DÜNYAŞÖHRƏTLİ ALİM İZAH EDİR
“Hər milyon ildə Y xromosomu təxminən 3 gen itirir və bu proses davam edərsə, 25 milyon ildən sonra kişilər yoxa çıxacaq”. Bu haqda məşhur alim və yazıçı Aleksandr Sitnikov, kişilərin genetik quruluşu və onların təbiətdəki yeri ilə bağlı maraqlı düşüncələrini bölüşərkən səsləndirib.
Sitnikov bildirib ki, bu, təbiətin kişiləri müvəqqəti vəzifə üçün yaratdığını göstərir. “Kişilər təbiətdə 3 əsas funksiyanı yerinə yetirir: övladların qorunması və baxımı, təhlükəsizlik təminatı və qadınların genetik seçimində rolu. Bu, həyatın davamlılığı və növlərin təkmilləşməsi üçün vacibdir.”
Sitnikov həmçinin kişi və qadın münasibətlərinə toxunaraq, qadınların həyat enerjisinin daşıyıcıları olduğunu, lakin bu enerjini düzgün istifadə etmək üçün kişilərə ehtiyac duyduqlarını vurğulayır. O deyir ki, qadın bu enerjini kişiyə ötürür və kişi isə bunu qayğı, təhlükəsizlik və sevgi vasitəsilə geri verir.
Sitnikovun bu fikirləri insan təbiətinin anlaşılması və ailə münasibətlərində qarşılıqlı hörmət və anlaşmanın önəmini göstərir.

ALİMLƏR MÜƏYYƏN EDİB
Amerikalı alimlər beynin stresi yuxusuzluğa necə çevirdiyini müəyyən edib.
ABŞ-ın Pensilvaniya Universitetinin nevroloqları stressli günlərdən sonra niyə pis yatdığımızın səbəbini araşdırıb. Alimlərin apardığı tədqiqat nəticəsində məlum olub ki, bu prosesdə əsas rol hipotalamusun paraventrikulyar nüvəsindəki neyronlara məxsusdur.
Məhz bu beyin strukturu həm yuxunun, həm də stress səviyyəsinin tənzimlənməsində iştirak edir. Siçanlar üzərində aparılan təcrübələr göstərib ki, bu neyronlara təsir etməklə həm yuxu və yaddaş pozula bilər, həm də onların aktivliyini azaltmaqla qismən bərpa etmək mümkündür.
Tədqiqatçılar hesab edir ki, gələcəkdə bu beyin sahələrini hədəf alan müalicə üsulları streslə əlaqəli yuxusuzluğun qarşısını almaqda əsas rol oynaya bilər.

XƏBƏRDARLIQ
Böyük Britaniyada aparılan araşdırma göstərib ki, sağlamlıq baxımından pis işdə işləmək işsiz qalmaqdan daha təhlükəlidir. Tədqiqat Beynəlxalq Epidemiologiya Jurnalında (International Journal of Epidemiology) dərc olunub.
Araşdırmada 2009–2010-cu illərdə iqtisadi böhran səbəbilə işlərini itirən 35–75 yaş arası 1000 nəfər iştirak edib. İllər ərzində bu insanlar mütəmadi olaraq tibbi müayinələrdən, qan analizlərindən və digər sağlamlıq yoxlamalarından keçib. Nəticədə məlum olub ki, pis iş şəraitində çalışanlar arasında xroniki stress əlamətləri daha çox müşahidə olunur.
Alimlər bildirir ki, yalnız məşğulluq səviyyəsini artırmaq deyil, həm də iş keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq vacibdir. Əks halda, “işləmək” bəzən sağlamlığa daha çox zərər verə bilər.

ARAŞDIRMA

Tədqiqatçılar ikinci doğulan uşaqda davranış problemlərinin böyük qardaşlarına nisbətən daha çox olduğunu sübut edib.
Florida Universiteti və ABŞ-ın Şimal-Qərb Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan bir araşdırma üçün Florida və Danimarkada minlərlə ailədə sorğu aparıb. Məlum olub ki, ikinci övladlar erkən uşaqlıqda valideynlərinə qarşı daha üsyankar olur, məktəbdə qaydalara, küçədə qanuna zidd davranışlar səgiləyir.
Məqalədə bu hala səbəb kimi ikinci uşaqların böyük bacı-qardaşlarına nisbətən daha az ana qayğısı və diqqəti gördüyü məlum olub. Araşdırma göstərir ki, ikinci uşağın problemlərinin səbəblərindən bir də onların rol modelləri ilə bağlıdır. Yəni əgər ilk uşağın insan nümunəsi valideynləridirsə, kiçik oğulda bu model - hələ tam formalaşmamış böyük bacı ya da qardaşdır.
Bu tendensiyanın aradan qaldırılması üçün mütəxəssislər, xüsusilə ikinci övladala daha çox vaxt keçirməyi, olara xoş sözlər deməyi məsləhər görür.

“KABUS UŞAQLAR”IN ÖZ ÜNSİYYƏT DİLİ VAR
İtaliyanın Turin şəhəri yaxınlığındakı Lauriano qəsəbəsində hüquq-mühafizə orqanları yarımuçuq vəziyyətdə olan bir fermada 9 yaşlı oğlan və onun 7 yaşlı bacısını aşkarlayıb. Onlar illərdir cəmiyyətdən təcrid olunmuş vəziyyətdə yaşayıblar.
Hadisə bölgəni su basması təhlükəsi səbəbilə həyata keçirilən təxliyə zamanı baş verib. Aşkarlanan uşaqların heç vaxt həkimə, məktəbə getmədiyi və heç bir sosial mühitdə iştirak etmədiyi ortaya çıxıb.
İtaliya mediasında insanlardan uzaqda böyüyən balacalara "kabus uşaqlar" adı verilib.
Uşaqların atası - 54 yaşlı hollandiyalı heykəltəraş - onları cəmiyyətdən təcrid etməsinin səbəbini infeksiya qorxusu, o cümlədən koronavirusdan qorumaq məqsədilə etdiyini deyib. Uşaqların anası onlarla yaşamır və onların taleyi ilə maraqlanmır.
Hazırda qardaş və bacı İtaliya sosial xidmətləri tərəfindən mühafizəyə götürülüb. Onlar üçün himayədar ailə axtarılır.

