsinin ölçülməsi, ümumi qan analizi və elektrolitlər yoxlanılmalıdır.
Müxtəlif toksinlər və kimyəvi maddələrin qalıqlarını müəyyən etmək üçün zəhərlənmə testləri icra edilməlidir.
Bundan sonra psixoloji və psixiatrik müayinələr həyata keçirilməlidir.
Travma sonrası stress pozuntularını aşkar etmək üçün psixoloq və ya psixiatrla müayinə keçmək vacibdir.
Sonda diaqnozlara əsasən partlayışlı təyyarə qəzasından sağ çıxanların reabilitasiya ehtiyacları qarşılanmalıdır.
Hərəkət məhdudiyyətləri varsa pasientin fizioterapiya keçməsi təmin edilməlidir.
Travmanın emosional təsirlərini azaltmaq üçün psixoloji dəstək almaq gərəkdir.
Bu müayinələr zamanı xəstənin fərdi vəziyyəti və simptomları nəzərə alınmalıdır. Sağ qalanların təxirəsalınmaz yardım almağı, eləcə də uzunmüddətli izlənməyə ehtiyacı ola bilər.

İNTEQRATIV TİBB VƏ ABDOMİNAL PİYLƏNMƏ 

Qarın və ya abdominal piylənmə tək dərialtı qatda deyil, həm də qarın boşluğunda və əzələlərdə yağ yataqlarının həddindən artıq yığılması nəticəsində yaranan metabolik pozulmadır. Bu, piylənmənin ən təhlükəli növüdür, çünki əsas orqanların ətrafında toplanan yağ onların fəaliyyətinə ciddi mane olur.
Daxili piylənməyə visseral piylənmə də deyilir. Az miqdarda visseral (qarın) yağ daxili orqanları mexaniki zədələrdən qoruyur. Həddindən artıq toplandıqda, həyati vacib orqanların fəaliyyətini əngəlləyir və sağlamlıq üçün son dərəcə təhlükəli olur. Qarın boşluğunda yığılmış piy toxuması hormonal aktivdir, iltihabı artıran maddələr ifraz edir və bununla da xroniki xəstəliklərin inkişaf riskini artırır. Beləliklə, qarın piylənməsi çox təhlükəli vəziyyət olub, ürək və damar xəstəlikləri, 2-ci tip diabet, hipertoniya, ateroskleroz, osteoporoz, görmə zəifliyi, böyrək və qaraciyər problemləri, bəzi xərçəng növləri də daxil olmaqla bir çox xəstəliklərin inkişafında mühüm səbəbkar amildir. Ənənəvi müalicənin bu halda imkanları məhduddur, tədbirlər yalnız fəsadlı nəticələrin aradan qalxmasına yönələrək əsasən təzyiqsalıcı, statinlər, şəkərsalıcı, qan durulaşdırıcı kimi kimyəvi dərmanlar, stentləmə, şuntlama, endoprotezləmə kimi tədbirlərlə məhdudlaşır. Amma hər belə problemi olan insan bilməlidir ki, bu vəziyyətin tam fərqli, zərərsiz müalicəsi də mümkündür.
İnteqrativ Təbabət ilə abdominal piylənmənin zamanında və düzgün, səbəbə yönəli müalicəsi göstərilən fəsadlardan qaçmağa kömək edərək həyatınızı qoruyacaq!

TİBB SAHƏSİNDƏ İNQİLAB

Dünyada ilk dəfə, qadın vücudundan kənarda yetişdirilən körpə dünyaya gəlib.
Perunun paytaxtı Lima şəhərindəki Santa-İsabel klinikasında, yumurtalıq hüceyrələrinin yetişdirilməsi

texnologiyasından istifadə edilərək dünyaya gətirilən körpə , amerikalı “Gameto” biotexnologiya şirkəti tərəfindən hazırlanıb.
Qeyd edək ki, şirkət bu texnologiyanın tətbiqi üçün Peru, Avstraliya, Yaponiya, Meksika, Argentina

və Paraqvay idarəedici orqanlarından icazə alıb. ABŞ-da isə klinik sınaqlar sona çatmaq üzrədir. İlk körpənin sağlam doğulması isə, bu innovativ texnologiyanın

QICOLMA KEÇİRDİ, HUŞUNU İTIRDİ

Çox su içmək size reanimasiyalıq edə bilər.
Sosial şəbəkələrdə tanınan hindistanlı Dr. Sudhir Kumar bir pasientinin detoks üçün səhər 4 litrə qədər su içdiyi üçün qıcolma keçirdiyini və huşunu itirdiyini deyib.
“Kimsə ona arıqlamaq üçün acqarna 4 litr su içməyi məsləhət görüb. Guya bu miqdarda su bədəndən artıq toksinləri birdəfəlik çıxaracaq və dərini gözəlləkdirəcəkmiş.

