QASTROENTEROLOQ AÇIQLADI

Şam yeməyində hansı qidalardan uzaq durmaq lazımdır? Sualı
Səhiyyə Nazirliyi akademik M.A.Topçubaşov adına Elmi Cərrahiyyə Mərkəzinin qastroenteroloqu Turan Kərimova cavablayır.

Axşam saatlarında çox yağlı, qızardılmış qidalardan, un məmulatlarından, şirniyyatdan, turşuya qoyulan, hisə verilən qidalardan, qazlı və spirtli içkilərdən uzaq durmaq lazımdır. Çünki sadalanan qidalar gec həzm olunur, qida dəyəri aşağı, lakin kalorisi çox olduğu üçün orqanizmi lazimi qida maddələri, vitaminlər, zülallar, minerallar, enerji ilə təmin edə bilmədiyinə görə müxtəlif xəstəliklərin yaranmasına səbəb olur.
Düzgün bişirilmə qaydalarına riayət olunmayan qidalar nəinki həzm sistemində ciddi problemlərə yol açır, eyni zamanda şəkərli diabet, hipertoniya xəstəliyi, böyrək patologiyalarına, su-duz mübadiləsinin pozulmasına da səbəb ola bilər, deyə qastroenteroloq Turan Kərimova bildirib.

Yemək, içki, naringi
Yeməkdən dərhal sonra yatmayın, piyada gəzin
Bayram süfrəsində ziyafət bitdikdən sonra ailənizlə birlikdə yarım saatlıq açıq havada piyada gəzməyi vərdiş halına gətirsəniz, bədəniniz alışmadığı miqdarda qidanı və içkini daha rahat həzm edə bilər. Gecə vaxtı gəzindi yuxunuzun da daha sağlam olmağına kömək edər.
Alkoqolu çox içmək sərxoşluğu artırmır
Alkoqol qan dövranına daxil olduqda mərkəzi sinir sisteminə təsir edir. Az miqdarda alkoqol bədəndə rahatlıq və yüngül xoşbəxtlik hissi yaratsa da, içki miqdarı artdıqca təsirləri də güclənir. Bu təsirlər arasında koordinasiya problemləri, nitqin pozulması, yadddaş zəifliyi və sağlam qərar qəbuletmə qabiliyyətinin azalması yer alır. Yəni, daha çox alkoqol qəbul etdikcə sərxoşluq səviyyəsi artmır, sadəcə bədən funksiyaları nəzarətdən çıxır.
Naringini qədərində yeyin
Naringi C vitamini və antioksidantlarla zəngin, dadlı və faydalı meyvədir. Gündəlik qida rasionunda mandarin kimi meyvələrin olması ümumi sağlamlıq üçün vacibdir. Lakin hər şeydə olduğu kimi, mandarinlərin də həddindən artıq istehlakı sağlamlıq üçün bəzi problemlər yarada bilər. Məsələn,
Allergik reaksiyalar: Naringilərin tərkibində olan turşular bəzi insanlarda allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Bu reaksiyalara dəri qaşınması, qızartı və ya hətta nəfəs darlığı daxildir.
Həzm problemləri: Naringidəki yüksək miqdarda təbii şəkər və lif həddindən artıq qəbul edildikdə ishal, qarın ağrısı və ya qaz problemlərinə səbəb ola bilər.
Turşuluğun artması: Bu meyvənin turşulu tərkibi mədə-bağırsaq problemləri olan insanlarda, xüsusilə qastrit və ya reflüks xəstəliyi olanlarda, simptomları daha da ağırlaşdıra bilər.
Şəkər miqdarının yüksəkliyi: Naringilər təbii şəkərlərlə zəngindir. Diabet xəstələri və ya qan şəkəri ilə bağlı problemləri olan insanlar mandarinləri həddən artıq yeməməlidirlər, çünki bu qan şəkərinin səviyyəsini artıra bilər.
A vitamini artıq dozajı: Mandarinlərdə A vitamininin prekursoru olan beta-karotin mövcuddur. Çox miqdarda qəbul edildikdə bu, dərinin saralmasına (karotenemiya) səbəb ola bilər. Mütəxəssislər gündəlik 2-3 mandarin yemək kifayətdir
Bayramlar yaddaşınızda xoş xatirələrlə qalsın deyə, əyləncə üçün sağlamlığınızı gözardı etməyin. Yeni iliniz mübarək.