ROBOT NƏZARƏTÇİLƏR VƏ SÜNİ İNTELLEKT
Böyük Britaniya hökuməti məhkumlara azadl;qda olandan sonra da texnologiya vasitəsilə nəzarət etməyi planlaşdırır. Ədliyyə naziri Şabana Mahmudun iştirakı ilə keçirilən görüşdə “Google”, “Amazon”, “Microsoft” və digər texnologiya şirkətləri bu istiqamətdə təkliflərlə çıxış edib.
Təkliflərə dəri altına yerləşdirilən izləmə cihazları, süni intellektlə davranışa nəzarət, robot və pilotsuz maşınlarla məhkumların idarə olunması daxildir. Hökumət bu sistemlə həm həbsxanalardakı yer çatışmazlığını həll etməyi, həm də təkrar cinayətlərin qarşısını almağı planlaşdırır.
Ancaq hüquq müdafiəçiləri bu ideyaları "qorxulu və antitutopik" adlandırıb. "İnsanlara dərialtı çip yerləşdirilməsi və onların gələcək davranışlarını texnologiya ilə proqnozlaşdırmaq ağlasığmazdır", - deyə digər rəsmilər bu məsələyə etiraz edib.

İNQİLABİ TEXNOLOGİYA 

Burun xəstəliklərinin müalicəsi üçün mikrorobotlar yaradılıb. Araşdırmanın nəticələri nüfuzlu Science Robotics jurnalında dərc olunub.

Çin Universiteti tədqiqatçıları burun ciblərində xroniki infeksiyalara səbəb olan bakterial biofilm qatlarını dağıtmaq üçün yeni nəsil mikrorobotlar hazırlayıb. Bu texnologiya bismut oksid və mis hissəcikləri əsasında yaradılıb. Toz zərrəciyi qədər kiçik olan bu hissəciklər infeksiyaya yoluxmuş dovşanların burun ciblərinə yerləşdirilib. Optik lifli kabel vasitəsilə işıqla aktivləşdirilən bu hissəciklər istilik yayaraq seliyi durulaşdırır, biofilm qatına nüfuz edir və bakteriyaları məhv edən aktiv oksigen formaları ifraz edir.

Sınaqlar nəticəsində biofilmdəki mikrobların 90%-dən 1%-ə qədər azaldığı müşahidə olunub. Sağlam toxumalara zərər verilmədiyi müəyyən edilib. Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu üsul gələcəkdə ağciyərlərdə və sidik-cinsiyyət sistemindəki dərin infeksiyaların müalicəsində də istifadə oluna bilər.

2030-CU İLƏ QƏDƏR QOCALMANIN QARŞISI ALINACAQ
ABŞ-ın aparıcı alim və futuristləri bildirirlər ki, 2030-cu ilə qədər texnologiyaların sürətli inkişafı sayəsində insanların qocalma prosesini dayandırmaq və ömrünü əhəmiyyətli dərəcədə uzatmaq mümkün olacaq.
Bu inqilabi dəyişikliyin mərkəzində süni intellekt, gen mühəndisliyi və nanoteknologiyanın güclü vəhdəti dayanır. Alimlər gələcəkdə Sİ ilə idarə olunan mikroskopik nanorobotların insan orqanizmində hərəkət edərək hüceyrələri bərpa edəcəyini, xəstəlikləri erkən mərhələdə müəyyən edib aradan qaldıracağını və maddələr mübadiləsini dəqiqliklə tənzimləyəcəyini proqnozlaşdırırlar.
Hazırda bu texnologiyalar artıq inkişaf etdirilməkdədir və mütəxəssislər qeyd edirlər ki, irəliləyiş gözləniləndən daha sürətlə gedir. Bu isə o deməkdir ki, bəşəriyyətin "əbədi həyat" arzusu reallığa çevrilə bilər.

YENI ARAŞDIRMA
Zülal tozları bağırsaq xərçəngi riskini artıra bilər.
Son 30 ildə gənclər arasında yoğun bağırsaq (kolorektal) xərçəngi hallarında 80%-lik artım müşahidə olunub. Mütəxəssislər bu narahatedici tendensiyanı qidalanma vərdişləri ilə, xüsusən də protein tozları və digər emal olunmuş əlavələrin geniş istifadəsi ilə əlaqələndirir.
Araşdırmalara görə, bu məhsulların tərkibindəki emulqatorlar və aromatizatorlar mədə-bağırsaq sisteminə mənfi təsir göstərir. Həkimlər bildirirlər ki, onlar bağırsaq divarını zəiflədir, faydalı bakteriyaların sayını azaldır və toksinlərin səviyyəsini artırır. Nəticədə, iltihab və xərçəng kimi ciddi sağlamlıq problemləri yaranır.
Mütəxəssislər zülal mənbəyi kimi daha çox təbii qidaların – yumurta, balıq, ət və paxlalıların istifadəsini tövsiyə edir. Eyni zamanda, idmanla məşğul olanların protein tozlarını seçərkən tərkibinə diqqət yetirmələri vacibdir. Təbii və əlavə maddələrsiz məhsullara üstünlük verilməsi xərçəng riskini azaltmağa kömək edə bilər.