O da məsləhətə əməl edib” deyə həkim sosial şəbəkə hesabında paylaşım edib.
Kumar bildirir ki, suyu içəndən sonra əvvəl baş ağrıları, ürəkbulanma başalyıb. Daha sonra isə qıcolma keçirib və huşçunu tamamilə itirib.
Dr. Sudhir, qadının serum natrium səviyyəsinin 110 mmol/L-ə düşdüyünü, normal diapazonun isə 135-145 olduğunu izah edir.
3 gün reanimasiyada qalan qadının orqanizmi bərpa edilib, deyə Dr. Sudhir məlumat verib.
Xatırladaq ki, mütəxəssislər bir dəfəyə deyil, gün ərzində bir stəkandan çox olmayaraq, cəmi 2 litr su içməyi tövsiyyə edir.

PROFESSOR: “ORQAN QITLIĞI VAR, BUNA MƏCBURUQ”

ABŞ-ın Alabama ştatından olan 53 yaşlı Towana Looney, NYU Langone Tibb Mərkəzində genetik modifikasiya edilmiş donuz böyrəyi transplantasiyası əməliyyatından sonra qısa müddətdə xəstəxanadan çıxıb.

Bu tibbi irəliləyiş, orqan çatışmazlığı ilə bağlı qlobal problemlərin həlli üçün böyük addım hesab olunur. Əməliyyatı həyata keçirən həkimlər prosedurun uğurunu vurğulayıb və onun gələcəkdə transplantasiya gözləyən xəstələr üçün yeni imkanlar açacağını bildiriblər. Looney bu proseduru "ikinci həyat şansı" adlandıraraq, cəmiyyətə belə yeniliklərin əhəmiyyətini nümayiş etdirib.
Bu, NYU Langone Tibb Mərkəzinin həkimləri tərəfindən həyata keçirilən yeddinci donuz orqanı transplantasiyası əməliyyatıdır.
NYU Langone Tibb Universitetinin klinik tibb professoru Mark Siqel açıqlama veərək bilidirib ki, ciddi orqan çatışmazlığı var.

İnsanları donor olmağa təşviq etsək də, yenə də qıtlığı aradan qaldırmaq mümkün olmayacaq. Ona görə heyvan orqanları transplantasiyasının inkişaf etdirilməsi vacibdir.

VALİDEYNLƏR BAŞQA ÇARƏ GÖRMƏYİB

Yeniyetmə qız oyunlara aludə olduğu üçün dəmir qəfəsə salınıb. Valideynlər qızlarının ağlını itirdiyini güman edir.
Dərs eləməkdən imtina edən məktəblinin qəzəblənən ailəsi onun mobil telefonunu əlindən alıb, dəmir qəfəsə bağlayıb.

Qız telefonun əlində olmamağına baxmayaraq, yenə də xəyalən oyun oynamağa davam edib. Video bütün dünyada viral olub.
Mütəxəssislər isə uşaqların oyun asılılığı ilə mübarizə apararkən, valideynlərə sərt cəza tədbirləri əvəzinə, səmimi söhbət aparmağı və psixoloqa müraciət etməyi məsləhət görür.

Bəzən sərt cəzalar əks təsir verir və övladlarınızın psixikasına daha ciddi zərbə vurur, deyə ekspertlər xəbərdarlıq edir.

PESTİSIDLƏR SU İLƏ TƏMİZLƏNMİR

Məhsullarda pestisidlərin səviyyəsini sınaqdan keçirən araşdırmada meyvə və tərəvəzlərin 20%-də “əhəmiyyətli risk” olduğu müəyyən olunub.
Yeni elmi hesabat kənd təsərrüfatında geniş istifadə olunan müxtəlif zəhərli kimyəvi maddələrin istifadəsinin dövriyyədən çıxarmadığına dair yeni sübutlar təqdim edib.
Məhsullar tez xarab olmasın deyə vurulan bu maddələr su ilə yuyulduqda çıxmır. Amerika Kimya Cəmiyyətinin "Nano Letters" jurnalında dərc olunan məqalə, qida təchizatında pestisidlərlə çirklənmənin dərəcəsi və pestisid qalıqları olan qidaların müntəzəm olaraq yeyilməsi ilə bağlı potensial sağlamlıq risklərindən bəhs edir.
Xatırladaq ki, Pestisid ― bitkiyə, xüsusilə taxıl məhsullarına, meyvələrə, pambıq, yun, dəri məmulatlarına vurulan, zərərli orqanizmlərin məhv edilməsi üçün istifadə edilən kimyavi maddədir.