Mütəxəssiz cavablayır

İnsanın genetikası, bədən çəkisi və yaşı kimi faktorların spirtli içki istehlakına necə təsir etdiyi araşdırılıb. Yeni il ərəfəsində “Hansı miqdarda spirtli içki qəbul etmək olar?” sualı aktuallaşır. Bütün verilən sualları məşhur psixiatr, patologik asılılıqlar üzrə mütəxəssis Aleksey Aleksandroviç Maqalif cavablayıb.
“Alkoqolizmin əsas meyarı, insanın artıq alkoqolsuz yaşaya bilməməsidir. Bu halda alkoqol həyatın çox mühüm bir hissəsinə çevrilir və insan hər gün, bəzən hətta hər 2 gündən bir alkoqol qəbul etməyə başlayır. Alkoqol miqdarına nəzarət itirildikdə, insan içkini çox içsə də, sərxoş olmayacaq vəziyyətə gəlir. Bu mərhələdə insan ucuz alkoqol alır, çünki keyfiyyətindən daha çox miqdarına diqqət yetirir. Nəticədə, içkini dayandırmaq çox çətin olur.” deyə o izah edib. O, həmçinin qeyd edib ki, alkoqolun təsiri insanın genetikası, qaraciyər fermentlərinin aktivliyi və istifadə müddətindən asılıdır. Alkoqolun bədənə necə təsir etdiyini və insanın nə qədər içkinin təsiri altında sərxoş olacağını qaraciyər fermentləri müəyyən edir. Bu fermentlər alkoqolu bədənə zərərli olan maddələrə çevirmədən, təhlükəsiz bir formada təmizləyir. Kişilər qadınlara nisbətən daha çox alkoqola dözümlüdürlər, çünki onların orqanizmində bu fermentlər daha aktiv işləyir. Lakin çox içmək, qaraciyərin toksinlərlə mübarizəsini çətinləşdirir və bu, sirroz kimi ciddi xəstəliklərə səbəb olur.
Bundan əlavə, alkoqolun təhlükəsiz dozası ilə bağlı, o, insanların orqanizminin kiçik alkoqol dozasına təkamül olaraq uyğunlaşdığını qeyd edir. İnsan bədəni gündə təxminən 2 qram təmiz spirt istehsal edir ki, bu da fiziki funksiyaların düzgün işləməsi üçün lazımlıdır. Lakin əlavə olaraq qəbul edilən alkoqolun bədən üçün heç bir faydası olmadığını vurğulayıb. Müasir mütəxəssislər, alkoqolun təhlükəsiz olduğunu hesab etmir, və ən yaxşısı alkoqoldan ümumiyyətlə uzaq durmaqdır. Bayram zamanı alkoqol qəbul edərkən, sağlamlığı qorumaq və əyləncənin zövqünü itirməmək üçün diqqətli olmaq vacibdir. Yeni iliniz mübarək!