TELEFONLA AYAQYOLUNDA OTURMAQDAN İFLİC OLDU
MÜASİR VƏRDİŞLƏRİN TƏHLÜKƏSİ
Çində qeyri-adi hadisə baş verib. Kişi ayaqyolunda telefonla 30 dəqiqə vaxt keçirdikdən sonra iflic olub. Həkimlərin verdiyi məlumata görə, uzun müddət belin əyilmiş vəziyyətdə qalması onurğa beyni qan dövranının zəifləməsinə və həyati vacib olan sinirlərə təzyiq göstərilməsinə səbəb olub. Bu halda ehtimal olunur ki, oturaq vəziyyətdə uzun müddət qalmaq onurğada işemiyaya, yəni qan çatışmazlığına səbəb olub. Bu da çox zaman “at quyruğu sindromu” kimi tanınan ciddi nevroloji pozuntunun yaranmasına səbəb olur. Bu sindrom müalicə olunmadıqda daimi iflic və sidik-ifraz problemlərinə yol aça bilər.
Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir ki, bu kimi müasir texnoloji vərdişlər, xüsusilə də mobil telefonlardan istifadə zamanı uzun müddət tualetdə oturmaq – insan sağlamlığı üçün təhlükə yarada bilər. Tövsiyələrə görə, ayaqyolunda ekran qarşısında keçirdiyiniz vaxtı məhdudlaşdırmaq, düzgün oturuş qaydalarına riayət etmək və sağlam duruşu qorumaq həm onurğa sağlamlığınızı, həm də ümumi nevroloji vəziyyətinizi qoruyacaq.

İnteqrativ trixologiya – saç problemini təkcə baş dərisi ilə yox, bütün orqanizmlə birlikdə analiz edən yanaşmadır.

✓ Hormon balansı
✓ Bağırsaq florası
✓ Qidalanma pozuntuları
✓ Stress və psixoemosional vəziyyət
✓ Vitamini çatışmazlığı
✓ Xroniki yorğunluq və daha nələr...

Saç tökülməsi sadəcə görünən simptomdur. Biz səbəbi dərinlikdə tapırıq!

Mən – Trixoloq Aytəkin Quliyeva, saç problemlərinə inteqrativ yanaşıram.
Çünki saç müalicəsi sadəcə kosmetika deyil, elm və analiz tələb edir.

📍Klinik konsultasiya üçün +994706295104

Saçınızın səsini bədəninizin dilindən oxuyaq.

SEVİMLİ FƏALİYYƏTİ ARZULAMAQ HƏZZ VERİRMİŞ
Çikaqo Universitetindən olan amerikalı psixoloqlar insanların niyə ən çox arzuladıqları işi ertələdiyini araşdırıblar. “PNAS Nexus” elmi jurnalında dərc olunan məqalədə sorğuların nəticələri yayınlanıb. Respondentlər xoşlarına gələn fəaliyyəti bilərəkdən uzatdıqlarını və zaman intervalı nə qədər çox olsa, bir o qədər böyük həzz aldıqlarını bildirib.
"İnsanlar şüuraltı olaraq xoşlarına gələni etmək üçün o xüsusi, "mükəmməl anı" gözləyirlər. Bu, bəzən qorxu və ya tənbəllikdən deyil, əksinə, arzu edilən fəaliuyyətin həzzini daha qabarıq yaşamaq üçün edilir, deyə tədqiqat müəllifləri izah ediblər.
Alimlər qeyd ediblər ki, amma məsələ burasındadır ki, bəzən həmin gözlənilən “doğru an” heç vaxt gəlmir. Nəticə etivbari iləinsanlar həyatlarını arzuladıqlarını gözləməyin həzzi ilə keçirir. “Kim deyə bilər ki, gözləmək, arzu elədiyini yaşamaqdan daha az sevindirir?”, deyə ritorik sual yaranır. Bəs sizin etmək istədiyiniz, amma ertələdiyiniz işlər, arzular varmı?

!

🌟 Dr. Lamiyə Nəbibəyli kimdir?
Dr. Lamiyə Nəbibəyli Azərbaycanda tanınmış və təcrübəli endokrinoloq-həkimlərdən biridir. O, tiroid vəzinin xəstəlikləri, piylənmə, hormon disbalansı, Şəkərli diabet, kuşinq sindromu kimi endokrin problemlərin diaqnostika və müalicəsi ilə məşğul olur.
Hazırda o, Bioloji Təbabət Klinikasında (Bakı və Masallı filiallarında) pasiyent qəbul edir. Klassik endokrinoloji bilikləri ilə yanaşı, inteqrativ tibbi yanaşmaları ilə də tanınır.

🎓 Təhsil və Təcrübə
• 1997-2003 - Azərbaycan Tibb Universiteti
• 2003-2004 – 4 saylı ŞKX, endokrinologiya şöbəsi
• 2012: Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutu, Endokrinologiya üzrə təkmilləşmə
• 2019-cu ildə iyul-avqust aylarında Ankara Universiteti İbn-Sina xəstəxanasının Endokrin və Metabolizm xəstəlikləri kafedrasında staj
• Endokrinologiyanın sahələrinə aid yerli və xarici konfrans və simpoziumların iştirakçısı
• EASD (Avropa Diabet Araşdırmaları Cəmiyyəti)
• Biopunktura, Akupunktura və Homeosiniatriya üzrə beynəlxalq təlimlər
• 14 ildən artıq klinik təcrübə


🔍 İxtisaslaşdığı sahələr
• ✅ Şəkərli Diabet
• ✅ Qalxanabənzər vəzin xəstəlikləri – hipotiroid, düyünlü zob, zəhərli zob
• ✅ Piylənmə və metabolik sindrom – fərdi qidalanma və hormon balansı ilə yanaşma
• ✅ Osteoporoz – sümük əriməsi
• ✅ Klimaks
• ✅ Endokrin sonsuzluq
• ✅ Qalxanabənzər ətraf vəzinin xəstəlikləri
• ✅ Hiperprolaktinemiya
• ✅ Yumurtalıqlarin polikistozu sindromu
• ✅ Hipofiz vəzin xəstəlikləri
• ✅ Hirsutizm (tüklənmə, akne) və menstruasiya pozğunluqları
• ✅ Böyrəküstü vəzi xəstəlikləri və s.