PRAKTİKADAN NÜMUNƏ: HƏNDBOLÇU (ALMANİYA)

Yumşaq toxumaların travmatik zədələri (məsələn, aşağıda təsvir olunan hal (bu halda sümük travması ilə birlikdə)) bir sıra proinflamator amilləri aktivləşdirən qeyri-spesifik fizioloji reaksiya yaradır.

İltihab sağalma prosesinin vacib hissəsi olsa da, həddindən artıq iltihab sağalmaya mənfi təsir göstərə bilər.

Yumşaq toxumanın  kəskin zədəsini uğurla müalicə etmək üçün effektiv optimal bərpaya kömək edən amillər maksimum dərəcədə artırılmalıdır.

Pasiyent haqqında məlumat*

1. Təsvir və diaqnoz

+ İyirmi beş yaşdan yuxarı   həndbolçu

+ Matç zamanı üzün sol  tərəfinə dirsək ilə vuruldu

+ Sol gözün altındakı  yırtılmış yara

+ Burun sümüyünün sınığı   (sağda)

+ Sol göz yuvasının medial   divarının sınığı

+ Travmatik beyin zədəsi  (TBİ) 1-ci dərəcə

Müalicənin  nəticələri

Traumeel® və Lymphomyosot® ilə müalicənin 5-ci günündə zədə yerində ödem və qançırlar nəzərəçarpacaq dərəcədə azaldı və yaraların sağalmasının aydın əlamətləri müşahidə edildi.

Əməliyyatdan sonrakı yaraların sağalmasını dəstəkləmək üçün

təsdiqlənmış kombinasiya

1. Speed C, Hazleman B, Dalton S. Fast Facts: Soft Tissue Disorders. Second edition. Oxford: Health Press Limited, 2006;11-15.n.
2. Schneider, C. Traumeel – an emerging option to nonsteroidal anti-inflammatory drugs in the management of acute musculoskeletal injuries. Int J Gen Med. 2011;4:225–234.
3. Keim AP, Slis JR, Mendez U, Stroup EM, Burmeister Y, Tsolaki N, Gailing O, Goldman J. The multicomponent medication lymphomyosot improves the outcome of experimental lymphedema. Lymphat Res Biol. 2013;11:81–92.

YENİ ARAŞDIRMA

Alimlər arıqlaydan sonra da bədənin artıq çəki hüceyrələrini “unutmadığını” deyir. Yeni araşdırmalara görə, yo-yo effekti kimi tanınan çəki itirmə və geri qazanma dövrü, bədənin xatırladığı və əvvəlki piylənmə vəziyyətinə qayıtmağa meylli olduğu bir növ "metabolik yaddaş" ilə bağlı ola bilər.
ÜST məlumatına görə dünyada 2.6 milyard insan artıq çəkidən əziyyət çəkir. "Piylənmə əhəmiyyətli metabolik nəticələri olan xroniki xəstəlikdir və müxtəlif ürək-damar xəstəlikləri ilə yaxından əlaqəlidir" deyə tədqiqatın müəllifi, doktor Ferdinand von Meyenne bildirib.
Orqanizmin artıq çəkini qorumağa meylli olması, pəhrizdən sonrakı arzuolunan formada qalmağı çətinləşdirir.
Noyabr ayında Nature jurnalında dərc edilən yeni araşdırma, kilo itkisindən sonra yenidən çəki qazanmağın genetik fəaliyyət olduğunun aşkar edib. Alimlə buna epigenetika adlandırıb.

