TSH testi qalxanabənzər vəzi ilə əlaqəli xəstəliklərin diaqnozu üçün zəruri bir testdir. Qalxanabənzər vəz normadan çox işlədikdə hipertiroidizm, normadan az işlədikdə isə hipotiroidizm qeyd edilə bilər.
Lazım olan miqdarda tiroid hormonu ifraz oluna bilmədikdə, hipotiroidizm deyilən bir vəziyyət yaranır və toxumalara kifayət qədər tiroid hormonu ifraz oluna bilmir və maddələr mübadiləsi təbii olaraq yavaşlayır. Normal dəyərlər 1 litr üçün 0,4 ilə 5,0 ml arasındadır.
TSH nədir?
TSH hipofiz vəzini tiroksin (T4) və triiodotironin (T3) istehsal etmək üçün stimullaşdıran tirotropin də adlandırılan bir qlikoprotein hormonudur. Bu iki hormon bədəninizin metabolik sürətini, yediyiniz qidaları enerjiyə çevirib istifadə etmə sürətini qorumaq üçün lazımdır.
TSH testi hansı xəstəliklər üçün istifadə olunur?
- Sürətli çəki artımı, saç tökülməsi, soyuğa dözümsüzlük kimi əlamətlər nəticəsində qalxanabənzər vəzinin zəif fəaliyyət göstərdiyindən şübhələnildikdə,
- Ani arıqlama, yuxusuzluq, titrəmə, tərləmə, ürək döyüntüsü,
- Qalxanabənzər vəzi daha az işlədiyi üçün tiroid dərmanı qəbul edən xəstələrin müalicə prosesində,
- Qalxanabənzər vəzi çox işlədiyi üçün müalicə alan xəstələrin müalicə prosesində,
- Yenidoğulmuşlarda qalxanabənzər vəzinin normal işlədiyini müəyyən etmək üçün müntəzəm olaraq həyata keçirilir.
TSH testi necə aparılır?
TSH testi üçün qan adətən dirsək daxilindəki bir venadan alınır. Qalxanabənzər vəzinin hormonları gün ərzində dəyişə bildiyi üçün bunu səhər tezdən etmək lazımdır. Analizdən öncə aclıq tələb edilmir.
Normal TSH dəyəri nədir?
Normal TSH səviyyələri litr başına 0,4 ilə 5,0 mililitr arasındadır. Qalxanabənzər vəzinin pozulmasının müalicə prosesində normal hədd 1 litr üçün 0,5-3,0 mililitr hesab olunur.
Yüksək TSH nə deməkdir?
Yüksək TSH tiroid bezinin lazımi səviyyədə işləməməsi və qanda T3 və T4 hormonlarının olmaması nəticəsində hipofiz vəzinin daha çox TSH ifraz etməsinin nəticəsidir.
Dünyada və ölkəmizdə skrininq testi kimi istifadə edilən TSH testi 3.90-dan yuxarıdırsa, bu, qalxanabənzər vəzində problem olduğunu bildirir. Test nəticəsində əldə edilən yüksək qiymətlər qalxanabənzər vəzinin zəif fəaliyyət göstərdiyini, hipofiz vəzinin şişlərinin və ya tiroid müalicəsi davam edən xəstələrin dərman qəbulunda problem olduğunu göstərir. TSH yüksəlməsi otoimmün xəstəlik nəticəsində və ya pəhriz vasitəsilə çox duz qəbulu nəticəsində də baş verə bilər.
Yüksək TSH səbəbləri nələrdir?
- Hipotiroidizm varlığında,
- Yod çatışmazlığında,
- Xərçəng müalicəsində istifadə edilən radioterapiya tətbiqində,
- Qalxanabənzər vəzinin hormon müqaviməti olduqda,
- Doğuşa nəzarət həbləri kimi estrogen dəstəyi qəbulunda,
- Haşimoto tiroid bezi varlığında,
- Anadangəlmə hipotiroidizm olduqda,
- Hipofiz adenoması olduqda,
- Hipofiz vəzinin çıxarılması,
- Hipertiroidizmin müalicəsində istifadə edilən radioaktiv yod və antitiroid dərman kimi müalicələr nəticəsində,
- Litium tərkibli dərmanların qəbulunda,
- Kalsium və ya dəmir əlavələrinin həddindən artıq qəbulu
- Antidepresanların, tərkibində xolestiramin və kolestipol olan xolesterolu azaldan dərmanların, kortikosteroid və adrenokortikosteroid dərmanların yan təsirləri nəticəsində,
- Qalxanabənzər vəzin hormonunu azaldan kələm, çiy gül kələm və qırmızı turp kimi qidaları istehlak edərkən TSH səviyyələri yüksək ola bilər.