🌿 Niyə Dr. Lamiyə Nəbibəyli?
✅ Bütün müayinələr elmi əsaslı və dərinləşdirilmiş analizlə aparılır
✅ Hər pasiyent üçün fərdi müalicə planı tərtib olunur
✅ Həm ənənəvi tibbi, həm də bioloji/integrativ üsullardan istifadə edir
✅ Pasiyentlə ünsiyyət və izah bacarığı yüksəkdir
✅ Bütün analizlər klinika daxilində və müasir cihazlarla həyata keçirilir

📍 Harada qəbul edir?
Bioloji Təbabət Klinikası – Bakı filialı
📍 Ünvan: Memar Əcəmi metrosu yaxınlığı, Bakı
📅 Qəbul günləri: Həftənin 1, 3, 5, 6-cı günləri
Bioloji Təbabət Klinikası – Masallı filialı
📅 Qəbul: Həftənin 2-ci günü
📞 Əlaqə: +994 (50) 351 11 54
🌐 Vebsayt: www.btk.az

⭐ Pasiyent Rəyləri
“Tiroid problemi üçün illərlə müalicə almışdım, Lamiyə xanımın düzgün yanaşması ilə özümü tam yaxşı hiss edirəm.”
— Aygün M.
“Ən vacibi – sizi dinləyən, izah edən və təkcə dərman yazmayan bir həkimdir.”
— Emin R.

🔎 Axtarırsınızsa:
• Bakıda yaxşı endokrinoloq
• Tiroid üçün mütəxəssis həkim
• Hormonal müalicə Bakıda
• Piylənmə müalicəsi və hormon tənzimləməsi
👉 O zaman Dr. Lamiyə Nəbibəyli sizin üçün doğru seçimdir.

NƏZARƏT VACİBDİR
Doğuş sonrası depressiya yaşayan bəzi analarda stress, ümidsizlik və duyğusal gərginlik yüksək səviyyəyə çatdıqda, onlar uşaqlarına qarşı aqressiv və ya təhlükəli davranışlar göstərə bilər. Alimlər bununla bağlı xəbərdarlıq edib. Ananın özünə və ya övladlarına zərər verməməsi üçün doğuş sonrası depressiyada qadını tək qoymaq təhlükəlidir, deyə mütəxəssislər bildirir.
Psixoloq və pediatrlar ailə üzvlərini onların vəziyyətinə həssas yanaşmağı, ana özünə və uşaqlara zərər verilməsin deyə emosional vəziyyətinin izlənməli, dəstəyin artırılmalı olduğunu vurğulayır.
Doğuş sonrası depressiyanın uşaqlara zərər verə biləcəyi hallara ən dəhşətli nümunə kimi ABŞ-ın Corciya ştatında baş verən hadisə göstərilir. 24 yaşlı Lamora Williams 2017-ci ildə 2 azyaşlı uşağını sobaya qoyaraq diri-diri yandırıb. Buna görə o, ömürlük həbs cəzasına məhkum olunub.

QİYMƏTİ TƏXMİNƏN 300 MANATDIR
Yuxu mərhələlərini izləmək üçün biləklik təqdim olunub.
Dünyaca məşhur texnologiya şirkəti Garmin innovativ məhsulunu təqdim edib — “Index Sleep Monitor” adlı yuxu izləmə biləkliyi. Bu cihaz biləyə deyil, qolun aşağı hissəsinə taxılır və rahatlığı ilə seçilir.
Biləklik yumşaq və nəfəs alan materiallardan hazırlanıb, bu da onun gecə boyu narahatlıq yaratmadan istifadəsini təmin edir. Index Sleep Monitor istifadəçinin yuxu müddəti və mərhələləri, ürək döyüntüsü, qan oksigen səviyyəsi, nəfəs alma və dəri temperaturu kimi mühüm məlumatlarını toplayır. Cihazın çəkisi cəmi 30 qramdan azdır və bir dəfə şarjla 7 günə qədər işləyə bilir. Biləklik Garmin mobil tətbiqi ilə sinxronlaşdırılır və orada fərdi yuxu reytinqi, stress səviyyəsi və digər göstəricilər əks olunur.
Bundan əlavə, cihazda titrəyişli zəngli saat və “təxirə sal” funksiyası mövcuddur. Qiyməti 170 ABŞ dolları, yəni təxminən 300 manatdır.

MÜTƏXƏSSİSLƏR XƏBƏRDARLIQ EDİR  

Yay fəslində qarpıza tələbat artdığı dövrdə, mütəxəssislər istehlakçılara vacib xəbərdarlıq edib. Qarpızı çirkli, qapalı su hövzələrində soyutmaq ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. Bu cür hərəkət, meyvənin qabığında patogen mikroorqanizmlərin və çirklərin yığılmasına və hətta meyvənin daxilinə keçməsinə yol aça bilər.

Çirkli suda çoxsaylı bakteriyalar, viruslar və digər zərərli mikroorqanizmlər mövcuddur. Qarpız bu suya atıldıqda, onların hamısı meyvənin səthinə yapışır. Əgər qabığında kiçik çatlar və ya zədələr varsa, mikroorqanizmlərin içəri keçməsi daha da asanlaşır. Bu cür çirklənmə nəticəsində meyvəni yeyən şəxslərdə qida zəhərlənməsi, bağırsaq infeksiyaları və digər xəstəliklər meydana gəlir. Xüsusilə uşaqlar bu cür infeksiyalara qarşı daha həssasdır və onların orqanizmləri belə mikroorqanizmlərə qarşı zəif müdafiə olunur, deyə xəbərdarlıqda bildirilir.

ARAŞDIRMA 

Paris Universitetinin tədqiqatçıları maraqlı araşdırma aparıb. İnsanın saçının kimyəvi tərkibi onun zehni qabiliyyəti ilə sıx bağlıdır. Alimlər 2 mindən çox müxtəlif intellekt səviyyəsinə və sosial statusa malik şəxsin saç nümunələrini araşdırıb. Nəticələrə görə, yüksək intellektə malik insanların saçlarında sink və mis elementləri daha çox olur. Mütəxəssislərin fikrincə bu fərqin əsas səbəblərindən biri qidalanmadır.