PROFESSOR MUSA QƏNİYEV

Xəstəlik və ya patologiya orqanizmdə fizioloji proseslərin normal gedişinin pozulmasına səbəb olan hər hansı bir amilin (endogen və ya virus, mikrob və s. kimi ekzogen amilin) təsirinin nəticəsi kimi meydana çıxır. Bu halın korreksiyası və orqanizmin pozulmuş funksiyalarının bərpası, təkcə müvafiq dərman maddələrinin təyinat prinsipilə deyil, həmçinin aparılan dərman terapiyasının xüsusiyyəti, xüsusən müvafiq tibbi yanaşmanın düzgün seçimindən bilavasitə asılıdır.
Məlumdur ki, ənənəvi, yəni akademik tibbi yanaşmada, patoloji prosesin etioloji səbəb və klinik simptomlarına əsaslanan əsasən profilaktik, etiotrop, palliativ, yəni allopativ və əvəzedici dərman terapiyasından istifadə olunur. Bütün halda, alınma mənbəsindən (nəbatat, heyvanat, sintetik və s.) asılı olmayaraq dərman maddəsindən istifadə, orqanizmdə fizioloji sistemlərin pozulmuş fəaliyyətinin bərpası və baş vermiş patoloji proseslərin aradan qaldırılması məqsədi daşıyır. Bunun üçün dərmanların təsirində 3 istiqamət əsas və həlledici hədəf sayılır:
a) somatik və ya neyro-psixoloji pozulmalara səbəb olan proseslərə təsir;
b) çatışmazlığı müxtəlif xəstəliklərə səbəb olan və insan orqanizminin özündə əmələ gələn endogen və ya xaricdən daxil olması zəruri olan ekzogen aktiv maddələrin, mayelərin, duzların və s. pozulmuş balansını bərpa etmək;
c) orqanizmdə müxtəlif xəstəliklər törədən mikrob, parazit və s. məhv etmək, eləcə də orqanizmdə əmələ gələn zərərli maddələri inaktivləşdirmək və ya bu kimi amillərin orqanizmdən kənarlaşdırılmasını təmin etmək.
Məlumdur ki, istənilən xəstəlik və patoloji proseslərin farmakoloji korreksiyası, eləcə də aradan qaldırılmasının həlledici şərti, orqanizmdə müdafiə və bələdləşmə kimi kompleks özünütənzim immun mexanizmlərinin stimulyasiyası və bunun təminatının həlledici şərti olan sanogenetik terapiyadır.
Ənənəvi tibbin əsas və həlledici şərti, xəstəliyin yuxarıda qeyd olunan etiopatogenetik səbəb və klinik simptomlarına əsaslanan farmakoterapevtik yanaşmadır. İnteqrativ təbabətdə isə, müalicəyə fokuslanma insanın tamlıq vəhdətinə (fiziki, emosional və mənəvi sağlamlıq) istinad etdiyindən, burada ənənəvi və alternativ təbabət vəhdət halında götürülür. Başqa sözlə desək, ekzogen dərman maddələrinin müalicəvi təsiri, paralel olaraq alternativ müalicə üsullarından (iynəbatırma, biotənzimləyici terapiya, izopatik terapiya və s.) istifadə etməklə, xəstəlikəleyhinə endogen mexanizmlərin stimulyasiyası (sanogenerik terapiya) fonunda aparılır. Odur ki, inteqrativ tibbin əsas prinsipi və ənənəvi tibbdən üstünlüyü aşağıdakılardı:
1. Xəstəliyə yanaşmanın dürüstlük şərti. Yəni ayrı-ayrı klinik simptomların deyil, orqanizmin bütöv, tam və vəhdət halında müalicəsi.
2. Müalicəyə kompleks yanaşma. Bu, tək orqanik pozulma və fiziki çatışmazlıq halının deyil, emosional problemlərin də aradan qaldırılmasını təmin və tələb edir.
3. Pozitiv yüklənmə orqanizmdə xəstəlikəleyhinə sistemlərin stimulyativ fəallığının həlledici şərti olduğundan, müalicənin gedişində xəstənin özünün aktiv iştirakının təmin edilməsi.
4. Sanogenetik mexanizmlərin aktivləşməsinin nəticəsi olaraq, məlum preparatların istifadə dozasının azaldılması və bunun nəticəsi olaraq əlavə və arzuolunmaz effektlərin minimuma endirilməsi. Qeyd etmək lazımdır ki, İnteqrativ təbabət tibbin yeni, əslində XXI əsrin təbabətidir. Odur ki, İnteqrativ tibbdə aparılacaq müalicənin həlledici şərti, müalicəyə cəlb olunan xəstələrə bu tibbi yanaşmanın üstünlük, təhlükəsizlik və effektivliyi haqqında əsl elmi həqiqətlərin verilməsidir.

Tibb elmlər doktoru, professor Musa Qəniyev
ATU-nun farmakologiya kafedrası

NANOFİLLƏR – YENİ TİBB ERASI
Bioaktiv sarğılarda son nailiyyətlər yaraların sağalması prosesində inqilab etdi. Nanoliflər adlanan bioaktiv polimer sarğılar açıq yaralarda, tikişlərdə istifadə ediləcək. Tədqiqat müddətində bu sarğıların dərini daha sürətli bərpa etdiyi sübut edilib. Bioaktiv sarğıların əsas üstünlükləri oksigen keçiriciliyi, bioloji parçalanma qabiliyyəti, antioksidant xüsusiyyətləri, nəm yara mühitinin saxlanması və pH tənzimləməsidir ki, bunların hamısı yaraların sağalmasını və dərinin bərpasını təşviq edən proseslərdir.