Mütəxəssis məsləhəti
Psixoloqlar stress və bayram depressiyası ilə necə mübarizə aparmaq barədə məsləhətlərini təqdim edir.
Bayram mövsümü, insanların ailə və dostlarla vaxt keçirdiyi, bayram ənənələrini yaşatdığı və adətən xoşbəxtliklə əlaqələndirilən bir dövr olsa da, bəzi insanlar üçün stress, təklik və emosional çətinliklər yarada bilər. Bayramlarda psixi sağlamlığın qorunması xüsusilə vacibdir. Bu dövr, stressin artdığı, gözləntilərin yüksəldiyi və bəzən sosial təzyiqlərin hiss edildiyi bir zaman ola bilər.
Bayram Mövsümündə Psixi Sağlamlıq üçün tövsiyələr:
1. Kənar təzyiqlərdən qorunmaq: Bayramların gözləntiləri çox ola bilər. İnsanlar özlərini mükəmməl hiss etmək, bayramları ideal keçirmək və ya sosial şəbəkələrdə göstərilən həyatı izləyərək öz həyatlarını müqayisə edir. Bu təzyiq isə psixi sağlamlığa mənfi təsir göstərir. Özünüzü rahat buraxmaq və mükəmməl olmağın vacib olmadığını başa düşmək əhəmiyyətlidir.
2. Ailə və dostlarla əlaqə: Bayramlar təklik hissini gücləndirə bilər, xüsusilə insanlar yalnız olduqda. Lakin yaxın dostlarla və ailə üzvləri ilə əlaqə saxlamaq, özünü dəstəklənmiş hiss etmək və bu əlaqələrdən güc almaq psixi sağlamlığı qorumağa kömək edir. Təklik hissi yaşayırsınızsa, dostlarla və ya sevdiklərinizlə görüşməyə çalışın, onlarla telefonla və ya video zənglə əlaqə qurun.
3. Fiziki Aktivlik: Fiziki hərəkətlilik, psixi sağlamlıq üçün çox faydalıdır. Bayram dövründə hərəkət etməyə vaxt tapmağa çalışın. Yürüyüşlər, məşqlər və ya açıq havada vaxt keçirmək, bədənin endorfin ifraz etməsinə kömək edəcək və ruh halınızı yaxşılaşdıracaq.
4. Özünüzə Mülayim Olun: Bayram dövrü bəzən çox aktiv və sıx keçə bilər, amma özünüzü çox yormamalısınız. Bəzi hallarda, bayram yeməkləri, hədiyyələr və sosial tədbirlər məcburiyyət kimi hiss oluna bilər. Özünüzə sərhəd qoymaq və zamanında "yox" demək, öz psixi sağlamlığınızı qorumağınıza kömək edə bilər.
5. Duyğuları İfadə Etmək: Bayramlarda bəzi insanlar təkliyi, itkiləri və ya stressi daha çox hiss edirlər. Bu hissləri aşmaq üçün, duyğularınızı açıq şəkildə ifadə etmək, psixi sağlamlıq üçün faydalıdır. Birinə danışmaq, yazmaq və ya duyğularınızı yaradıcılığa çevirmək rahatlamağa kömək edə bilər.
6. Təbiətlə Bağlantı: Təbiətə çıxmaq, bayram mövsümündə çox faydalı ola bilər. Təbiət gəzintiləri və ya sadəcə təbii gözəlliklərə baxmaq, stresi azaldır və rahatlamağa kömək edir. Təbiətlə əlaqə qurmaq, bədənin və zehinin yaxşılaşmasına şərait yaradır.
7. Günə Yavaş Başlamaq: Bayramın sürətini hiss edirsinizsə, günə tələsik başlamaq əvəzinə, aramla başlamağa çalışın. Səhər saatlarında meditasiya, nəfəs məşqləri və ya sadə bir fincan çay içmək, günə başlamadan əvvəl sakitləşməyinizə kömək edəcək.
Nəticə: Bayram mövsümündə psixi sağlamlığı qorumaq, stresin idarə edilməsi, sosial dəstək və özünə qayğı kimi amilləri diqqətdə saxlamaqla mümkündür. Hər kəsin bayram təcrübəsi fərqli olsa da, öz emosional və psixi sağlamlığınızı ön planda tutmaq, bayramı daha yaxşı keçirməyə və sağlam qalmağa kömək edəcək.