İsveçrəli psixoloq Qreta Bauman isə saçın yalnız fiziki sağlamlıqla deyil, emosional vəziyyətlə də əlaqəli olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə saçı başın arxasında topuz şəklində yığmaq diqqəti toplamağa və qərarlılığa kömək edir. Hörük sakitlik və rahatlıq hissi yaradır. Yumşaq daraqla saçları daramaq gərginliyi azaldır, qan dövranını artıraraq beyinin qidalanmasını yaxşılaşdırır. Psixoloqlar həmçinin məsləhət görürlər ki, xəstəlikdən, stressdən və ya depressiyadan sonra saçları kəsmək faydalıdır. Çünki saçlar, insanın keçirdiyi emosional və fiziki vəziyyətlərin "yaddaşını" daşıyır. Saç uclarını kəsməklə həmin mənfi enerjidən qurtulmaq mümkündür.

Bu araşdırmalar göstərir ki, saç yalnız estetik baxımdan deyil, həm də sağlamlıq və psixoloji vəziyyət baxımından vacib siqnallar daşıyır.

FUTBOL BİRİNCİ YERDƏ DEYİL  

Kişilərin gündəlik həyatda xoşbəxt və məmnun olmasına təsir edən əsas faktorlar açıqlanıb. London School of Economics tərəfindən aparılan " Xoşbəxtlik axtarışı: Kişiləri xoşbəxt edən amillər" adlı araşdırma kişilərin emosional rifahına ən çox təsir edən nəsnələri müəyyən edib. 10 ölkədə 10 min kişi arasında keçirilən bu tədqiqat bir sıra maraqlı nəticələr ortaya çıxarıb.

Araşdırmaya görə, kişiləri ən çox sevindirən birinci amil ailə və uşaqlarla vaxt keçirməkdir. Respondentlərin əksəriyyəti qeyd edib ki, ailə ilə qurulan emosional yaxınlıq və övladlarla münasibət onlara daxili rahatlıq verir.

İkinci önəmli faktor uğurlu karyera və özünü faydalı hiss etmək olub. İş həyatında uğur qazanan və ictimai faydalı olduğunu hiss edən kişilər daha az stress yaşayır və daha məmnun həyat tərzi sürür.

Üçüncü yerə isə səmimi dostluqlar çıxıb. Araşdırma göstərib ki, kişilər üçün güvəndikləri dostlarla vaxt keçirmək psixoloji tarazlığı qorumaqda əhəmiyyətli faktordur. 

Dördüncü amil hobbilər və şəxsi maraqlardır. İdman, musiqi, səyahət, balıq tutmaq, futbol oynamaq və ya fərdi fəaliyyətlər kişilərə gündəlik həyatda rahatlama imkanı yaradır.

Beşinci və sonuncu əsas səbəb isə hörmət və qəbul olunmaq hissidir. Cəmiyyətdə və ailədə dəyərli sayılmaq kişilərin özünəinamına birbaşa təsir göstərir.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu faktorların balanslı şəkildə mövcudluğu kişilərin emosional və sosial rifahını əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirir və sağlamlıqlarına müsbət təsir edir.

GÜCLÜ SOSİAL ƏLAQƏLƏR ƏHƏMİYYƏTLİDİR

Elmi araşdırmalar göstərir ki, dünyanın ən sağlam və uzunömürlü kişiləri İtaliyanın Sardiniya adasında yaşayır. Bu nəticəyə “Sardiniya adasında uzunömürlülük ilə xarakterizə olunan coğrafi ərazinin müəyyən edilməsi” adlı elmi tədqiqat gəlib. Araşdırma “Experimental Gerontology” jurnalında dərc olunub və bölgədə 1880 ildən sonra doğulan kişilər arasında aparılıb.

Tədqiqatda “Extremal Uzunömürlülük İndeksi” (ELI) istifadə olunaraq, Sardiniyanın Nuoro bölgəsində yüz yaşlı kişi sayı hesablanıb. Məlum olub ki, bu dağ kəndlərində kişilər arasında centenarian (100 yaş və üzəri) faizi dünyanın digər bölgələri ilə müqayisədə daha yüksəkdir.

Mütəxəssislər uzun və sağlam ömrü genetika, fiziki aktiv həyat tərzi, təbii qidalanma və güclü sosial əlaqələrlə izah edirlər. Sardiniyalı kişilərdə ürək-damar, xərçəng və demans kimi xəstəliklərin daha az rast gəlinməsi də bu bölgəni fərqləndirir.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) və “Global Burden of Disease” araşdırmasının nəticələrinə görə, dünyanın ən qısa ömürlü kişiləri Afrika ölkəsi olan Çaddda yaşayır. Son statistikaya əsasən, burada kişilərin orta ömür uzunluğu cəmi 53 il təşkil edir. Bu göstərici dünya üzrə ən aşağı göstəricilərdən biridir.

MÜTƏXƏSSİSLƏR XƏBƏRDARLIQ EDİR

Kişilər arasında rast gəlinən xəstəliklər müxtəlif amillərlə bağlı olaraq fərqli şəkillərdə özünü göstərir. Yaş, genetik meyllilik, həyat tərzi və ətraf mühit bu xəstəliklərin yayılmasında mühüm rol oynayır. Həkimlərin və mütəxəssislərin fikrincə, kişilər arasında ən çox yayılan ürək-damar xəstəlikləridir. Bu xəstəliklərə infarkt, insult və yüksək təzyiq kimi hallar daxildir. Siqaret, stress, düzgün olmayan qidalanma və hərəkətsiz həyat tərzi kişilərdə ürək problemlərinin əsas səbəblərindəndir.

İkinci sırada xərçəng növləri yer alır. Kişilər arasında xüsusilə prostat, ağciyər və bağırsaq xərçəngi geniş yayılıb. Siqaret çəkmə və alkoqoldan istifadə kimi vərdişlər bu xəstəliklərin riskini artırır.