MÜTƏXƏSSİS RƏYİ

Otaq içərisində, xüsusən də isidici cihazların üstündə paltar qurutmaq sağlamlıq və evin ümumi mühiti üçün ziyanlı ola bilər.
Qurutma zamanı nəm buxarı havaya yayıldığı üçün otaqdakı rütubət səviyyəsi artır. Bu, kif göbələklərinin yaranmasına və onların artmasına şərait yaradır ki, bu da nəfəs yolları problemlərinə, allergiyalara və astma xəstəliyinə səbəb ola bilər.
Bundan əlavə, paltarlardan yayılan kimyəvi maddələr, məsələn, yuyucu vasitələrin qalığı, havanı çirkləndirə bilər. Əgər belə bir qurutma məcburidir, otağın mütləq şəkildə havalandırılması tövsiyə olunur.
Daha sağlam seçim kimi, açıq havada və ya qurutma maşınından istifadə etmək məsləhətdir.

SƏBƏBİ HƏKİM AÇIQLAYIB

Dişləri səhər tezdən fırçalamaq ağız və diş sağlamlığının qorunması üçün ziyandır. Dr. Muqutdinovun fikrincə, gecə yatdıqda ağızda tüpürcək istehsalı azalır, bu da bakteriyaların çoxalmasına səbəb olur. Nəticədə ağız boşluğunda pis qoxu və bakteriya təbəqəsi yaranır. Dişləri gecə yatmadan əvvəl fırçalamaq bu bakteriyaların və onların yaratdığı ağız qoxusunun qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
Bəzi mütəxəssislər səhər yeməyindən əvvəl dişləri fırçalamağı tövsiyə edir, çünki bakteriyaları yeməkdən əvvəl təmizləmək daha təsirli olur. Digərləri isə səhər yeməyindən sonra dişləri fırçalamağın qida qalıqlarını təmizlədiyini qeyd edir. Bununla belə, yeməkdən dərhal sonra, xüsusilə turşulu qidalar qəbul edilərsə, dişlərin emal qatına zərər verə biləcəyindən ehtiyatlı olmaq lazımdır. Yeməkdən sonra diş fırçalamaq üçün ən az 30 dəqiqə gözləmək tövsiyə olunur.
Dr. Muqutdinov vurğulayır ki, diş fırçalamaqdan əlavə, düzgün diş pastası seçimi və fırçalama texnikası da vacibdir. Dişləri yumşaq, dairəvi hərəkətlərlə və ən az 2 dəqiqə fırçalamaq lazımdır. Bununla yanaşı, dilin də fırçalanması bakteriyaların azaldılmasına kömək edir.

T.E.D., PROFESSOR AKIF QURBANOV

ATU, Tibbi mikrobiologiya və immunologiya kafedrası

Tibb elminin çoxsaylı uğurlar qazanmasına baxmayaraq, müasir dövr xəstəliklərin artması ilə xarakterizə olunur. Demək olar ki, əksər insanlar orta yaşlarından etibarən bir və ya bir neçə xəstəlikdən əziyyət çəkir. Çoxsaylı tibb mərkəzlərində müxtəlif ixtisaslı həkimlərin səylərinə baxmayaraq bu xəstəliklərin bəzilərini müalicə etmək demək olar ki, mümkün olmur. Belə hallar insanların həyat keyfiyyətini pisləşdirməklə yanaşı, həkimlərə və tibb elminə inamı getdikcə azaldır və sonda xəstə öz xəstətəliyi ilə təkbaşına mübarizə aparmaq məcburiyyətində qalır.

Səbəb nədir Getdikcə pisləşən ekologiya (yaşadığımız mühit) – suyun, torpağın, havanın çirklənməsi. Qidalanma - hazırda qidaların əksəriyyəti keyfiyyətsizdir və sağlamlığa zərər verən konservantlarla zəngindir. Sağlam qida tapmaq getdikcə çətinləşir. Çoxsaylı streslər – səs-küy, nəqliyyat və əhali sıxlığı, ağıllı telefon və komyuterlərin həyatımıza getdikcə artan müdaxiləsi və s. - bütün bunlar bizi daim gərgin vəziyyətdə saxlayır. Sanki istirahət etmək üçün yer tapmaq da getdikcə çətinləşir.

Beləliklə, insan orqanizminə əlverişsiz təsir göstərən bu və ya digər çoxsaylı amillər xəstəliklərin müalicəsinə yeni yanaşmalar tələb edir. Diaqnoz qoymaq və müalicə etmək üçün tətbiq edilən ənənəvi üsullar bir çox hallarda effektsiz qalır. 

Ənənəvi müalicə üsulları effektsiz qaldığı hallarda digər üsullardan, xüsusən alternativ üsullardanistifadəmüalicə imkanlarını daha da artırır. Başqa sözlə, xəstəliyi müalicə etmək üçün ənənəvi müalicə üsullarına digər üsulların əlavə edilməsi lazım gəlir.Beləliklə,hazırda müalicə üçün yeni yanaşma - İnteqrativ Tibb inkişaf etməkdədir. İntegration – “birləşmə” mənasını verən söz xəstənin müalicəsi üçün bütün müvafiq müalicə üsullarını birləşdirməyin zəruriliyini ifadə edir.