Yüksək TSH hansı şikayətlərə və simptomlara səbəb ola bilər?
Yüksək TSH unutqanlıq, yorğunluq, depressiya və dəri quruluğu və asan soyuqdəymə kimi simptomlara səbəb ola bilər. Bundan əlavə, çəki artımı və azalması, göz ətrafında şişlik, sonsuzluq və menstruasiya pozğunluğuna səbəb ola bilər.
Yüksək TSH üçün müalicə nədir?
Hipotiroidizm səbəbiylə artan TSH səviyyələrini azaltmaq üçün dərmanlara üstünlük verilir (tiroid bezinin az fəaliyyət göstərməsi səbəbindən tiroid hormonlarının az ifraz olunması).
Aşağı TSH nə deməkdir?
TSH testi nəticəsində aşağı qiymətlər qalxanabənzər vəzinin çox işlədiyini, qalxanabənzər vəzinin az fəaliyyət göstərdiyini, tiroid bezinin həddindən artıq tiroid dərmanı qəbul etdiyini, hipofiz vəzində TSH istehsalını maneə törədən bir vəziyyətin olduğunu göstərir.
Aşağı TSH səbəbləri nələrdir?
- Yodlaşdırılmış duzun həddindən artıq istehlakı
- Tiroid hormonlarının həddindən artıq istifadəsi
- Haşimoto xəstəliyi
- Zəhərli guatrın başlanğıcında və ya zəhərli guatrın müalicəsi zamanı
- Hamiləlik
- Düyünlü tiroid
- Graves xəstəliyi
- Tiroid hormonu olan təbii əlavələrin həddindən artıq qəbulu,
- Tiroid bezinin iltihabı,
- Hipofizdən daha az TSH ifraz edildikdə,
- Levotiroksin dərmanının istifadəsi.
Aşağı TSH hansı şikayətlərə və simptomlara səbəb ola bilər?
Aşağı TSH yorğunluq, zəiflik, depressiya, bədbəxtlik, əllərdə və ayaqlarda ödem, səsin azalması, iştahın azalması və qəbizlik kimi əlamət və simptomlara səbəb ola bilər.
Yüksək TSH və Tiroid çatışmazlığı arasında əlaqə nədir?
Qalxanvari vəzi az miqdarda hormon ifraz etdikdə, hipofiz vəzi TSH ifrazını artıra bilər. Buna görə də qalxanabənzər vəz çatışmazlığında, yəni hipotiroidizmdə TS
H hormonunun səviyyəsi yüksək, qalxanabənzər vəzdən ifraz olunan T3 və T4 hormonlarının səviyyəsi isə aşağıdır.
Aşağı TSH olan Xəstəliklərin Müalicəsi Nədir?
Qalxanabənzər vəz böyüdükdə qidaya, nəfəs borusuna və səs tellərinə təzyiq göstərə bilər. Buna görə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Bundan əlavə, antitiroid dərmanlar və radioaktiv yod terapiyası əsas müalicə üsulları arasındadır.
Qalxanabənzər vəzi müalicə edilməzsə nə baş verir?
Hipertiroidizm, yəni qalxanabənzər vəz çatışmazlığı müalicə olunmayan hallarda insanda arıqlama baş verə bilər. Müalicə edilməzsə, ürək ritminin pozulmasına, ürək çatışmazlığına, tiroid böhranına və ani ölümə səbəb ola bilər.
Sağlamlığınızı Qalxanvari vəzinə Qarşı Qoruma Məsləhətləri
Bədənin yoda olan ehtiyacını ödəmək üçün ən təsirli yol dəniz məhsulları, süd və süd məhsulları, yaşıl tərəvəzlər və daş duzu istehlak etmək olardı. Ancaq bu qidalarla həddindən artıq çox olmamaq vacibdir, çünki artıq yod bədənə zərər verə bilər. Tiroidə qarşı sağlamlığınızı dəstəkləyən vitaminlər arasında A, E, D və K2 var. Bu vitaminlərin qalxanabənzər vəzi baxımından əhəmiyyətli yeri var.
Sevinc Hüseynova
Saglamolun.Az