Üçüncü yerdə tip 2 şəkərli diabet gəlir. Həddindən artıq çəki, az hərəkət və qeyri-sağlam qidalanma bu xəstəliyin yayılmasına səbəb olur. Şəkərli diabet vaxtında aşkarlanmadıqda böyrək, ürək və sinir sistemi kimi orqanlara zərər verə bilər.

Dördüncü sırada qaraciyər xəstəlikləri dayanır. Qaraciyərin serrozu, hepatit B və C virusları, həmçinin alkoqoldan həddindən artıq istifadə bu xəstəliklərin əsas səbəblərindəndir.

Beşinci və ən çox diqqətdən kənarda qalan xəstəlik isə psixoloji problemlərdir. Depressiya, xroniki stress və intihar riski kişilərdə ciddi emosional və sosial nəticələrə gətirib çıxarır. Mütəxəssislər kişilərin duyğularını gizlətməsinin diaqnostika və müalicəni çətinləşdirdiyini bildirirlər.

Həkimlər kişilərə xüsusilə 30 yaşdan sonra mütəmadi tibbi müayinələrdən keçməyi, sağlam həyat tərzi seçməyi və psixoloji dəstəyə laqeyd yanaşmamağı tövsiyə edir.

QURĞUŞUN ZƏHƏRLƏNMƏSİ DİAQNOZU QOYULUB

Uzun müddət paslanmış polad termosda çay dəmləyən tayvan sakini pnevmoniya olub. 

Ağır metal toksinlərin ağciyər infeksiyasına səbəb olub. Həkimlər pasiyentə qurğuşun zəhərlənməsi diaqnozu qoyublar. Tayvanlı ortayaşlı kişi bir il sonra pnevmoniya ağırlaşmalarından dünyasını dəyişib.

Qəhvə, çay, şirələr, qazlı su, süd məhsulları, bitki mənşəli və müalicəvi içkilər və spirt metal termoslarda 4 saatdan çox saxlanılmamalıdır. Termoslar hər il yenilənməlidir. Qida termosları seçərkən keyfiyyətli, paslanmayan poladdan, keramikadan və ya şüşədən hazırlanmış məhsullara üstünlük vermək lazımdır. Əşyadan hər hansı xüsusi qoxu və ya pas əmələ gələrsə, ondan istifadə dərhal dayandırılmalıdır. Bakteriya və ağır metal qalıqları riskini azaltmaq üçün termos müntəzəm olaraq soda və ya sirkə ilə təmizlənməlidir, deyə alimlər xəbərdarlıq edir.

SÜNİ NƏFƏS CİHAZINA QOŞULUB

10 aylıq körpə plov yedikdən sonra komaya düşdü.

Moskvanın Klin şəhərində 10 aylıq körpə plov yedikdən sonra komaya düşüb. İlkin ehtimallara görə, uşağın vəziyyətinin ağırlaşmasına səbəb plovun tərkibindəki Asiya mənşəli ədviyyata qarşı yaranan anafilaktik reaksiya olub. Hadisə zamanı körpədə qəfil qıcolmalar başlayıb və valideynlər dərhal təcili tibbi yardım çağırıb. Uşaq xəstəxanaya çatdırıldıqdan sonra həkimlər onun vəziyyətini sabitləşdirə bilib və süni nəfəs cihazına qoşaraq huşunu bərpa edib. Lakin məlum olub ki, yemək zamanı qida hissəciklərinin tənəffüs yollarına düşməsi nəticəsində uşağın ağciyərlərində pnevmoniya inkişaf edib. Hazırda körpə həkimlərin nəzarəti altındadır və müalicəsi davam edir.

Həkimlər valideynləri körpələrin qidalanmasına diqqətlə yanaşmağa və 1 yaşına qədər olan uşaqlara allergik reaksiyalar yarada biləcək ədviyyatlar və ya ekzotik məhsullar verməməyə çağırırlar.

BƏDƏN ÖZÜNÜ NİYƏ YEYİR?

Ac olanda bədən özünü yeməyə başlayır. Autofagiya adlanan, hüceyrə səviyyəsində “daxili artıqları məhv etmə” prosesi aktivləşir. 

Autofagiya zamanı bədən köhnə, zədələnmiş və potensial təhlükəli hüceyrələrdən, o cümlədən xərçəngə və ya Alzheimer kimi neyrodegenerativ xəstəliklərə səbəb ola biləcək hüceyrələri öldürür. 

Bu proses sağlamlığı və uzunömürlülüyü qoruyan təbii özünü yeniləmə sistemi hesab olunur.

 Autofagiya aralıq oruc tuttanda, qanda insulin və qlükoza səviyyəsi azalanda, bədən stress vəziyyətində olanda aktivləşir. 

2016-cı ildə yapon alimi Yoşinori Ohsumi autofagiya mexanizmlərinin kəşfinə görə fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatı alıb. Və bəli - oruc tutmaq şəfa ola biləcəyi zaman tam olaraq belədir.

Bununla belə, PLOS ONE jurnalında dərc olunan araşdırmanın nəticələrində deyilir ki, genetik faktorlar da xərçəngin inkişafına təsir göstərdiyindən, onun qarşısını almaq üçün təkcə həyat tərzi dəyişiklikləri kifayət etmir.

ALİMLƏRİN YENİ İXTİRASI 

Alimlər insan orqanizmində kəsilmiş əzaları bərpa edə bilən maddə aşkarlayıb. 

Tədqiqat "Nature Communications" jurnalında dərc edilib.

İtirilmiş ətrafların bərpasında retinoik turşusu və CYP26B1 fermenti fəal iştirak edir. Alimlər hesab edirlər ki, bu tapıntıya əsaslanan yeni texnologiyalar insanlara əzalarını bərpa etməyə kömək edə bilər. Belə ki, retinoik turşusu və CYP26B1 adlı ferment aksolotl salamandralarında mövcuddur. Hazırda bu canlılar üzərində tədqiqat davam edir. 