İnteqrativ Tibb xəstəni müalicə etmək üçün müasir tibbin bütün ən yaxşı müalicə üsullarınınbirləşdirilməsini (inteqrasiyasını) nəzərdə tutan yeni bir sahədir. İnteqrativ Tibbin üsulları bir birini tamamlayır və xüsusən xroniki xəstəliklərin müalicəsində böyük nailiyyətlər əldə etməyə imkan verir. Fərdin sağlamlığının beş əsas - fiziki, emosional, sosial, mənəvi və intellektual aspektləri var ki, inteqrativ yanaşma bu sahələrin heç birini diqqətdən kənarda saxlamır. İnteqrativ Tibb- ənənəvi allopatik müalicəüsullarını ənənəvi olmayan müalicəüsullarıilə birləşdirən və xəstənin fiziki, emosional və mənəvi ehtiyaclarına cavab verən bir fəlsəfədir.

Ənənəvi olmayan müalicə üsullarına əsaslanan təbabət bəzən tamamlayıcı və alternativ tibb adı ilə də tanınır. Alternativ tibbin biotənzimləyici təbabət, o cümlədən homeopatiyavə izopatiya, akupunktura, manual terapiya, fitoterapiya, meditasiya və s. kimi çoxsaylı üsulları hazırda İnteqrativ Tibbin "alətlər qutusuna" daxil edilə bilər.

İnteqrativ Tibb həkimləri sözün həqiqi mənasında yalnız xəstəliyi deyil, bütün orqanizmi müalicə etmək üçün çalışır. Bu zaman həkim bütün müalicə üsullarını birləşdirərək şəfa vermək üçünorqanizmə zərər vermədəndaha az müdaxilə etməklə, daha azvəsait tələb edənmüalicə üsullarına diqqət yetirir.

İnteqrativ Tibb hətta müalicəsi mümkün olmayan bəzi hallarda –şəkərli diabet, autoimmun xəstəliklər,bədxassəli şişlər, davamlı ağrı, fibromialgiya və bir çox digər xəstəliklər zamanı yorğunluq, ağrı və narahatlığı azaldaraq simptomlarını daha yaxşı idarə etməyə və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa kömək edir.

2005-ci ildə İnteqrativ Tibb Akademik Sağlamlıq Mərkəzləri Konsorsiumu İnteqrativ Təbabəti aşağıdakı kimi təyin etmişdir: həkim və xəstə arasındakı əlaqənin əhəmiyyətini bir daha təsdiq edən, bütün orqanizmə diqqət yetirən, sübutlara əsaslanan, optimal sağlamlıq və şəfa əldə etmək üçün bütün uyğun terapevtik yanaşmalardan, səhiyyə xidmətlərindən istifadə edən tibbi təcrübədir.

Bu gün artıq bütün dünyada müasir səhiyyə sisteminin getdikcə inteqrasiyaya daha çox yönəldiyi göstərilir. İnteqrativ Tibb dünyanın 40-a yaxın universitetində tədris edilir və çoxsaylı klinikalar fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda “İnteqrativ Tibb” səhəsində təcrübə toplamış, bir sıra xəstəliklərin müalicəsində çox uğurlu nəticələr əldə etmiş Bioloji Təbabət Klinikaları şəbəkəsi artıq 15 ildir fəaliyyət göstərir. İnteqrativ Tibb sahəsində toplanmış təcrübəni nəzərə alaraq son illərdə Beynəlxalq Elmlər Akademiyası nəzdində  “İnteqrativ Tibbdə elmi araşdırmalar mərkəzi” fəaliyyətə başlamışdır.

PROFESSOR İZAH EDİR

“Qan dövranını yaxşılaşdırmaq üçün əl vannaları qəbul etməlisiniz.”

Bunu rusiyalı həkim-professor Boris Uvaydov öz “Sağlamlıq və Naturopatiya” kanalında deyib. Bəs əl vannaları necə hazırlanır?

“Orta ölçülü vedrə ilə qaynar suyu götürün, 1 xörək qaşığı xardal və acı bibər tozunu əlavə edin. Hamısını qarışdırın, daha sonra 20-30 mll yod tökün və yenidən qarışdırın. Sol əlinizi qoyun və sağ əlinizlə həmin əli masaj edin. Dərhal ürək və kürək bölgəsində genişlənmə başlayacaq.” deyə professor Uvaydov izah edib.