Bütün insan əzalarını bərpa etmək hələ də elmi fantastika kimi görünsə də, aksolotl salamandralarında retinoik turşunun siqnal funksiyasının öyrənilməsinin insan əzalarının müalicəsinə və gen terapiyalarının inkişafına kömək edə bilər.

ALİMLƏRDƏN XƏBƏRDARLIQ 

"Bounty"nin tərkibində insan sağlamlığı üçün təhlükəli ola biləcək maddə aşkar edilib. 

Rusiyanın Plexanov Universiteti mütəxəssislərinin apardığı ekspertiza nəticəsində məlum olub ki, bu batonçikin tərkibində E422 komponenti mövcuddur. Bu maddə mədə-bağırsaq traktına mənfi təsir göstərə və ishal yaradır. 

Təhlükəli komponent yalnız "Bounty" ilə məhdudlaşmır. Digər məşhur şokolad məhsulları olan — “Snickers” və “Picnic” şokoladlarının da tərkibində palma yağı olduğu bildirilib. Bu yağın isə ürək-damar xəstəlikləri riskini artırdığı hər kəsə məlumdur. 

Eyni zamanda, “Goodmix” batonçiki ən yüksək kalorili şokolad məhsullarından biri kimi qiymətləndirilib. Bu şokoladlı məhsulun enerji dəyəri 522 kkal təşkil edir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, digər oxşar məhsulların kalorisi adətən 490 kkal-dan artıq olmur.

Qeyd edək ki, istehlakçılar şokolad məhsullarını alarkən onların tərkibinə diqqət etməlidir.

YENİ TƏSQİQAT

Tədqiqatçılar xəbərdarlıq edir ki, qurudulmuş çətənə istifadəsi ürək xəstəliyindən ölüm riskini iki dəfə artırır. 

Avropa Narkotik Agentliyinin (EUDA) hesablamalarına görə, keçən il böyüklərin 8,4%-i - 24 milyon insan marixuanadan istifadə edib.

Heart jurnalında dərc edilən yeni bir araşdırma 

ölüm riskini iki dəfə artırmaqla yanaşı, insultu 20 faiz, infarkt və ya ürəyə qan axınının ciddi şəkildə məhdudlaşdırıldığı kəskin koronar sindromun digər növləri riskini isə 29 faiz artırdığını müəyyən edib. 

"Klinik ürək-damar xəstəliklərinin qarşısının alınmasına bu maddələr də də daxil edilməlidir", deyə tədqiqat müəllifləri iddia edirlər.

ALİMLƏR İZAH EDİR 

Alimlər hissiyyat qabiliyyətini bərpa edən diş implantı hazırlayıb.

Tafts Universitetinin alimləri hissiyyat funksiyalarını qismən bərpa edə bilən yeni növ diş implantı təqdim edib. Bu innovativ implant ənənəvi protezlərdən fərqli olaraq sümüyə yerləşdirilməyə ehtiyac duymur və yumşaq toxumalarla inteqrasiya olunaraq sinirlərlə birləşir.

İnnovativ texnologiya bioçürüyən örtüklə əhatələnmiş implantdan ibarətdir. Bu örtük daxilində sinir toxumasının yaranmasını stimullaşdıran zülallar və kök hüceyrələr yerləşir. İmplant diş ətinə bərkidilir və onun xarici hissəsində yerləşən nanolif qatı örtük həll olunduqca həcmini artıraraq toxumalarla daha yaxşı əlaqə yaradır.

Siçanlar üzərində aparılan ilkin sınaqlar implantın yüksək biouyğunluğunu və funksional effektivliyini göstərib. İmplant yerləşdirildikdən 6 həftə sonra onun funksiyası təbii dişlərə yaxın nəticələr verib. Alimlər növbəti mərhələdə daha iri dişlərə sahib heyvanlar üzərində testlər keçirməyi və gələcəkdə klinik sınaqlara başlamağı planlaşdırırlar.

ALİMLƏRİN ARAŞDIRMASI

Alimlərin Brain Structure and Function jurnalında dərc olunmuş tədqiqatına görə, hər gün cəmi 1–2 saat tam sakitlikdə olmaq beynin xüsusilə yaddaş, öyrənmə və emosiyalarla əlaqəli olan hipokamp bölgəsində yeni hüceyrələrin yaranmasını sürətləndirə bilər.

Məlum olub ki, əgər insanı heç bir səs, ekran və ya söhbət narahat etmirsə, beyin daha effektiv şəkildə özünü bərpa edir, artıq informasiyalardan təmizlənir və yeni neyron əlaqələr qurmağa başlayır. Bu isə diqqətin artmasına, düşünmə qabiliyyətinin güclənməsinə və emosiyalara nəzarətin yaxşılaşmasına gətirib çıxarır.

Mütəxəssislər, hər gün 1–2 saatı telefon, televizor, danışıq və digər səs-küylərdən uzaqda keçirməyi, tam sakitlikdə olmağı tövsiyə edir.

28 YAŞI VARDI

Rusiyanın Kostroma vilayətindən 30 min izləyicisi olan 28 yaşlı məşhur mukbang-bloger Marina Kuzmenko kəskin pankreatit diaqnozu ilə vəfat edib. O, bir neçə il ərzində sosial şəbəkələrdə çox miqdarda yağlı yeməklər yeyərək video çəkib. 

Marina uzun müddət qarın ağrılarına fikir verməyib və həkimə müraciət etməyib. Daha sonra, vəziyyəti kəskinləşib və xəstəxanaya çatdırılsa da, həkimlər onun həyatını xilas edə bilməyib. Məlum olub ki, qız kəskin pankreatitdən dünyasını dəyişib.

Həkimlərin sözlərinə görə, pankreatitə səbəb çox yağlı, qızardılmış yeməklər, tez-tez artıq yemək və düzgün olmayan qidalanmadır. Kəskin pankreatit zamanı mədəaltı vəz şişir, öd axını pozulur və bu vəziyyət ölümə qədər gətirib çıxara bilər. Erkən tibbi müdaxilə olmadıqda bu, ölümcül ola bilər. Belə hallar zamanı dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir.

BUNU NECƏ BACARIR?

Çində yaşayan 92 yaşlı qadının fiziki aktivliyi sosial şəbəkələrdə böyük maraq doğurub. Keçmiş uşaq bağçası müəlliməsi olan bu enerjili nənə hər gün 200 dəfə “jim”lə qollarını və 100 dəfə oturub-durmaqla ayaqlarını məşq etdirir.

Onun sözlərinə görə, bu nizam-intizamlı rejimi artıq neçə ildir davam etdirir və nəticələr çox müsbətdir. Yaşına baxmayaraq, dəri elastikliyini qoruyub, hətta ağaran saçları belə tündləşməyə başlayıb.

Bu hekayə internetdə qısa müddətdə yayılaraq minlərlə insanı ruhlandırıb. İzləyicilər onun iradəsinə və fəallığına heyran qalıb, onu əsl ilham mənbəyi adlandırıb.

PASİYENT: “ŞOKA DÜŞDÜM”

15 il hər gün enerji içkisi içən qadında qaraciyər xəstəliyi aşkarlandı.

Avstraliyada yaşayan britaniyalı qadın – Lüsi Parker – 15 ildən artıq hər səhərini enerji içkisi ilə başlayırdı. Lakin bu vərdişi onun sağlamlığına ciddi təsir göstərib. Qarın nahiyəsində ağrılar səbəbilə həkimə müraciət edən Lüsi, tibbi müayinədən sonra şok yaşayıb – onda qaraciyərin piylənməsi, yəni qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi aşkarlanıb. Bu xəstəlik zamanla sirroz, şəkərli diabet, yüksək təzyiq və böyrək problemlərinə səbəb ola bilər.

“Şoka düşdüm. İçki içmirəm, siqaret çəkmirəm, narkotikdən istifadə etmirəm”, – deyə Lüsi bildirib. Onun yeganə zərərli vərdişi isə illərlə davam edən enerji içkilərinə aludəçiliyi olub. Həkimlərin xəbərdarlığından sonra o, enerji içkilərindən tamamilə imtina edib və həyat tərzini dəyişərək sağlamlığını yaxşılaşdırmağa nail olub.

Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir ki, enerji içkilərində yüksək miqdarda şəkər və kimyəvi maddələr mövcuddur və onların uzunmüddətli istifadəsi orqanizmə ciddi ziyan vurur.

YASTIĞINIZ TUALETDƏN DAHA ÇİRKLİDİR 

ARAŞDIRMA 

Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, yuyulmamış yastıq üzləri tualet oturacaqlarından 17 dəfə daha çox bakteriya daşıyır. “Amerisleep” adlı yataq və döşək şirkətinin apardığı araşdırmada, iştirakçılara 4 həftə ərzində yataq dəstlərini yumaq tapşırılıb. Nəticələr olduqca təəccüblü olub. Bir həftə sonra yastıq örtüklərində təxminən 3 milyon bakteriya aşkarlanıb. Bu, ortalama tualet oturacağından 17 000 dəfə çoxdur. Dörd həftə sonra isə yastıq üzlərində 12 milyondan çox bakteriya tapılıb. Bu, ev heyvanlarının yem qablarından 39 dəfə, diş fırçası tutacaqlarından isə 5 dəfə daha çoxdur.

Mütəxəssislər, yastıq üzlərinin həftədə 1 dəfə yuyulmasını, makiyajla yatmamağı və saçınızı yatmazdan əvvəl qurutmağı, yastıq üzlərini yuyarkən isti su və uyğun yuyucu vasitələrədn istifadə etməyi, yastıqları isə hər 1-2 ildən bir dəyişdirməyi tövsiyə edir.

DÖVLƏT STATİSTİKA KOMİTƏSİ

Cari ilin yanvar-aprel aylarında ölkədə 31 462 körpə doğulub. Bu barədə Dövlət Statistika Komitəsi məlumat yayıb.

Bildirilib ki, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əhalinin hər min nəfərinə sözügedən göstərici azalaraq 10-dan 9.4-ə düşüb.

Məlumata görə, doğulan körpələr arasında oğlan uşaqlarının xüsusi çəkisi 53.4 faiz, qız uşaqlarının xüsusi çəkisi isə 46.6 faiz olub.

Bu ilin yanvar-aprel aylarında ölkədə 20 535 ölüm halı qeydə alınıb ki, 2024-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əhalinin hər min nəfərinə bu göstərici azalaraq 6.2-dən 6.1-ə düşüb.

Həmçinin, ilin ilk 5 ayında doğulan körpələrdən 1000-i əkiz, 42-si isə üçəm olub, deyə məlumatda bildirilib.

 “BUBBLE-TEA” FANATININ BÖYRƏYİNDƏ 300 DAŞ AŞKARLANIB 

GƏNCİN CƏMİ 20 YAŞI VAR

Tayvanda həkimlər 20 yaşlı bir qızın böyrəklərində 300-dən çox daş aşkarlayıblar. Qız 1 il ərzində adi su içmədiyini, onun yerinə yalnız bubble tea, meyvə şirələri və alkoqollu içkilər istehlak etdiyini bildirib. Nəticədə o, yüksək hərarət və bel nahiyəsində şiddətli ağrılarla xəstəxanaya müraciət edib.

Aparılan kompüter tomoqrafiyası nəticəsində onun böyrəklərində ölçüsü 5 mm-dən 2 sm-ə qədər olan yüzlərlə daş aşkarlanıb. Həkimlər dərhal əməliyyat edərək daşları orqanizmdən çıxarıb. 

Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir ki, xüsusilə yaz və yay aylarında susuz qalmaq böyrək daşlarının yaranma riskini artırır. Adi suyun qazlı və şəkərli içkilərlə əvəzlənməsi sidiyin daha konsentrasiyalı olmasına gətirib çıxarır. Bu isə orqanizmdə duzların kristallaşmasına və nəticədə böyrək daşlarının əmələ gəlməsinə səbəb olur.