O həmçinin, əlavə edib ki, “fizika qanununa görə, qan damarları genişləndiyi zaman, ürək əzələləri qanla daha yaxşı qidalanır və əzələ spazmları yox olur.

MARAQLI FAKTLAR

Alimlər qışda qalın geyinməyin sağlamlığa təsiri ilə bağlı müxtəlif araşdırmalar aparıblar. Bir neçə əsas nəticə bunlardır:

Qalın geyinmək, həddindən artıq tərləməyə və bədənin istiliyini tənzimləməkdə çətinlik çəkməsinə səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə nəm paltarın izolyasiya qabiliyyətini azaltdığı hallarda risklidir. Belə vəziyyətlərdə hipotermiya və soyuqla bağlı digər problemlər yarana bilər.

Alimlər təklif edir ki, qışda ən optimal geyim qat-qat geyim tərzidir. Bu, istiliyi saxlayır və fiziki fəaliyyət zamanı qatların tənzimlənməsinə imkan verir. Xüsusilə süni materiallardan hazırlanan alt qatlar və yüngül izolyasiya edən orta qatlar istilik və rahatlıq baxımından effektivdir. Yəni çox qalın yun paltardansa, bir neçə fərqli biçimli pambıq koftalar geyinmək daha yaxşıdır.

Tədqiqatlar göstərir ki, soyuqdəymə və qrip viruslarla bağlıdır və həddindən artıq qalın geyinmə ilə birbaşa əlaqəsi yoxdur. Ancaq soyuqdəymə zamanı orqanizmin immun sistemi zəifləyə bilər ki, bu da infeksiyalara qarşı həssaslığı artıra bilər. Ona görə də üşümədən və tərləmədən hərəkət edə biləcəyiniz geyimlər seçmək tövsiyə edilir.

MEYVƏLƏRİN ŞAHI

Nar vitamin və antioksidant anbarıdır. İmmunitet sistemini gücləndirir, ürək sağlamlığını qoruyur, iltihabı azaldır və dərinin gözəlliyinə və elastikliyinə dəstək olur. Bundan əlavə, qan dövranını yaxşılaşdırır, təzyiqi tənzimləyir və hüceyrələri qocalmaqdan qoruyur.

Nar, xalq arasında "meyvələrin şahı" kimi tanınır və öz unikal xüsusiyyətlərinə görə qədimdən bəri qiymətləndirilir. Bu meyvə, insan orqanizminə müsbət təsir göstərən faydalı maddələr – vitaminlər, minerallar, antioksidantlar və üzvi turşular ehtiva edir.

Birinci növbədə, nar C vitamini ilə zəngindir. Bu vitamin immuniteti gücləndirir, virus infeksiyaları ilə mübarizədə kömək edir və yaraların tez sağalmasına şərait yaradır. Polifenol kimi antioksidantlar isə sərbəst radikalları neytrallaşdırır, yaşlanma proseslərini ləngidir və onkoloji xəstəliklərin riskini azaldır.

Narın müntəzəm istehlakı ürək-damar sistemi üçün xüsusilə faydalıdır. Meyvədəki kalium ürəyin fəaliyyətini yaxşılaşdırır, arterial təzyiqi normallaşdırır və tromb yaranmasının qarşısını alır. Nar ekstraktı "pis" xolesterin səviyyəsini azaldır və damarların sağlamlığını dəstəkləyir.

Nar həzm sistemi üçün də böyük əhəmiyyət daşıyır. Onun şirəsi fermentlərin ifrazını stimullaşdırır, iştahanı artırır və qidanın yaxşı mənimsənilməsinə kömək edir. Nar dənələri tərkibində olan lif sayəsində bağırsaqların fəaliyyətini yaxşılaşdırır, qəbizliyin qarşısını alır və toksinləri orqanizmdən çıxarır.

Narın antimikrob və iltihab əleyhinə təsiri də var. Nar qabığı və köklərindən hazırlanan dəmləmələr xalq təbabətində infeksiyalar, yaralar və iltihablarla mübarizədə istifadə olunur.

Dəri gözəlliyi və sağlamlığı üçün nar əsl eliksirdir. Onun şirəsindən hazırlanan maskalar piqmentasiyaya qarşı mübarizə aparır, dərini nəmləndirir və ona parlaqlıq bəxş edir. Bundan əlavə, nar ekstraktları günəş şüalarının zərərli təsirindən qorumaq üçün kosmetik vasitələrdə istifadə olunur.

Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, narın həddindən artıq istehlakı mədə selikli qişasını qıcıqlandıra bilər. Buna görə də, qastrit və ya yara xəstəliyi olan insanlar bu meyvəni ehtiyatla yeməlidirlər.

Narın rasiona daxil edilməsi sağlamlığı gücləndirmək, əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırmaq və uzun illər gözəlliyi qorumaq üçün vacib bir addımdır.

YENİ QANUN
Azərbaycanda tibb işçiləri üçün yeni cərimə məbləğləri tətbiq ediləcək.
Reseptə dərman yerinə, qida əlavələri yazan həkimlər üçün cərimələr 2 dəfədən çox artırılır.
Bu yenilik İnzibati Xətalar Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikdə öz əksini tapıb.
Layihəyə əsasən, xəstələr üçün reseptə dərman yerinə bioloji aktiv qida məhsullarının yazılmasına görə, vəzifəli şəxslər 100-150 manat, hüquqi şəxslər 300-400 manat cərimə ediləcək.
Qeyd edək ki, hazırda bioloji fəallığa malik qida əlavələrinin həkim reseptinə yazılmasına görə vəzifəli şəxslər 50-100 manat, hüquqi şəxslər 150-200 manat cərimə edilir.
bu bioloji aktiv qida maddələri ilə bağlı yeganə dəyişiklik deyil. İnzibati Xətalar Məcəlləsinə edilməsi gözlənilən digər dəyişikliyə əsasən, aptekdə dərman olduğu halda xəstəyə bu barədə məlumat verməyən və ya səhv məlumat verən aptek əməkdaşları da cərimə ediləcək.
Məcəlləyə əlaıə edilməsi təklif olunan yeni 452.2-1-ci maddəyə əsasən, reseptə yazılmış təsiredici maddə üzrə aptek təşkilatında mövcud olan dərman vasitələri və onların qiymətləri barədə aptek təşkilatının satıcısı tərəfindən istehlakçıya məlumat verilməməsinə görə aptek əməkdaşları 200 manat cərimə ediləcəklər.
Söhbət bəzən reseptə yazılan dərman əvəzinə alıcılara başqa dərman təklif edilməsindən, eləcə də dərman əvəzinə bioloji aktiv maddələrin satılmasından gedir. İndiyədək bu məsələyə nəzarət yox idi. İndi isə bu pozuntuya yol verənlər 200 manat cərimə ediləcək

8 VASİTƏ

Öskürək üçün ən yaxşı təbabət üsulu öskürəyin səbəbindən asılıdır. Öskürək soyuqdəymə, allergiya, astma, bronxit, yaxud digər tənəffüs yolu infeksiyalarından qaynaqlana bilər. Təbabət üsullarını sınamadan öncə, öskürəyin səbəbini müəyyən etmək üçün həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur. Bununla belə, ümumi rahatlama üçün aşağıdakı təbii üsulları sınaqdan keçirə bilərsiniz:
1. Bal və İsti Su
• Balın antibakterial və sakitləşdirici təsiri vardır.
• 1 çay qaşığı balı bir stəkan isti suya qarışdırıb için.
• İsti su boğazı yumşaldır və öskürəyi azaldır.
2. Zəncəfil Çayı
• Zəncəfil iltihab əleyhinə xüsusiyyətlərə malikdir.
• Bir neçə dilim təzə zəncəfili qaynar suda dəmləyin və için.
3. Duzlu Su ilə Qarqara
• 1 çay qaşığı duzu ilıq suya qarışdırıb qarqara edin.
• Bu, boğazdakı qıcıqlanmanı azalda bilər.
4. Buğlanma (İnhalyasiya)
• Bir qab qaynar suya bir neçə damcı evkalipt yağı və ya nanə yağı əlavə edin.
• Başınızı dəsmalla örtərək buxarı dərindən nəfəs alın.
5. Sarıkök və Süd
• Sarıkökün antibakterial və iltihab əleyhinə təsiri vardır.
• 1 çay qaşığı sarıkök tozunu isti südə qarışdırıb için.
6. Soğan və Bal Qarışığı
• Bir soğanı doğrayıb üzərinə bal tökün, 5-6 saat saxlayın.
• Alınan şirəni gündə bir neçə dəfə için.
7. Maye Qəbulu
• Bol maye qəbul etmək (isti çay, şorba, su) bəlğəmi incəldərək öskürəyi yüngülləşdirə bilər.
8. Təbii Bitki Qarışıqları
• Çobanyastığı, biyan kökü və nanə çayları öskürəyə qarşı faydalı ola bilər.
Nəzərə Alın:
• Əgər öskürək 2 həftədən artıq davam edirsə və ya qanın qarışdığı öskürək müşahidə olunursa, mütləq həkimə müraciət edin.
• Allergiya və ya xüsusi dərmanlara qarşı həssaslıq varsa, təbii üsulları tətbiq etməzdən əvvəl mütəxəssislə məsləhətləşin.